Lesbók Morgunblaðsins - 24.07.1999, Blaðsíða 7

Gildra á þjóðveginum
heyrt að hann væri að henda peningunum í
klessuverk. Ymsar vinkonur Ingibjargar
lýstu því m.a. yfir að þær myndu missa mat-
arlystina hefðu þær svona verk á veggjunum.
Þorvaldur í Síld og fiski, vinur þeirra hjóna,
hafði einnig jafnan á orði við Sverri þegar
þeir hittust, „ertu ennþá að safna þessu
abstrakt?"
Vinátta hans og Þorvaldar Skúlasonar
veitti honum líka óvenju góða aðstöðu til að
nálgast verk listamannsins beint af trönunum.
Sverrir segir Selmu Jónsdóttur, fyi-rverandi
forstöðumann Listasafns Islands, hafa kvart-
að yfir þessu við Þorvald. „Við vorum góðir
vinir og hún kom oft heim og sagði þá stund-
um við Þorvald, þú lætur hann Sverri alltaf
ganga fyrir, sem Þorvaldur svaraði, ja, hann
kemur svo oft inn á vinnustofu til mín.“
Þau Ingibjörg voru hins vegar samstiga í
listaverkakaupunum. „Við fórum saman á sýn-
ingar og það kom nokkru sinnum fyrir að við
vorum að hugsa um sömu myndina á stórri sýn-
ingu. Við vorum andlega skyld í þessum efn-
um.“ En í þá daga var gamli listamannaskálinn
við Alþingishúsið aðalsýningarstaðurinn. Þau
voru líka sammála um að eyða frekar fjármagni
í málverk en lystireisur til útlanda. „Við hjónin
fórum eina sólarlandaferð á ævinni, en vildum
írekar eyða peningunum í myndlist." En hvaða
hlutverk skyldi þessi mikli safnari vilja sjá
Listasafn Háskólans gegna og hvemig sér
hann framtíð þess fyrir sér?
„Ég vona að Listasafn Háskólans sinni
rækilega íslenskri samtímalist á hverjum tíma
og að það líti til þeÚTa hræringa sem eiga sér
stað. Ef safnið gegnir þessu hlutverki vel þá
álít ég að það verði landsmönnum til gagns og
Háskólanum til sóma um alla framtíð,“ segir
Sverrir og heldur svo áfram, „ég á mér auð-
vitað einnig þann draum að sjá safnið í veg-
legu safnhúsi."
Muggur ólíkur öllum
Þótt Sverrir sé ekki jafn iðinn við lista-
verkakaupinn og fyrr þá fylgist hann engu að
síður með því sem er að gerast og nefnir sér-
staklega Guðmundu Andrésdóttur, sem hann
segir frábæra listakonu og Georg Guðna sem
dæmi um yngri listamenn sem hann hafi gam-
an af að fylgjast með. Heimsóknir Sverris eru
þó takmarkaðar við sýningarstaði sem bjóða
upp á hjólastólaaðgengi. Hann hefur hins veg-
ar fylgst lengi með myndlist og er uppfullur
af sögum af kunningskap við hina ýmsu lista-
menn. Listamönnum September hópsins
kynntist Sverrir t.d. í gegnum Þorvald, en sá
hópur varð síðar Septem hópurinn. „Náttúru-
lega töluðu þeir um erlendar listastefnur.
Þessi væri slæmur og hinn væri góður og svo
framvegis.“
Muggur var þó fyrsti listamaðurinn sem
Sverrir kynntist og var hann þá ungur að ár-
um. „Mér er það minnisstætt vegna þess hvað
hann var ólíkur öllum,“ segir Sverrir en
Muggur dvaldi í nokkra daga í Norðtungu þar
sem Sverrir ólst upp og sendi amma hans
hann með kaffi í flösku þegar listamaðurinn
málaði vatnslitamyndir sínar skammt frá bæn-
um. „Þá horfði ég á hann gera skissur. Hvað
hann var fljótur að teikna eins og þá var sagt.
En hann var hrífandi ungur maður. Hann kom
þarna með danskri vinkonu sinni og það var
mjög kært á milli þeirra opinberlega. Hann
faðmaði hana og kyssti úti á hlaði svo allir sáu
og það var hneykslanlegt í þá tíma,“ segir
Sverrir og brosir að minningunni. „Þá sátu
fínar frúr úr Reykjavík uppábúnar á bekk við
bæinn og hann kom þeim til að fara út á tún í
góðu veðri og fara í leiki, eins og að hlaupa í
skarðið. Þetta bara þekkti ég ekki. Ég kunni
ekki að leika mér, því afi hélt mér alltaf að
snúningum og vinnu við hæfi unglinga."
