Tíminn - 11.12.1966, Blaðsíða 7

SUNNUDAGUR 11. desember 1966
TÍMINW
i?
Hyggst enn taka til við
ritstjórn á tíræðisaldri
„Vefnaður á íslenzkum heimil-
um á 19. og 20. öld“ eftir Hall-
dónu Bjamadóttur ritstjóra Hlín-
ar er tmlega aðalritið, sem Bóka-
útgáfa Menningarsjóðs gefur út
fyrir þessi jól, og svo sem það
er úr garði gert mun mörgum
þykja það kjörgripur, stórt í broti
með rösklega hundrað forkunnar
vel litprentuðum myndum, auk
margra svarthvítra. Ugglaust er
bókin í sjálfu sér fnásagnarverð-
ur viðburður í bókaútgáfu ársins.
>á þykir og saga til næsu bœjar,
að höfundurinn er kominn á tí-
ræðisaldur. Halldóra Bjamadóttir
varð 93 ára í haust, og að því
er vér bezt vitum, mun hún vera
elzti höfundur, sem sent hefur frá
sér bók á markað hérlendis. Og
harla fáir útgefendur munu hrósa
því happi, að höfundar leggi á
borð með sér mörg hundrað
áskrifenda ótilkvaddir, eins og
Halldóra gerði um leið og hún
skilaði handriti sínu til prentun-
ar.
Halldóra hefur seinni árin búið
á ellilheimilinu á Blönduósi, og
þangað norður lét hún senda sér
prófarkir af bókinni allri til lest-
urs. Einnig gerði hún nokkrar
ferðir til Reykjavíkur meðan ál
prentun stóð til að hvetja ung-j
viðið í prentsmiðjunni og útgáf-
unni til að herða róðurinn er _
henni þótti seint ganga, að því
er oss tjáði öljúgfróður maður.
Slikiur er áhugi hennar enn í dag.
Síðast var hún á ferðinni hér
syðra fyrir nokkrum dögum til
að sitja hádegisveizlu, er Mienn-
ingansjóður og menntamálaráð-
hema héldu, henni til heiðurs.
Þann dag gafst oss færi á að hitta
hana að máli nókkra stund og
spyrja nokkurra spurninga, og
ekki var hún sein til svars. Enn
er hún létt í máli og á fæti og
hláturmild. Sjón er góð, en heyrn
dálítið farin að daprast. Vér spyrj-
um hana fyrst um aðdragandann
að þessari bókarsmíði, og hún
svarar að bragði:
— Þetta kom eiginlega í beinu
framhaldi af starfi mínu við rit
stjórn Hlínar og þegar ég ferð-
aðist um landið í 33 ár sem ráðu-
nautur almennings í heimilisiðn-
aði. Ég naut til þess styrks frá
Alþingi, og á þeim ferðum hafði
ég svo mikinn samgang við fólk
um land allt og kynntist þessu af
eigin raun, ef svo má segja. Þá
er og að nefna, að Sigrún P.
Blöndal skólastýra á Hallormsstað
samdi kennslubók í vefnaði fyrir
almenning, sem kom út í tólf
heftum er áskrifendur Hlínar
fengu í kaupbæti, eitt hefti með
hverjiun árgangi tímaritsins, og
svo gaf Hlín þá bók út í einu
lagi 1948. Auk alls þess fjölda
f&lks, sem ég hitti og ræddi við
á ferðum mínum, hef ég skrifazt
á við mörg hundrað manns og
aflað mér þannig fróðleiks um
íslenzkan heimilisvefnað, sem vita-
skuld er svo uppistaðan í þessari
nýju bók minni.
— Þú stofnaðir og stýrðir tíma-
ritinu Hlín, gafstu það síðan út
ein upp frá því?
