Tíminn - 04.12.1966, Blaðsíða 6

18
VETTVANGUR
TÍMINN
ÆSKUNNAR
SUNNUDAGUR 4. desember 1966
RÆÐUR FLUTTAR í HÓFI STÚDENTA I ÞJÓÐ-
Ólafur Ragnar Grímsson:
Sækjum þrótt og þor í eígin
l ,H. *
verk og eigin hugsanir
Á námsárum erlendis í heims-
stríðinu fyrra glímdi einhver
mesti lærdómsmaður íslenzkra
fræða, Sigurður Nordaí, við
Ihina áleitnu spurn, hvort íslend-
ingar væru ógæfulþjóð og ógæfa
að vera fæddur meðal þeirra. í
upphafi hins síðara stríðs reit
Ihann bók kennda við menningu
okkar og arf, leiðarvísi um liðna
reynslu fyrir þá, sem vilja hugsa
um samtíð og framtið, um vanda
þess og vegsemd að vera íslend
ingur. Sú bók varð málsvörn og
menni^igarkóran hans kynslóðar
og þeirrar næstu á eftir, fjaMaði
um landnám og þjóðveldi, heið-
inn dóm og hirðskáld. Hún tengdi
(hinar fornu sagnir tilverustríði
þeirrar tíðar og gerði þær að enn
máttugri réttlætingu fyrir sjálf-
stæði þjóðarinnar og baráttú
hennar fyrir jafnréttissessi i, sam
félagi þjóðanna.
Hin gullna fortíð, öld víkinga
og konurigsská'lda, hólmgangna
og Alþingis á Lögbergi við Öxará,
var sú röksemd, sem ein nægði
til að svara við vangaveltum um
gæfu íslenzkrar þjóðar og -frum-
burðarréttar landsmanna. Hún
var sá eldur, sem herti sverðin
og jók sannfæringarþróttinn: gerði
íslendningum aldamótanna og
fynstu áratuganna á eftir kleift að
bjóða alheiminum byrginn, krefj-
ast réttar síns og höndla hann
og hefja af vanefnu^n fjölskrúð-
ugt nútíðar þjóðfélag, sem býr okk
ur, afkomendunum, betri skilyrði
en nokkrir aðrir búendur lands-
ims hafa notið. Okkar arfur er £]
senn þeirra hugverk og þeirra erf-
iði, í rauninni aHt þeir áttu utan'
eitt, sem einhvers staðar á langri
leið hefur týnzt og verður ekki;
aftur fundið, okkur glatað að ei-
lífu: gullaldartrúin, dýrkunin á
verkum víkinganna, tilbeiðslan á
hetjunum, dáðum þeirra, sögum og
kvæðum.
Sú kynslóð, sem nú 'haslar sér
óðum völl í störfum og stefnu-
mörkun ísl'enziks þjóðfélags, fædd
í hinum mikia heimsstríði og upp-
■aiin á atómöld í skugga yfirvof-
andi 'heimseyðileggingar, þroskuð
í verðbólguóðu þjóðfélagi síðast
áratugs, konungsdæmi spekúlanta,
skattsvikara og bygginabraskara:
sú kynslóð,, sem þrátt fyrfr ára-
fæð hefur reynt umræðuhöft, á-
róðursósvífni, blygðunarlausar mót
ságnir: þeirri kynslóð, sem þegar
á námsárum hefur sviðið daður
landsdrottna við erlenda herra
og risið upp til mótmæla, henni
er því miður lítil huggun í þús-
und ára gömlum hugvekjum, sög-
um um Egil og Njál, kvæðum um
Óðin og Þór.
Okkar réttlæting, okkar svar við
spurninni um gæfu þess eða ó-
gæfu að vera fæddur íslendingur,
erfa landið og gerast þátttakandi
í þessu spillta, siðlitla og forystu-
Isnauða þjóðlfélagi, verður efcki
fundið í hinu forna þjóðveldi,
heíðnum dómi eða kvæðum hirð-
skálda. Okkar lif, okkar starf, eigi
það að verða annað og meira en
'hinn dapurlegi gulikálfadans, sem
Ólafur Ragnar Grímsson
þjóðin hefur þreytt á síðustu ár-
um, verður að finna aðra upp-
sprettulind, sækja þrótt og þor á
annan vettvang. Hin forna menn-
ing getur vart á sama hátt og
áður orðið lífræn og jarðföst rót
okkar andlega sjálfstæðis, þótt
hún veiti okkur vissa næringu og
svölun í hléum milli átafca. Hún
megnar varla að vera okkar vopna
búr eða höfuðstöðvar £ æ harðn-
andi baráttu fyrir tiiveru okkar
f og s j'álfstæðis í harðbreytilegri
veröld, heimi stórvelda og banda-
laga og sífelldra byltinga á lífs-
háttum og menningarvenjum.
Gamlar bækur, handrit jafnvel
heimkomin, megna lítt að tryggja
sjálfstæðan sess hinna ungu ís-
lendinga í samfélagi þjóðanna.
Þar verða að koma til okkar eig-
in verk, ofckar hugsun. Forfeðum-
ir verða aldrei okkar bjargvættir.