Gunnlaugur Scheving var líka góður vinur
SVERRIR og Ingibjörg kona hans buðu Ás-
grími Sveinssyni í ferð um æskuslóðir hans í
Dölum á sjötugsafmæli listamannsins. Text-
ann sem hér fer á eftir tók Sverrir úr dag-
bók Ingibjargar.
Margt rifjaðist upp fyrir Ásmundi þarna á
æskustöðvunum, svo sem það að hann
hafði búið sér til leynihólf upp undir lofti á
stofunni þar og geymdi hann þar ýmislej't
sem bræður hans máttu ekki eiga hlut-
deild í.
Annað var steinn einn stór sem stóð á
milli fjóss og bæjar. í þann stein hafði Ás-
mundur höggvið andlit sem vissi upp á við,
var það auðsjáanlega hálfgert. Sagði hann
okkur að hann hefði komist yfir meitil og
byrjað að höggva andlit í steininn, en svo
hafi meitillinn brotnað og annar ekki tiltæk-
ur, svo aldrei var lokið við andlitið. Kvía-
steinninn stóri, heilt bjarg sem stóð í tún-
jaðrinum rifjaði einnig upp minningar og
var hann ekki í rónni fyrr en hann hafði tog-
að Ingrid upp á steininn til sín. Allur var
þessi dagur eftirminnilegur fyrir okkur öll,
en oft var ég hálfhræddur um að Ásmundur
þeirra Ingibjargar og segist Sverrir stundum
hafa fylgst með honum mála. „Ég keypti eng-
in stærri verka hans, en hann kom oft, jafnvel
vikulega til okkar Ingibjargar. Þau voru mikl-
ir vinir konan mín og hann,“ segir Sverrir og
bætir við að þau hafi verið á svipaðri bylgju-
lengd því þau hafi jafnan vitað þegar von var
á hinu í heimsókn.
„Eitt sinn segir Ingibjörg við mig jæja, nú
kemur Gunnlaugur í kvöld, en Gunnlaugur kom
ekki fyrr en þremur dögum seinna. Þá hringdi
dyrabjallan og ég heyrði hana segja hví komstu
ekki á fóstudaginn? Sem Gunnlaugur svarar, ég
var kominn heim að hliði þá kom Ragnar í
Smára og segir þú kemur heim með mér í mat,“
segir Sverrir og hlær. „Þau vissu alltaf hvort af
öðru. Þau voru bæði hagmælt og köstuðu stök-
um hvort á annað. Það var gaman að hlusta á
þau og væri hægt að segja af þeim óendanlegar
skemmtilegar sögur.“
Ásmundur Sveinsson myndhöggvari var
einnig ágætis vinur þeirra og buðu honum
m.a. í ferðalag um æskustöðvar hans í Dölum
í Borgarfirði á sjötugsafmælinu. „Þetta var
besta afmælisgjöfin sem hann gat hugsað sér.
Það átti að vera móttaka á Hótel Borg og
niundi ofbjóða bæði sál og líkama í gleði
sinni. Allt fór þó vel. Við héldum svo frá
Koisstöðum um kl. 17.30 en er við komum að
næsta bæ við Kolsstaði, stóð þar á hlaðinu
sem vegurinn lá um traktor svo hvergi var
hægt að komast fram hjá. Maður var eitt-
hvað að bauka í traktorsvélinni. Eg fór út og
spurði manninn hvort hann gæti ekki leyft
okkur að fara fram hjá. Jú, jú, hann sagði
ekkert vera að hjá sér og sagðist vel geta
fært traktorinn úr vegi. En hann hafði, eins
og sveitasiður er, hlustað dulítið í símann
þennan dag og þá komist að því að þessi
frægi sveitungi hans átti merkisafmæli
þennan dag og þar sem hann langaði til þess
að óska honum til hamingju, þótt að aldrei
hefðu þeir nú sést fyrr, þá setti hann bara
gildru á sjálfan þjóðveginn.
Við tókum þessu auðvitað vel og ekki
versnaði nú þegar kona bónda kom út f bíl
með flösku af viskíi og allar tegundir af
glösum og bollum og þar var svo skálað fyr-
ir listamanninum. Síðan var traktorinn fjar-
lægður og áfram var haldið í Borgarnes og
hvílt sig eftir strangan dag.
hann var svo hamingjusamur að sleppa við
þetta allt saman. Við stálum honum frá Borg-
inni.“ Sverri er skemmt við tilhugsunina og
dregur fram ferðasöguna úr Borgarfirði.