— Já—já, í 43 ár og mikið til
samfellt, að undanskildum tveim
árum, 1937—8, er ég dvaldist vest
an hafs, og 1948, er heimilisiðnaðar
þingið var haldið hér og ég varð
að taka að mér að búa til prent-
unar allstóra bók í sambandi við
þingið. En fimmtíu ár eru nú lið-
in síðan Hlín byrjaði að koma út.
Síðast gaf ég hana út 1961, þegar
ég byrjaði að draga saman efni I
þessa stóru bók. En nú eru fimm-
tíu ár síðan Hlín byrjaði að koma
út
— Hvað vanstu að gera til Am-
eríbu, skemmtiferð?
— Ekki var það nú tílgangur-
inn, þótt ég hefði óblandna
ánægju af ferðinni og hefði ekki
viljað fara á mis við_ hana. Það
var Þjóðræfcnisfélag íslendinga í
heimilum landa, hvar sem ég kom
á þessu stóra meginlandL
— Og þú hefur nú víst farið
fleiri ferðir tíl útlanda, eða fóstu
ekki rannsóknarferð eftír að þú
varst áttræð?
— Já, ég er búin að fara oft
til Norðurlanda síðan ég fór fyrst
til Noregs árið fyrir aldamótin,
tók þar kennarapróf og kenndi
þar fyrstu átta ár aldarinnar eða
Halldóra BjarnadótHr
Tímam. GE,
Vesturheimi og kvennasamtök
vestra, sem buðu mér 1 kynnis
og fyrirlestraför, og þar ferðaðist
ég um allar íslendingabyggðir í
Bandaríkjum og Kanada og hélt
fimmtíu fyrirlestra og sýningar á
íslenzlkum heimilisiðnaði, bæði
meðal landa og í einstökum skól-
um. Hjá löndum fór þetta fram I
samkomusölum í kirkjunum og
þar var framreitt kaffi og íslenzkt
kaffibrauð, og ætíð húsfyllir. Þá
voru landar vestra enn svo ís-
lenzíkir, að aldrei þunfti ég að tala
ensku þeirra á meðal í heilt ár.
Aldrei máttí ég gista á hótelum,
ekki að tala um annað en búa á
íslenzkum heimilum og þeir sáu
mér fyrir farkost um allar jarðir.
Svona era íslendingarnir vestan
hafs, eins og landar gerast beztír
hér standa á íslenzkum rótum og
hafa tíleinkað sér hið bezta úi
enskxi menningu, ég kynntist
þeim ekki að öðru en góðu, og
gestrisni þeirra var frábær. Síðan
fylgist ég með fréttum af lönd-
um vestra eftir því sem ég get,
reyni að hitta einhverja þeirra
mörgu, sem koma heim seinni ár-
in, og svo les ég blöðin þeirra
eða blaðið, því nú era tvö sam-
einuð í eitt, Lögberg-Heimskringia
Það ætti að vera mikið meira
keypt hér á landi til að styrkja
útgáfuna, mér finnst það mega
bara alls ekki lognast út af. Þegar
ég var á ferð vestra fyrir nærri
þrjátíu árum, þá vora alls staðar
íslenzku blöðin frá Winnipeg á
þangað tfl ég sneri heim og tófc
við barnaskólanum á Abureyri.
En síðustu meiriháttar utanferð-
ina fór ég þegar ég var 82 ára,
með styrfc frá Alþingi, til Eng-
lands og Norðurlanda að leita þar
í söfnum að íslenzkum vefnaði,
sem nú væri ekki lengur hér að
finna. Ég fékk konu mér til fylgd
ar, hún hafði öll fjárráðin i ferð-
inni, ágæt kona, sem ég treysti,
ekkja eftír Arthur Gook, og hún
hafði verið hjá mér í barnaskóla
á Akureyri. Harla lítið fundum
við í þessari ferð af því sem við
leituðum.
— En ertu efcki ánægð með
prentun bókar þinnar, t.d. lit-
prentuðu vefnaðarmyndirnar?
