Lesbók Morgunblaðsins - 03.07.1999, Blaðsíða 11
A
SMÁSAGA EFTIR ÁSGEIR
JAKOBSSON
Veður fór að. Báturinn var að
draga lóðir. Pilturinn var
frammi á bóg að stokka upp
lóðimar. Það var geigur í
honum. Hann þóttist verða
þess var, eftir því sem veð-
ur og sjór óx, að tónninn í
mönnunum við verkin á
dekkmu hafði breytzt. Sumir voru orðnir
hvassari og háværari en þeim var tamt, aðrir
voru aftur á móti orðnir eilítið hljóðari.
Líf piltsins var óvenju fullt af fyrirheitum
einmitt þennan dag. Þetta var sjöundi dag-
urinn frá þvi hann hafði fastnað sér mey. Að
vísu ekki með löglegum hætti heldur nátt-
úrulegum og ótvíræðum, að hann taldi.
Ástfanginn maður eignast afganginn af
heiminum um leið og unnustuna. Það voru
engin smáræðis stórvirki, sem pilturinn ætl-
aði sér nú að vinna. Hugsunin um að missa af
hinu gullna lífí sem beið magnaði óttann.
Þar sem hann stóð og tosaði í niðurstöð-
una, færðist hann til í tíma og rúmi, ýmist í
faðm unnustunnar heitan og mjúkan - eða til
baka um borð, þegar ólag reið að bátnum eða
stakkermin nuddaðist harkalega í sár á úln-
hðnum.
Formaðurinn kallaði til goggarans:
- Skerðu á! Hirtu fískinn fyrir utan borð-
ið.
Goggarinn hirti fiskinn fyrir neðan hjólið
og annan, sem kominn var uppúr sjólokun-
um. Hann öskraði til formannsins:
- Það er stagfiski!
Formaðurinn anzaði ekki og þeir héldu
áfram að draga um stund, en þegar hlé varð
á að fiskur kæmi úr sjó, kallaði hann aftur og
nú grimmdarlega:
- Skerðu á helvítis línuna!
Piltinum elnaði nú geigurinn. Það vissi
hann, að þessi formaður, svo frægur sjósókn-
ari sem hann var, skar ekki á fyrr en nauð-
syn var á orðin.
Guð hefur innréttað svo góðan formann
við Islandsströnd að hann hugsar fyrir öllu
sem hent getur á sjó nema sínum eigin
dauða. Mikill sjósóknari er aldrei í lífshættu.
Aðrir menn geta farizt og það geta hent slys,
svo sem tekið út mann eða eitthvað brotnað
á bátnum, og formaðurinn segist þá hafa lent
í erfiðleikum, orðið að fara með gát, - en
hann hafi verið í lífshættu, það nær engri átt.
Þannig hefur guð sem sé rænt formanninn
óttanum, til þess að hægt væri að sækja sjó
við Island.
En pilturinn var ekki fæddur formaður og
hann var hræddur.
Þegar skorið hafði verið á, var bátnum
haldið upp í meðan gert var sjóklárt, en að
því loknu forðuðu menn sér af dekkinu: Þrír
frammí lúkar, pilturinn aftur í rórhús því
hann átti landstímið, vélstjórinn niður í vél-
arrúm að smyrja vélina sína, en formaðurinn
var sjálfur við stýrið.
Það róaði piltinn að standa hjá formannin-
um í rórhúsinu. Formaðurinn talaði hvorki
né hagaði sér þesslega, að hann teldi hættu á
ferðum. Öðru nær. Það lá heldur vel á hon-
um. Það var sagt að svo væri, þegar verst
lét. Hann meir að segja rabbaði við piltinn,
hvað hann ekki gerði í öllu skaplegu. Hann
bölvaði tíðarfarinu, sem hann sagði að væri
eins og það var, af því að drottinn væri á
móti þessu landi.
Þegar hann hafði lokið sér af við að gant-
ast við drottin og landið sitt, tók hann til við
piltinn og vildi fá að vita, hvenær hann hefði
síðast legið með stelpu. Piltinum varð svara-
fátt við glensi formannsins - sem kannski
var nú nokkur von, því að eina stúlkan sem
hann hafði legið með um ævina og aðeins
einu sinni, var einmitt dóttir formannsins.