Okkar örlög eru okkur einum
háð.
Við vitum, að þung ábyrgð hvíl-
ir okkur á herðum, mikil og erfið
þraut býður lausnar: að skapa
íslenzkri menningu svo lífvænleg-
an og traustan grunn, að hún
geti í órofa samhengi haldið á-
fram að dafna og aflaukast, þrótt
fyrfr ásókn erlendra álhrifa og
holskeflur útlendra strauma, sem
æ tíðar munu skella á landi og
þjóð. Okkar er að sanna í raun
að smáþjóð eigi enn sinn tilvem-
rétt, verk hennar í.nútfð séu svo
mikilvæg, að sjálfstæði hennar beri
ag varðveita, skerfur hennar til
heimsmenningar svo máttugur að
enginn dirfist að troða á lifsrétti
hennar, heldur meti og virði henn
ar verðleika, veiti henni tvímæla-
lausan jafnréttissess í sölum ver-
aldarþinga.
Smáþjóð megnar aldrei að
keppa við jötunþjóðir £ byiggingu
skýjafcljúfa, iðjuvera, breiðstræta,
risavéla eða annars konar efna-
hagsundra. Hún er dæmd til að
tapa, hasli hún baráttu sinni slífc
an völl, ætli sér að sanna mátt
Meðal gesta í ieikhúskjallaranum voru ýmslr þekktir menn á sviði þjóðmála og lista. Fremstir á myndinni eru þeir Eysteinn Jónsson, Jón Engil-
berts, frú Sólveig Eyjólfsdóttir og dr. Gylfi Þ. Gíslason, menntamálaráðherra-
sinn með auði og efnáhagslegu
áhrifavaldi. Hún þarf vissulega að
búa þegnum sínum viðunandi kjör
og blómlega lifnaðarhætti, en það
eitt mun aldrei nægja. Harðvið-
ur, Ja'gúar og hafskipið Baltika
mega aldrei verða helztu keppi-
kefli íslenzfcrar stjórnar, tákn um
velgengi þegnanna. Báðherra,
sem býður þjóð sinni slíka hugg-
un, leiðir hana beinlínis í glötun.
Á gildismati broddborgarans verð
ur sjálfstæði fslendingia aldrei
grundvallað.
íslenzfcir stúdentar vita, að æ-
varandi tilveru þjóðarinnar verð-
ur að tryggja á annan hátt. Þess
vegna helga þeir fullveldisdaginn
nú andlegu sjálfstæði og í fyrra
varðveizlu þjóðemis. Þess vegna
bjóða þeir til hófs og flytj.a ljóð
sín og leikrit Þess vegna boða
þeir fundi um endumýjun ís-
lenzkra stjórnmála og sjálfstæðri
utanrí'kisstefnu, krefjast bætts fjár
málasiðgæðis og betri starfsskh-
yrða listamanna og menntasfcofn-
anna. Þess vegna stíga þeir á
stofck og strengja þess heiit að
skapa með verfcum síuum nýtt og
j betra þjóðfélag. Þjóðfélag, sem
jmeð hreinsfcilni og einurð, opin-
berum og hlutlægum umræðum
og ítarlegum rannsóknum kapp-
kostar að leysa sín vandamál.
| Þjóðfélag, sem umsvifalaust hafn
I ar öllum yfirborðshringlanda og
látalátum frambomum í áróðurs-
skyni af pólitískum loddurum, sem
einskis svifast vegna framavona
og valdabrölts. Þjóðfélags, sem eigi
Iíður svindl og brasfc, spillingu í
stjórn- og fjármálum. Þjóðfélag,
sem metur'andans menn meir en
byggingabraskara og uppmælinga-
aðal, skapar þeim aðstöðu til að
fullnýta hæfiieika sína og k-afta
og gefur almenningi kost á að
njóta verka þeirra, reisir sýning-
arsali og bókhlöður, rannsóknar-
jstofur og fræðsiustofnanir, Þjóð-
! félag, sem skilur til fullnustu, að
framtíð þess er fyrst og fremst
undir því komin, að því takist
að skapa hugvérk, sem gild eru
á mælikvarða veraldar, leggja að
mörkum hæfar hugmyndir, sem í
senn þroska þjóðina og eru skerf-
ur til lausnar þeirra þekkingar-
þrauta, sem alls staðar eru óleyst-
ar. Þjóðfélag, sem situr ekki að-
gerðarlaust hjá meðan teflt er um
öriög heimsbyggðar, heldur sýn-
ir friðarvilja sinn í verki, sendir
dugandi menn til hjálpar van-
þróuðum, miðlar öðrum af eigin
reynslu. Þjóðfélag, sem veit að
þótt lóð þess sé létt, þá finnur
vogarskálin samt fyrir þunga þess.
Með sköpun slíks þjóðfélags
ávöxtum við bezt okkar arf, styrkj
um andlegt sjálfstæði og varðveit-
um þjóðerni íslendinga, finnum
lífi okkar og starfi þann grunn,
sem eigi brestur.
Með fyrirheitum um slíka fram-
tíð veitum við 1. desember nýja
merfcingu, nýjan sess.