— Jú, sannarlega, og ég var ein
mitt að þakka þessum ráðamönn-
um útgáfunnar fyrir það, að ekfc-
ert hefði verið til sparað, að gera
bókina svo fallega, sem hægt var.
Þar á ég líka mikið að þafcka
frænda mínum Stefáni Jónssyni
arkitekt, sem réði útliti bókarinn-
ar og útvegað litprentun. En Vig
fús Sigurgeirsson tók allar mynd
irnar og gerði það ljómandi vel
eins og hans var von og vísa. Og
hann er líka gamall nemandi
minn. Þeir eru að verða sjötugir,
þessir kariar, sem vora hjá mér
í barnaskóla.
— Gils bókaútgáfustjóri Menn-
ingarsjóðs var að segja mér, að
þú hefðir sjálf safnað fjöldamörg-
um áskrifendum að bókinni.
Framhald á bls. 23.
I
ÞÁTTUR KIRKJUNNAR
AUÐU SÆTIN
f KIRKJUNNI
Sjaldan eru kirkjusætin verkefnum. Þar mætti nefna
þunnskipaðri en svona rétt fyr söfnun tíl efcknasjóðs, söfnun
ir jóUn. Þar veldur margt. til blindra, berklaveikra, fatl-
Vond veður, slæm færð, mikl- aðra, vangefinna, veiklaðra og
ar annir og síðast en ekki sízt: dryldcjusjúkra, að ógleymdum
„Ég ætla að fara tíl kirkju á málefnum á alþjóða vettvangi
jólunum. svo sem flóttamannahjálpar,
Á aðfangadagskvöldið er svo friðarstarfsemi, alþjóðakynn-
yfirfullt að vari; verður bver- inigu, herferð gegn hungri, kyn
fótað og fáir njóta þáttamkmun og ölæsi.
þess, sem fram er flutt svo Allt era þetta málefni svo
hægt sé að kalla það g’iðsþjón nátengd boðskap Krists og
utstu. kirkju hans, að ekki ætti að
En eitt hefur breytt þessari láta þau órædd eitt einasta ár,
litlu kirkjusókn á jólaföstunni og ágætt að helga þeim sér-
tU hins betra, og það svo mjög stakar stundir eða daga tU um-
áberandi. En það er tilíæ’-slan ræðu og bæna.
á undirbúningi fermingar- Þá þarf að efla áhuga fyrir
bama. Nú korna þau í nóvem- vissum hátíðisdögum kirkju
berbyrjun. Og þótt efcki takist eða þjóðar, sumum nýjum eða
að fá þau ÖU eða mörg að nýtiltoomnum, öðrum sem hafa
jafnaði í messur, þá koma aUt- gleymst eða horfið í baksýn
af nokkur og með þeim bæði í straumi ára og alda, — eða
foreldrar og jafnvel eldri syst ekki mega gleymast í glaumi
kini þeirra, ömmur, afar og og hraða, þar eð þeir geyma
vinir eftir ástæðum. andleg og þjóðleg verðmæti
Gæti þetta ekki bent i rétía sem rita þarf í hjörtu fólksins,
átt tU að fylla auðu sætin í eða rúnir, sem ekki mega mást
kirkj-unni. þaðan.
Það ættí alltaf að vaka yfir Þar vil ég nefna 17. júní,
því, að vissir hópar í söfn- sumardaginn fyrsta, Allranheil
uðum teldu skyldu sína, að agra messu fyrsta vetrardag,
sækja kirkju, sumir alltaf, aðr en áður vora nefndir bænadag
ir á sérstökum sunnudögum ur og mæðradagur, þá mætti
eða af sérstöku tilefni, sem þá bæta við sérstöfcum bindindis-
væri auglýst og undirbúið. degi og . degi hinna öldraðu.
