Tíminn - 22.12.1966, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
FIMMTUDAGUR 22. desember 19GG
MINNING
Þórhallur Baldvínsson og
Sigríður P. Steinadóttir
F. 21.5. 1889. D. 14.12. 1966.
í dag verður lagður til hinnstu
íivíhi í Fossvogsk i rkj u ga rði Þór-
hallur Baldvinsson. Þar fær hann
nú aftur að vera við hlið konu
sinnar Pálínu Steinadóttur.
Þórhallur var fæddur að Núp
um í Aðaldal í S.-Þing. Þar ólst
hann upp með foreldrum sínum til
9 ára aldurs að hann fluttist með
■þeim að Nesi í sömu sveit. í
Nesi átti hann beimili síðan þar
til hann yfrrgaf Norðurland að
fullu 1921.
Ekki naut Þórhallur mikillar skóla
göngu í bernsku, en í heimahúsum
gafst honum staðgóð kynning af
margskonar fróðleik. í heimahús-
um nam hann kjamgóða íslenzku
bæði í töluðu og rituðu máli. Hann
var þó að mestu laus við þá tízku
sem mjög lét á sér bera meðal
sumra frænda hans og samferða-
manna á unglingsárum. Það er
hina hvimleiðu stælingu á „Forn
Norrænu". Rithönd hafði hann
fagra og skýra án allrar tilgerð-
ar. Upplesari var Þórhallur með
afbrigðum og hefði orðið sköru
legur ræðumaður ef hann hefði
lagt það fyrir sig.
Með þetta veganesti úr heima
húsum fór Þórhallur rúmlega tvít-
ugur á Búnaðarskólann á Hvann-
eyxi. Þar dvaldi hann í tvo vetur
og eitt sumar.
Þá vetur sem Þórhallur dvaldi
á Hvanneyri var starfræktur skóli
á Hvítárvöllum (svo til í örskots
fjarlægð frá Hanneyri) fyrir stúlk
ur sem ætluðu að vinna á rjóma
búum sem voru þá mörg á land-
inu .Það varð að sjálfsögðu mik
ill samgangur á milli skólanna þar
sem aðstaða var slík. Bftirfarandi
vísupartur gefur til kynna þann
hug sem rann á milli skólanna.
Vísan var ort síðari vetur Þór-
haiils á Hvanneyrarskóla. Ekki er
mér fullkunnugt um höfund en
þó held ég að hann hafi verið ná
kominn Þórhalli.
. . og inni eiu bækur sem eiga
að strikast fljótt
en ætlum þó að dansa við Hvann-
eyringa í nótt.“
í hópi skólastúlkna á Hvítárvöll
um var sú sem varð lífsförunaut
ur Þórhalls um áratugi. Þessi
unga stúlka var Pálína Sigríður
Steinadóttir frá Narfastöðum í
Borgarfirði. F. 24.2. 1891 að Kata
nesi á Hvalfjarðarströnd. Pálína
fluttist með foreldrum sínum að
Narfastöðum árið 1902. Pálína
naut lítillar skólagöngu í bernsku.
En þó stóð hún ekki að baki skóla
systkinum sínum í skóla Ásgríms
Jónssonar í Reykjavík sem höfðu
sumir hverjir verið fjóra til fimm
vetur í skóla áður. Þennan skóla
stundaði hún jafnframt vinnu
sinni í vist sem kallað var. Það
þótti fínna orð en vinnukona.
Nálægt tuttugu og eins árs
aldri fór hún svo á Hvítárvalla
skólann og þar lágu leiðir þeirra
Þórhalls saman.
Að loknu skólanámi á Hvann
eyri fór Þórhallur norður til átt-
haga sinna að Nesi. Og ári síðar
hélt Pálína til fundar við unnust
ann norður í Þingeyjarsýslu.
Þau gengu í hjónaband 1915 og
og byrjuðu sama ár búskap á
parti úr Nesi. Ekki var bústofninn
stór. Ein kvíga óborin að fyrsta
kálfi og nokkrar kindur og eitt
hross.
í Nesi bjuggu þau til ársins
:
y
1921. Á þeim árum eignuðust þau
þrjú böm. Fyrsta barn sitt dreng
misstu þau, en stúlku á fjórða ári
og dreng á öðru ári fóru þau með
þaðan þegar búskap lauk. Þórhall
ur hafði veturinn áður verið lang
dvölum í Reykjavík að leita sér
lækninga sem þó gekk treglega,
en bati fékkst nokkur. Hann hafði
sem drengur ofreynzt í báki, brotn
að og gekk aldrei heill til skógar
upp frá því.
Frá Nesi fóru þaú hjónin með
börn sín að Narfastöðum í Borgar
firði og höfðu þar að nokkru að
setur um þrigigja ára skeið. Þó
var þar ekki um búsetu að ræða
en vinnu stunduðu þau annars
staðar eftir því sem aðstæður voru
til. Árið 1925 fluttu þau svo til
Akraness, þar sem þau dvöldu í
tuttugu og fjögur ár.