Það var hún sem gerði honum nú líftóruna
sérstaklega dýrmæta. í þessari andrá kom
vélstjórinn uppúr vélarrúminu og firrði pilt-
inn frekari nærgöngulum spurningum af
hálfu formannsins.
Formaðurinn hafði opinn glugga áveðurs
og einn að framan en hina lokaða. Vélstjór-
inn rak hausinn útum opna gluggann, en
kippti honum fljótlega til baka, því hann fékk
framan í sig skvettu. Hann sagði:
- Þetta er meira svartnættið, það sést
ekki út úr augum.
- Biksvartur andskoti, sagði formaðurinn.
Það hefði nú kannski verið hægt að draga
meira, en ég hélt mér yrðu einhver not að
dagsbirtunni við að taka landið, en það verð-
ur ekki, það er sama hvort það er dagur eða
nótt í svona glórulausum byl.
- Þær nást nú kannski upp þessar lóðir,
þegar hann lygnir, sagði vélstjórinn hugg-
andi. Þær eru á góðum botni og ætli þetta
standi nú lengi í þetta sinn?
- Lengi? Hann lygnir aldrei meir! Það er
svo gróinn í honum andskotans úlfúðin.
Hann fer hringinn, dag eftir dag. Maður má
lofa guð fyrir meðan ekki er manndrápsverð-
ur út öllum áttum í einu. Það er meira helvít-
isdjöfulsins tíðarfarið!
Þeir tóku svo að ræða saman, skipstjórinn
og vélstjórinn, um bát, sem hafði verið á
svipuðum slóðum og þeir og þeir héldu að
myndi hafa farið um líkt leyti af stað í land.
Pilturinn hlustaði ekki á þá, þama sem
hann hímdi í horni rórhússins. Hann var
löngu kominn í land. Hann hafði tekið af sér
sjóhattinn, unglegt andlitið var saltstorkið
eftir ágjöfina, hárið svitakleprað og bælt
undan sjóhattinum. Hann hallaðist fast upp í
hornið og hélt sér í handrið innan í rórhúsþil-
inu. Stakkurinn var nýlegur og mikið olíu-
borinn og stífur - og það mátti heita að pilt-
urinn mjósleginn væri allur horfinn í stakk-
inn, aðeins efri hluti andlitsins stóð uppúr
hálsmálinu.
Það fór sæmilega um hann þarna í horn-
inu. Hann þurfti að vísu að vera á verði fyrir
veltunni, en hann hafði gott hald og gat látið
hugann reika burt frá ömurleik stundarinnar
inn á fagrar lendur ástar og unaðar. Hann
vai- sannarlega ástfanginn og það stórfeng-
lega hafði skeð, að ást hans hafði fengið út-
rás og verið svarað í sömu mynt. Hann rifj-
aði margsinnis upp í huganum atburði síð-
ustu viku, dvaldi lengi við ýmis atriðin, og
naut þeirra svo sterkt að honum reis hold,
sem nærbuxurnar, þykkar taubuxur og þar
utan yfir nankinsbuxur, fengu ekki fyllilega
haldið niðri og það vottaði jafnvel fyrir
bungu á sjóstakknum.
Hann tók af sér sjóvettlinginn og smeygði
hendinni undir stakkinn og í buxnavasann og
reyndi að laga þetta, svo að minna bæri á því
og betur færi um liminn. Hann fyrirvarð sig
lítið eitt fyrir þessi ósiðlegheit við umhugsun
um ástina sína, jafnt og honum sámaði ósið-
legt tal formannsins, það varpaði skugga á
ást hans og ástmey hans, saklausa og óspjall-
aða af öðrum en honum einum einu sinni, og
hún hafði gefizt honum af ást.
Samfarir í ást heyrðu ekki undir hór, það
hafði hann lesið. Það var af ást til hans og
löngun til að þau nytust í ást sinni, að hún
nefndi árabátinn, sem lá á þvertrjám
niðrundan húsi föður hennar, og sagði:
- Það getur einhver séð okkur. Getum við
ekki farið undir bátinn?
Hún vildi allt á sig leggja fyrir hann, sem
hún elskaði.
