Lesbók Morgunblaðsins - 15.06.1996, Blaðsíða 10

SÍÐA úr handriti Wiliams
Morris að Óði Hórasar.
VEGGFÓÐURSMYNSTUR eftir Morris þykja hafa til að bera
einstæða fágun ílit ogformum, sem lofa meistarann.
OFVIRKUR
RÓMANTÍKER
William Morris var svo dæmalaust fjölhæfur og
gfkastamikill maóur aó sagt var aó þaó hefói
kostaó hann lífió. Hann var eitt gf þekktustu skáld-
um á Englandi á síóari hluta nítjándu aldar, list-
hönnuóurog handverksmaóur, kaupsýslumaóur
og pólitískur hugsuóur, umhverfissinni og taldi
sig jafnvel feminista. Morris lifói á tímum mikilla
þjóófélagsbreytinga í Evrópu og var sífellt í
andstöóu vió rí íkjandi öfl og hugmyndir, en einhver
mestu óhrif ó \ íugsun hans og lífsstarf höfðu kynni
hans af íslandi og íslenskri menningu.
EFTIR SIGRÚNU PÁLSDÓTTUR
Skáldid
prófí árið 1856 hóf hann því störf hjá G.E.
Street, breskum arkitekt í Oxford, sem í anda
Ruskin barðist fyrir endurvakningu gotnesks
byggingarstíls og hugmyndinni um hið listræna
handverk. Um sama leyti komst hann í kynni
við listmálarann og skáldið Dante Gabriel Ro-
setti og For-Rafaelíta, hóp listamanna sem flúðu
veruleika Viktoríutímans aftur í miðaldir. Varð
það til þess að hugur Morris snerist nú meira
að myndlist en byggingarlist. Það var síðan við
vinnu að veggskreytingu byggðri á goðsögn
um Arthur konung í The Oxford Union að
Morris kynntist fyrirsætunni Jane Burden, ungri
stúlku af alþýðustétt. Árið 1859 gengu þau í
hjónaband.
Rauða húsið
Hjónabandið batt enda á árin í Oxford og
nú hófst nýr þáttur í lífí listamannsins. Morris
og Jane eignuðust tvær dætur og byggðu sér
eins konar draumahús. Jörðin var í Kent,
skammt fyrir utan London. Húsið, eða Rauða
húsið eins og það var nefnt, teiknaði Philip
Webb, en innrétting þess var í höndum Morris
og félaga hans. Við byggingu þessa húss vakn-
aði hugmynd um stofnun samtaka handverks-
manna sem varð að veruleika árið 1861 með
Morris, Marchall, Faulkner og Company (síðar
Morris & Co. með aðsetur í Rauða húsinu).
Markmiðið var að hefja aftur til vegs og virðing-
ar handverk og listiðnir sem andsvar við fjölda-
framleiðsu samtímans, bæði svo handverksmað-
urinn fengi notið vinnu sinnar og neytandinn
lærði að meta vandaða framleiðslu. Líkt og
WILLIAM Morris á miðjum aldri.
NÍTJÁNDA öldin var tími
efnahagslegra framfara.
í Bretlandi þar sem iðn-
byltingin hófst á 18. öld
hafði iðnþróun alið af sér
framleiðslu- og neyslu-
hætti sem gjörbreyttu
allri samfélagsgerðinni.
Hinir nýju framleiðsluhættir einkenndust af
vélvæðingu, stöðlun og hagræðingu jafnframt
því sem ný hráefni voru tekin í notkun. Samf-
ara þessari þróun óx trúin á framfarir, en hinn
eiginlegi boðberi þeirrar trúar var hin nýja og
vaxandi borgarastétt sem nú styrktist í efna-
hagslegu tilliti og var í fararbroddii í mótun
siðferðilegra viðhorfa og breytni. Þau grundvall-
arsjónarmið sem einkenndu hina nýju stétt voru
dálæti á dugnaði, einstaklingshyggja og trú-
rækni.
Það var í þessu umhverfí sem William Morr-
is fæddist og þroskaðist. Raunar má segja að
fjölskylda hans falli vel inn í þá mynd sem
sagnfræðingar hafa dregið upp af bresku borga-
rastéttinni, en faðir hans var vel stæður verð-
bréfasali og móðir hans strangtrúuð. Eftir hefð-
bundið skólanám lá leiðin til Oxford þar sem
Morris kynntist mönnum og hugmyndum sem
áttu eftir að hafa ævarandi áhrif á hans eigin
hugsun og lífsstarf. í upphafí stefndi hugur
hans að prestsnámi, en skrif breska rithöfundar-
ins Johns Ruskin um tengsl siðfræði og listar
og þá afsiðun í listrænum efnum sem nútíma-
framleiðsluhættir hefðu í för með sér urðu
Morris eins konar hugljómun. Að loknu háskóla-
* <
10 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 15. JÚNÍ1996
_L