Fyrstu búskaparár sín á Akra
nesi var ekki stórt búið. Þá höfðu
þau til afnota eitt herbergi í húsi
þar sem aðeins voru fjögur her-
bergi og tvö eldhús. En fjórar
fjölskyldur bjuggu í húsinu. Á
öðru ári veru sinnar á Akranesi
festu þau svo kaup á hálfri hús
eigninni Sjávarborg þar sem þau
bjuggu í tuttugu ár. Það var oft
þröngt í búi á fyrri árum þeirra á
Akranesi. Vinna var stopul og
heilsa Þórhalls ekki þannig að
hann gæti tekið hvað avinnu sem
í boði var.
Nokkur sumur tóku þau upp
heimilið. Fór þá Þórhallur í kaupa
vinnu upp í Borgarfjörð en Pál
ína rjómabússtjóri fyrst í Þykkva
bænum en síðar á Seljalandi und
ir Eyjafjöllum. En rjómabúin voru
þá á sínu síðasta skeiði sunnan-
lands, en við tóku stóru mjólkur
búin.
Það fór nú að léttast róðurinn
hjá þeim, þó enn gengi margt á
móti. f Sjávarborg eignuðust þau
fjórða barnið til þess eins að
missa það fljótlega aftur. Það var
stúlka, sem dó fárra daga gömul.
Það var oft gestkvæmt hjá þeim
Pálínu og Þórhalli, því bæði vpru
þau gestrisin og greiðasöm. Bæði
fylgdust vel með þeim málum, sem
voru efst á baugi hverju sinni.
Bæði voru þau vel heima í bók-
menntum, höfðu lesið flest það,
sem út kom af verkum íslenzku
ská'ldanna og ennfremur .eitt-
hvað af skáldskap á Norðurlanda
málum, m. a. hafði Pálína lesið
flest verk Gunnars Gunnarssonar
og Kristmanns, þau er á eriendum
málum voru samin áður, en þau
voru þýdd á íslenzku. Bæði höfðu
þau mjög gaman af ljóðum og
öðrum bundnu máli og voru bæði
vel liðtæk á því sviði, þó þau flík-
uðu því ekki.
Þórhallur var öll sín æviár í
huganum sveitabóndi, þótt honum
auðnaðist ekki að gera það að sínu
aðalævistarfi.
Mjög fljótt eftir komu þeirra til
Akraness komu þau sér upp kinda
stofni, sem svo hélt velli, þar til
þau voru að flytja af Akranesi. Hin
síðari ár sín þar áttu þau einnig
eina kú.
Það lætur að líkum að Þórfiall-
ur komst í nánari snertingu við
bændur Borgarfjarðar, en þeim
kynntist hann frekar en sjómönn-
unum á Akranesi, s.em höfðu
þorskveiðar að aðalstarfi. Meðal
sveitamannanna voru sameigin-
legu áhugamálin fleiri.
Það var gaman að heimsækja
Þórhall í fjárhúsið, þar sem hann
var að sinna kindunum sínum. Þar
naut hún sín vel sú alúð og nær
gætna reglusemi, sem hann lagði
í öll sín störf. Það var einnig gam
an að eiga kvöldstund með honum
að loknu dagsverki og ræða um
bókmenntir, skáldskap eða skepn
ur og stjórnmál, þótt við værum
sjaldan á sama máli í flestum
greinum.
Ég taldi svonefndan atómkveð-
skap, ef hann var vel gerður, að
engu verri en rimaðar hendingar.
Aftur á móti mátti hann helzt ekki
heyra minnzt á að atómkveðskap
urinn væri annað en bull. f land-
búnaðarmálum fóru skoðanir okk
ar að verulegu leyti ólíkar leið-
ir. í stjórnmálum bar okkur margt
á milli sérstaklega fyrr á árum,
en síðar nálguðust skoðanir okkar
allverulega.
Þórhallur hafði á sínurn yngri
árum fyrir norðan verið eitthvað
starfandi í félagsmálum héraðsins.
Hann gekk á hönd Framsóknar-
flokknum við myndun hans og
var um mörg ár flokksbundmn
Framsóknanmaður. Það voru líka
einu félagsmálin sem hann starf
aði nokkuð að eftir að hann kom
kom til Suðurlands. Þó gætti hann
þess að koma sér þar ekki í for
ystusveit. Alla tíð var Þórhallur
tengdur sterkum böndum við
Framsóknarflokkinn, þó allmjög
slaknaði á þeim á síðarj árum. Þó
að Þórhallur væri frábitinn því
að fara að vasast í nefndum og
öðrum félagsstörfum, lagði hann
ekki stein í götu konu smnar við
hennar félagsstörf. Hún var ein
af þeim konum sem vart máttu
skrá nöfn sín í félagsbækur fyrr
en hún var valm þar tíl trúnaðar
starfa. Ekki var það þó af því,
að hún væri þar að trana sér
fram, en þegar hún var komin til
starfs, fylgdi hún starfinu eftir
af lifandi áhuga. Þessi árátta sam
félaga hennar að troða henni í
fremstu víglínu varð þess vald-
andi, að hún lét hjá líða að
gerast félagi í tveim félögum, sem
hugur hennar stóð þó til
Félagsstörf Páh'nu, og þá helzt
störf í stjóm Kvennadeildar V. L.