Og þau skriðu undir bátinn. Plittamir úr
honum lágu undir honum og þar sem hann
skreið í myrkrinu varð fyrir honum einhver
flík, sem lá breidd yfir plittana. Þegar hann
þreifaði um flíkina, fann hann að þetta var
gæruúlpa.
- Hér liggur úlpa, hvíslaði hann til henn-
ar, sem skreið á eftir honum.
- Guð, hvíslaði hún á móti, ætli einhver
hafi verið hér áður, eða kannski hefur hún
fokið undir bátinn. . .
Hann leiddi ekki hugann að þvi, hvernig
úlpan væri þama komin, honum var svo sem
sama, hann bara fagnaði henni þar sem hún
var til staðar á örlagastundu. Eins og jafnan
þegar ástin er gagnkvæm, kom það sem á
eftir fór undir bátnum af sjálfu sér, óútreikn-
að og skipulagslaust. Hann komst ekki yfir
hana, eins og þeir kölluðu það, frumkvæði
hans var mjög umdeilanlegt, heldur gafst
hún honum af fúsleika elskandi konu, sem
vill áköf sýna, að hún treysti elskhuga sínum
og gefi honum glöð, það sem hún á dýrast og
innsigli á þann höfðinglega hátt ævilanga ást
þeirra. Hún hafði að vísu ekki nefnt neitt um
ævilangt samband, en hann hafði svo oft les-
ið og heyrt talað um að skírlíf stúlka teldi
það undanskilið, þó að hún ekki orðaði skil-
yrðið beinum orðum, að legðist hún með
manni, bæri hinum sama að bindast henni
ævilangt.
Trúnaðartraust og meining ástarinnar
hafði heldur ekki leynt sér í föstum faðmlög-
um hennar og tillæti.
Svona hugsaði pilturinn þarna í rórhús-
horninu, því að hann var enn svo ungur.
Þau höfðu um alllangt skeið gefið hvort
öðra auga, en tækifærin til samfunda fá, og
það var sem sagt aðeins rétt vika síðan þau
höfðu innsiglað ást sína með ofangreindum
hætti. Hann var svo sem sæll með það sem
orðið var, en ástin er aldrei of vel innsigluð.
Tvívegis hafði hann setið fyrir henni til að ná
af henni tali, þegar hún skauzt í búð fyrir
móður sína. Hún hafði í hvoragt skiptið get-
að látið sér koma ráð í hug til að sleppa út að
kvöldi til að hitta hann á ný undir bátnum.
Hún var vel pössuð, dóttir formannsins.
Móðir hennar var þorpssómi, svo og allt
hennar heimilisstand.
í gærkvöldi, áður en þeh' reru, hafði hann
rölt einn út á kamb að árabátnum til að lifa
upp í huganum hina ljúfsára kennd, sælustu
stund lífsins.
Þegar hann kom inn undir bátinn var sagt
önuglega við hann:
- Ég hélt að þú ætlaðir aldrei að
koma. . .
Og síðan var seilzt til hans en þá rekið upp
hroðalegt öskur og fylgdu því blótsyrði.
Þama lá sem sé á hinum heilaga reit óartar-
strákur á aldur við hann sjálfan og auðvitað
að bíða eftir einhverri gæs, einni af þessum,
sem komo óorði á allar konur með því að
leggjast með hverjum sem var á úlpu undir
bát. Piltinum rann í skap við þennan varg í
véum og tók til að þjarma að honum og
hófust þarna áflog undir bátnum.
Þeim lauk ekki fyrr en báturinn rann útaf
öðra trénu, sem honum var hvolft á, og þeir
þorðu ekki annað en skríða hið snarasta út
undan honum af ótta við, að hann rynni ofan
af hinu trénu líka og kremdi þá undir sér.
Piltinum fannst hann heyra létt fótatak á
malarkambinum, þegar þeir komu undan
bátnum. Gæsin hafði sjálfsagt heyrt fyrir-
ganginn og tekið það ráð að forða sér.
Svo reru þeir um kvöldið.
Allt útstímið og reyndar enn var pilturinn
að brjóta heilann um hvemig strákurinn
hefði vitað um þennan felustað og hvaða gæs
þetta hefði getað verið, sem hann ætlaði að
eiga þarna fund við. Honum komu í hug
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 3. JÚLÍ 1999 1 1