Með þessu fengizt tvennt: En þania era að skapast vanda
vakandi álhugi fyrir vissum mál mál, sem aldrei mega gleym-
efnum. Og kirkjan á ekfci að ast til úrlausnar og athugun-
láta sér neitt óviðkomandi, ar. Hver söfnuður þyrfti að
heldur tala til fólksins um það hafa sérstafca starfsemi til að
sem helzt liggur hverjum á efla varnir gegn áfengisböii og
hjarta á hverjum tíma. Vera verad handa öldruðu og ein-
þannig leiðarljós í hverri neyð, mana fólfci.
hverjum vanda. Svona mætti lengur telja, en
Permingarnámsfceiðin gefa hver einstakur prestur eða
þarna sérstakt verkefni, sem safnaðarstjóri getur ort viðbót
vakið getur til umræðu og um- eftir aðstæðum á hverjum stað.
hugsunar um uppeldi, siðfágun Það er svo margt, sem má not-
og trúariiugð margra sunnu- færa sér til eflingar kirkju-
daga jafnvel vetrarlangt. En sókn og útrýmingu auðra sæta.
samt má gæta sín, að boðskap- En að sjálfsögðu er mest um
urinn verði efcki of einhliða vert það, sem þá gerist í kirkj
og fábreyttur. u-nni sjálfri, svo að eitthvað
Þá eru félögin í söfnuðum verði þangað að sækja.
sjálfsagður vettvangur tíl að Það er tílgangslaust og gætí
auka kirkjusófcnina. Það ætti verið skaðlegt að eifla kirkju-
að vera fyrsta boðorðið í sókn þamgað, sem andleysi og
hverju kvenfélagi, æskulýðsfé- kæraleysi skipa öndvegi, að
lagi og bræðrafélagi, að félags- ekki sé nú minnzt á þröng-
fólkið sæki messur og samkom- sýni, kreddufestu og hindur-
ur safnaðarins og telji það vitni, sem oft kemst að í boð-
sína stærstu félagsskyldu. skap og þjónustu í kárkjum.
Þetta ætti að áminna um á Verst mun þó témlæti og dauð-
hverjum fundi og oftar. ar venjur, sem ekki era orð-
Gott væri einnig, að visstr ið annað en þokkalegar umbúð-
guðsþjónustudagar væra helg- ir um feyskinn, skemmdan eða
aðir hverju félagi og þess hug- horfinn kjarna.
sjónum eða hugðarefmun: Allt verður að vanda í smáu
Æskulýðsmessur, bræðraguðs- og stóra, sem borið er fram
þjónusta, systradagur o. s. frv. í kirfcju hverja bæn, hvert lag,
Og þar önnuðust viðkomandi hvert Ijóð hvert orð. Allt verð-
félög vissa þættí guðsþjónust- ur að vera undirbúið og falla
unnar eða þær allar eftir að- inn í ramma þess, sem heitir
stæðum. Þá væri einnig hægt heilög stemning og upplyftíng
að stofna til nokfcuns konar eða uppstigning til guðsand-
keppni um fcirkjusókn meðal ans, eða tíl að opna honum
félaga og félagsmanna. Og era leið að hjörtum og hugum.
áreiðanlega veitt verðlaun fyr Hver hreyfing prestsins, hvert
ir margt, sem síður eflir menn svipbrigði safnaðarfólks og
ingu og hugsun þjóðarinnar. söngflokks getur haft sína þýð
Þá era einnig sérstakir dag- ingu jákvætt eða neikvætt til
ar, helgaðir sérstökum málefn- að skapa augnablik helgað af
um mikils verð atriði til að himinsins náð, sem hefja má
fylla auðu sætin í kirkjunum. til farsældar á vegum hlns
Það sést vel, síðan tekinn var sanna og góða, en það er til-
upp bænadagur og mæðradag- gangur hverrar guðsþjónustu.
ur sem fastur liður í starfsáætl- Og þess vegna má ekkert autt
un eða tíðagerð. Einnig væri sæti vitna um tómlætí og menn
einsætt, að notfæra sér vissa ingansfcort safnaðarins.
daga, sem með merkjasölu og
söfnun era helgaðir vissum Árelíus Níeisson.