„Hún Ingibjörg mín skrifaði þetta og ég tek
það úr dagbók hennar, en hún hélt dagbækur
í meira en hálfa öld.“
Suma myndin keypt tvisvar
Sverrir á verk margra annaiTa abstrakt-
listamanna en Þorvalds, þó ekki sé það safn
jafn yfirgripsmikið. „Eg á verk eftir alla
þessa heiðursmenn. Ég á svona þetta frá
þremur- fjórum upp í tíu-tólf.“ Hann hefur
heldur ekki lagt sig eftir að safna verkum
erlendra málara, og segir ástæðu þess hve er-
lendir listamenn verðleggi sig hátt. Sverrir á
þó eina og eina mynd og á ein þeirra sér sína
sögu. En myndina málaði Margret Baxter,
listmálari og kennari við Edinborgarháskóla,
af æskustöðvum hans í Norðtungu í Borgar-
firði. Hún var ensk heitkona föðurbróður
Sverris sem dó úti ungur að árum úr spönsku
veikinni.
Áhugi Sverris á verkum Þorvaldar fer hins
vegar ekki á milli mála og sá fjöldi mynda
sem hann hefur keypt eftir listamanninn tal-
ar sínu máli. Sverrir keypti meira að segja
eina mynda Þorvaldar tvisvar. Sverrir bend-
ir á abstrakt mynd í sýningarskránni Hreyfi-
afl litanna og kennir galsa í röddinni þegar
hann rekur söguna. Myndina keypti hann
upphaflega af Þorvaldi þegar hún var enn á
trönunum, en um það leyti hafði maður
nokkur samband við Þorvald og bauð honum
að skipta á mynd eftir Snorra Ai-inbjarnar,
félaga Þorvaldar. Maðurinn skoðar myndir
Þorvaldar á vinnustofunni og vill þá svo til
þessi mynd stendur á staffilíninu. Þorvaldur
hvolfir henni á meðan hann sýnir manninum
hin verkin en hann vill fá að sjá hana aftur
og segir Þorvaldur honum að myndin sé eign
Sverris.
„Og það var þá eina myndin sem kom til
greina,“ segir Sverrir og bauð Þorvaldi að
láta manninn hafa myndina í skiptum fyrir
Snorra. „Síðan kem ég nokkrum dögum
seinna til að líta á þessa fallegu Snorramynd,
en þá var Þorvaldur búinn að gefa Listasafni
Islands hana,“ segir Sverrir og hlær. „Þá
hafði Selma Jónsdóttir heimsótt hann, séð
myndina og orðið svo hrifinn að Þorvaldur gaf
henni hana. Svo liðu nokkuð mörg ár, en þá
hringir þessi maður og segir, ég vil gjarnan
bjóða þér þessa mynd sem þú áttir. Hefurðu
áhuga á að eignast hana aftur? Ég var nú
hræddur um það,“ segir Sverrir og bætir við
að þar með hafi hann keypt myndina tvisvar.
Skiptir sjálfur um
blindramma á verkunum
I heimsókninni til Sverris getur blaðamað-
ur ekki annað en dáðst að þeim verkum sem
hanga uppi um veggi hússins, en þar má sjá
skólateikningar Kjarvals, auk verka Þorvald-
ar Skúlasonar, Georgs Guðna, Jóns Stefáns-
sonar og Kristínar Jónsdóttur svo fáein séu
nefnd. Mynd Kristínar á sér sögu og eignaðist
Sverrir hana í gegnum kynni sín af Þorvaldi.
En hann fór þess á leit við Þorvald að hann
segði Kristínu að Sverrir hefði áhuga á að
eignast eina mynda hennar. Þessu brást
Kristín við með því að mála mynd sérstaklega
fyrir hann og valdi Listasafn Islands myndina
til að gera plakat eftir í tilefni yfirlitssýningar
á verkum Kristínar sem haldin var í safninu.
„Hún var þekkt sem góður blómamálari."
Það leikur lítill vafi á áhuga og þekkingu
Sverris á íslenskri myndlist, þó hann
aðaláhugamál sitt vera skógrækt! En fjöl-
skyldan á sumarbústað í nágrenni Reykjavík-
ur, sem þau hafa lagt mikla rækt við. Mynd-
imar eru Sverri þó engu að síður kærar því
hann var í tvo vetur í Morkinskinnu að læra
að meðhöndla og umgangast myndimar,
strekkja þær og hreinsa og ekki er annað að
sjá en að hann hafi haft gaman af. Undanfarin
ár hefur Sverrir því sett myndir sínar sjálfur
á nýja blindramma og er vel með á nótunum
hvaða meðferð tryggi besta varðveislu.
