Lesbók Morgunblaðsins - 16.11.1996, Page 7

ÞEGAR komið er
inn til Guðmundu
Andrésdóttur
tekur vinalegur
ilmurinn af olíu-
litum á móti
gestinum.
Greinilegt er að
málverkið deilir íbúðinni með
húsráðandanum; í stofunni
hanga verk eftir Þorvald Skúla-
son og Karl Kvaran, auk vatns-
litamynda eftir Guðmundu
sjálfa. í innri stofunni standa
málverk með veggjum, við
gluggann eru penslar og litir á
borðum og í dyrunum milli stof-
anna trönur og á þeim nýtt
málverk, eitt þeirra sem Guð-
munda hyggst sýna að þessu
sinni.
„Ég kvíði fyrir því að sýna,
ég neita því nú ekki,“ segir
Guðmunda og fær sér sæti. „Og
ég veit ekki hvað ég get sagt
um málverkin. Ég er ekki marg-
mál, vil láta myndirnar tala fyr-
ir sig.“
Þetta er sjöunda einkasýning
Guðmundu, en síðast sýndi hún
í Nýhöfn árið 1994. Á Kjarvals-
stöðum var haldin yfirlitssýning
á verkum hennar 1990. Hún
fæddist í Reykjavík árið 1922,
hóf að læra myndlist í Stokk-
hólmi, var þar í þrjú ár — „þar
teiknaði ég bara og málaði mód-
el“ — kom þá aftur heim og fór
síðan til Parísar og var þar í tvö
ár. Það voru mikil umskipti,
engin módel og Guðmunda fór
að mála abstrakt. Aðhylltist þá
liststefnu sem kennd hefur verið
við geómetríu, eða strangflat-
arlist, og var í framvarðarsveit
málaranna sem byijuðu að sýna
Morgunblaðið/Einar Falur
GUÐMUNDA Andrésdóttir við trönurnar.
sjúklegt ástand. Ég veit ekki
hvers vegna það var, en þetta
kom nú í framhaldi af þessum
fígúratívu málurum og allir
héldu að málverk ætti að vera
þannig. Svo komum við úr skól-
um, eins og ég og fleiri sem
komum frá París. Þá var geó-
metrían í uppgangi þar svo við
fórum að mála það líka, en hún
var svo illa liðin hér heima að
það var bara mannskemmandi.
Við vorum hötuð. Þetta unga
fólk sem nú er að mála og koma
með nýjar stefnur veit ekki
hveiju við þurftum að standa í.
Við urðum fyrir líkamsmeiðing-
um og öllu mögulegu," segir
Guðmunda og hristir höfuðið.
„Þetta voru furðulegir tímar.
Móðir mín var aumkuð vegna
þess að auminginn hún dóttir
hennar var dottin í þetta!
Það var fámennur hópur sem
tók geómetríunni vel. Þetta var
feykilega erfitt tímabil og skrýt-
ið að maður skyldi ekki gefast
upp! En það var þijóska í
manni ...“
Eins og rothögg
Við ræðum um þá staðreynd
að fólk líti gjarnan enn á fyrstu
kynslóðir íslenskra málara sem
þá einu sönnu en Guðmunda
segir þá líka hafa verið góða.
„Sérstaklega Jón Stefánsson
sem er mitt uppáhald. Hann var
svo stór og sterkur í sínu mál-
verki. Klár í formum og lit. Hann
stendur uppúr af þeim gömlu.
Ég man vel eftir fyrstu sýning-
unni sem ég fór á, þá var ég ung
og það var sýning á Jóni Stefáns-
syni í Grænmetisskálanum sem
kallaður var. Hún hafði geysi-
lega sterk áhrif á mig. Ég man
ÞETTA ER AÐ VERÐA
KVENNASTARF
Málverkin sem Guómunda Andrésdóttir hefur verió
aó mála síóustu árin eru á gulum grunni og á hon-
um aórir litfletir og form; vandlega uppbyggóar
línur oq allnokkuó af svörtu. List Guómundu hefur
tekió breytingum á rúmlega 40 ára ferli, en hún
hefur samt ætíó verió trú þeim formrænu hugmynd-
um sem hún lagói upp meó og hefur haldió áfram
að þróa. Sýning á þessum nýju verkum hennar
verður opnuð á Sóloni Islandus í dag. EINAR FALUR
INGOLFSSON heimsótti Guðmundu.
þær myndir sínar hér á árunum eftir 1950.
Guðmunda tók þátt í síðustu sýningu Sept-
emberhópsins árið 1952 og hefur sýnt reglu-
lega síðan. Hún segist í málverkinu takast
á við formræna glímu og breytingar komi
smám saman inn. „Það byrjaði yfírleitt með
nýrri sýningu. Við sýndum saman í Septem
í mörg ár, byijuðum 1971, og þá kom ár
eftir ár eitthvað nýtt inní myndirnar.“
Hún segir það misjafnt hvort hún máli
eitthvað á hveijum degi, „en ég skoða mynd-
irnar mikið og athuga“. Hún þagnar og
horfir, eins og því til áréttingar, um stund
á verkið sem stendur á trönunum. Heldur
síðan áfram: „Ég mála yfirleitt á daginn.