Rannsóknarsjóðurinn sem Sverrir gaf
Listasafni Háskólans nú í vor gegnir marg-
þættu hlutverki sem m.a. felst í því að styrkja
rannsóknir á sviði íslenskrar myndlistar,
myndlistarsögu og forvörslu myndverka. En
hvaða tækifæri telur Sverrir að styrktarsjóð-
urinn bjóði upp á? „Ég vona að sjóðurinn
hvetji til rannsókna á íslenskri myndlist á sem
víðtækustu sviði. Islensk myndlist nútímans á
rætur í íslenskri menningu," segir Sverrir.
„Ég minnist þess til dæmis að nokkrir af þeim
listamönnum sem ég kynntist á árum áður
höfðu miklar mætur á íslenskri alþýðulist,
gripum gerðum af hagleiksmönnum og kon-
um, hlutum sem fyrr á tímum þóttu ef til vill
hversdagslegir. Slíkir gripir myndu tæpast
falla undir nútímaskilgreiningu á myndlist, en
ef til vill hafa sumir sem gerðu þá litið á þá
sem listaverk.“
í ODDA eru höfuðstöðvar Listasafns Háskólans, en þar sem á á fleiri stöðum innan skólans
hanga verk í eigu safnsins.
SAFNINU NÝTT HLUTVERK
skólans. „Það eru ekki stórar upphæðir og
í ljósi takmarkaðs fjár til innkaupa hefur
vissulega komið upp sú hugmynd að safnið
gæti vissrar sérhæfingar. Ég tel það sjálf
ekki fráleita hugmynd fyrir minni söfn.
Enn sem komið er gætir þó ekki annarrar
sérhæfingar en þeirrar að safnið hefur
ekki lagt metnað sinn í að safna gömlu
meisturunum og á sárafá verk sem gerð
eru fyrir 1940. Þá hagar bæði samsetning
stofngjafar og aðstæður til uppsetninga
verka innan háskólans því þannig til að há-
skólasafnið er fremur tvívítt safn en þrí-
vítt,“ segir Auður.
Sérstaðan felst i Þorvaldi
„Það sem skapar safninu sérstöðu er að
það er stærsta safn landsins af verkum Þor-
valdar Skúlasonar. Safnið á yfir 200 verk eft-
ir hann, olíumálverk, teikningar og vatnslita-
myndir, frá öllum tímabilum ferils hans. Þar
á meðal eru mörg lykilverka Þorvaldar. Sú
staðreynd að 40% verka safnsins skuli vera
eftir einn og sama listamanninn helgast að
sjálfsögðu af gjöfum Sverris til safnsins og
einstöku sambandi þeirra."
Sverrir er stærsti velgjörðarmaður Lista-
safnsins, en hann hefur gefið safninu á
þriðja hundrað verka af þeim tæplega sjö
hundruð verkum sem eru í eigu þess. Þó
enginn annar velunnari hafi verið jafn stór-
tækur og Sverrir, hafa þó fleiri fylgt í fót-
spor hans. „Það eru ekki hvað síst myndlist-
armenn af eldri kynslóðinni, einkum þeir
sem áttu verk í stofngjöfinni, sem hafa gefið
safninu verk. Þá hefur verið nokkuð um að
yngri listamenn sem safnið hefur keypt
verk af, hafi af sama tilefni látið fylgja með
annað eða fleiri verk,“ segir Auður og bætir
við að hún eigi frekar von á því að gjöfum til
safnsins eigi eftir að fjölga með aukinni
tengingu við rannsóknir.
„Og þar er ég ekki bara að hugsa um
listaverk, heldur líka heimildir sem tengj-
ast íslenskum myndlistarmönnum og
myndlistarsögu. Til að mynda eignaðist
safnið nýlega eitt stærsta og heilstæðasta
safn af íslenskum sýningarskrám sem til er
á landinu. Þar er um að ræða einkasafn
Björns Th. Björnssonar listfræðings. Sum-
ar skránna eru hvergi til annars staðar og á
ég von á að þar megi finna ýmis spennandi
púsl fyrir grúskara í íslenskri myndlistar-
sögu.“
Morgunblaðið/Jlm Smart
AUÐUR Ólafsdóttir segir Sverri hafa gefið
Listasafni Háskólans nýtt hlutverk.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 24. JÚLÍ 1999 7