Mér gengur ekki vel að mála við lampaljós
því þá breytast litirnir ansi mikið. Þess vegna
mála ég lítið með olíu á veturna. Þá mála
ég með vatnslitum og pastel. Mála með ol-
íunni á sumrin.
Ég var kjörin borgarlistamaður árið 1995
en var svo óheppin að mjaðmarbrotna og lá
lengi á spítala. Svo var ég í Hveragerði í
endurhæfingu og þá byijaði ég að mála með
pastellitum. Annars málaði ég yfirleitt á
veturna með vatnslitum, en það var svo
mikið sull að ég gat ekki verið með það.“
Vil hafa myndirnar hjá mér
Við göngum nú inn í annað herbergi þar
sem eru rekkar upp undir loft, hlaðnir mál-
verkum. Upp að veggnum hallast nýjustu
myndirnar, þær gulleitu sem fara á sýning-
una. Ég segi að þetta hljóti að vera á annað
hundrað myndir, stór hluti ferilsins, en Guð-
munda svarar því neitandi, segist hafa látið
selja mikið. „En ég er hætt að selja,“ segir
hún. „Ég vil ekki láta allar myndirnar fara.“
— En þú hlýtur að selja eitthvað á sýning-
um?
„Lítið. Ég vil hafa þær hjá mér,“ segir
hún og hlær. „Ég er búin að selja alveg
nóg. Mig vantar inní ákveðin tímabil, stund-
um hef ég látið alltsaman frá mér.“ En hún
segist ekki taka myndir fram til að skoða:
„Ég man eftir þeim,“ segir hún stuttlega.
Guðmunda bendir út í hornið, á stóra
mynd byggða upp af hringformum. „Ég
gerði svo mikið af hringamyndum um tíma.
Eg fékk tólf mánaða starfslaun og þá mál-
aði ég þessar stóru myndir. Þá málaði ég
mikið. Vaknaði á morgnana klukkan sjö og
málaði frameftir öllum degi. Annars var ég
oftast í hálfu starfi, vann á Orkustofnun."
Við göngum aftur inn í stofuna, setjumst
niður fyrir framan málverkið á trönunum
og ég spyr Guðmundu hvort hún sakni sýn-
inga Septemhópsins.
„Já, mér finnst eiginlega missir að þeim.
Það var spenningur kringum sýningarnar á
haustin. Þetta fólk vann yfirleitt launavinnu
og gat ekki haldið stórar sýningar, en þá
voru bara stórir sýningarsalir. Þá var gott
að vera í hóp. Septem þýðir sjö en margir
rugluðu okkur saman við Septemberhópinn.
Eg tók þátt í síðustu sýningu þeirra árið
1952, en það var í fyrsta skipti sem ég sýndi.
Ég var nýkomin frá París.“
— Var geómetrían þá allsráðandi?
„Nei, hún var ekki allsráðandi en hún var
mikil.
— Nú var stundum sagt að geómetrían
hafi verið einskonar trúarbrögð.
„Það var vitleysa; það er hugsun en ekki
trúarbrögð. En ég hef heyrt þetta."
— Voru viðbrögðin við málverkunum ekki
oft og tíðum öfgakennd?
„Þau voru alveg rosaleg! Þetta var bara
hana næstum því alla ennþá, hvaða myndir
voru þar.“
Það var annars lítið um sýningar á þeim
árum en Guðmunda sá þær sem settar voru
upp og svo kom Svavar Guðnason heim árið
1946 og opnaði fræga sýningu i Listamanna-
skálanum.
„Ég hreinlega ruglaðist þegar ég sá þá
sýningu!" segir Guðmunda. „Þegar ég kom
heim spurði móðir mín hvort ég væri orðin
veik! Hún heillaði mig svo, alveg hreint.
Og þá fór ég að hugsa um að byija að
mála. Það var eins og rothögg. Já, þetta
var geysilega fín sýning og ég fór aftur og
aftur.“
Talið berst nú aftur að væntanlegri sýn-
ingu Guðmundu og hún segist aldrei verða
sjóuð í sýningarhaldi, kvíði alltaf fyrir. „Þeg-
ar við sýndum á hveiju ári kveið ég líka
alltaf fyrir sýningunum. Það er verið að taka
mann út; maður er að berhátta sig.“
Hún segir að starfið geti verið einmana-
legt og þess vegna séu viðbrögðin líka mikil
þegar myndirnar eru drifnar út og sýndar.
Guðmunda er ekki sammála því að þetta séu
stórar myndir sem hún málar um þessar
mundir. „Þetta er ekki stórt. Ekki eins og
menn mála núna. En það þarft engu að síð-
ur að vinna með flötinn. En ég hef áður
málað stórar myndir — eins og þær sem eru
í tísku.
Ég fer á einstaka sýningar, ef ég held
að þær séu einhvers virði. Ég fór á allar
sýningar í gamla daga. Þá voru svo fáir,
þetta er óteljandi alveg núna. Það er svo
furðulegt að það eru miklu fleiri konur að
mála en karlmenn — þetta er að verða
kvennastarf!“ segir Guðmunda og hlær.
„Og það er ágætt.“
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 16. NÓVEMBER 1996 7