F. A., varð þess valdandi, að henni
tókst fljótlega að samlaga sig
umhverfinu í sjávarplássinu, Akra
nesi. Þau störf, jafnhtíða sívakandi
sjálfsnámi, varð einnig til þess, að
hún útfærði sinn Framsóknaranda
áfram til vinstri og þegar hún var j
að öllu komin til sésíalista, þá var
hún enn áfram sterkust og grósku
rfkust rótin sem Framsóknarflokk
urinn undir forystu Tryggva Þór
haflssonar og Þórólfs í Baldurs
heimi hlúðu að í brjóstí hinnar
ungu borgfirzku húsmóður í fá-
tæktarba-slrmi norður í Þdngeyjar-
sýslu.
Sú rót, sem óx upp strax á
barnsaldri í huga hennar, sú bjarg
fasta skoðun, að þeir smáu ættu
einnig sinn rétt ekki síður en
þeir stóru. Það var sú rót sem
speglaði þá eftirminnillegustu og
Ijúfustu ábendingu sem ég hef
fengið. Tdefnið var það að ég
lenti í mjög iHvígri blaðadeidu,
þar sem báðir aðilar, sem þó áttu
að vera samtherjar, fóru út yfir
þau takmörk, seim heiðarleg verða
að teljast Þá sagði Pálína:
„Mundu það bróðir, að það sem
þú rilt að aðrir geri þér, það skalt
þú einnig gera öðrum.“
Það hafa verið glæsileg hjón
sem voru gefin saman í Nesi í
Aðaldal 1915. Glæsileg þrúðhjðn
með glæstar vonir. Vonir, sem
brugðust. Og vonir sem rættust.
Margar stórar vonir hafa brugðízt.
En þó stærstu vonimar rættust.
Þau lifðu saman súrt og sætt í 45
ár. Þau lifðu það saman að sjá
tvö af fjórum bömum sínum
mjög glæsileg og velgefin böm
þroskast og dafna til fullorðins ald
urs, Lilju Guðrúnu, fyrri konu
Níels Finsens, gjaldkera hjá H.
B og Co., Akranesi og Halldór
strætisvagnastjórá á Eyði í Reykja
vík, kvæntur Þórnnni Meyvants-
dóttur frá Eyði.
1947 urðu þau fyrir þeirri raun
að Lilja dóttir þeirra féll frá, mjög
óvænt. Eftir fráfall Lilju undu
| þau ekki lengur hag sínum á Akra
nesi, en festu kaup á Sólarhól á
Seltjarnarnesi og bjuggu þar í
! námunda við eina eftirlifandi barn
ið, Halldór, þar tíl heilsa Pálínu
gaf eftir, þá fluttu þau til sonar
ins og tengdadótturinnar að Eyði.
Ekki dvaldi Pálína lengi á Eyði,
hún andaðist 21.8, 1960.
Eftír að Pálína dó var Þórhallur
að mestu á Eyði, þar til hann fór
að Hrafnistu á þessu ári. Eins
og áður er getíð, þá gekfc Þórhall
ur ekki heill til skógar um nærri
fimmtíu ára skeið.
Það varð því að vonum að um
leið og aldur færðist yfir hann að
vinnuþrekið bilaði. Þegar svo var
komið dvaldi hann um tírna í
sínum fornu átthögum og einnig
dvaldi hann um tíma á þeim bæj
um í Borgarfirði, sem hann hafði
bundizt mestum tryggðum við. Á
Melum í Melasveit hjá Eggert Guð
mundssyni, sem var aðeins ,,smá
ponni“ þegar Þórhallur var þar
áður fyrr. Og í Árbakka í Anda-
kýlshreppi hjá Magnfríði Magnús
dóttur, ekkju hins forna vinar hans
Guðna Loftssonar.
Þórhallur andaðist af heilablæð
ingu 14. des. 1966. Og nú ertu
horfinn mágur og vinur til þinnar
kæru eiginkonu. Þú hefur nú í
rúm sex ár þráð það, að samfund
ir ykkar yrðu bráðlega. Vertu sæll,
vinur, hafðu þökk fyrir öll okk^r
kynni. Hafið þið hjónin þökk fyrir
allar samverusfcundirnar ekki síst
þær þegar við hjónin vorum að
reisa okkar bú í öðrum enda litla
hússins í Sjávarborg og þið bjugg
uð í hinum endanum. Kveðjuna
sendi ég fyrir hönd allrar minnar
fjölskyldu. Þá sömu kveðju sem
svo oft hljómaði á milli okkar. Ver
ið þið sæl. Við sjáumst aftur.
21.12 1966.
Þorvaldur Steinason-
HÚSBVGGJENDDfi
TRÉSMIÐJAN,
HOLTSGÖTU 37,
framleiðir eldhúss- og
svefnherbergisinnréttingar
Björn Sveinbjörnsson,
hæstaréttarlogmaður .
Lögfræðiskrifstofa,
Sölvhólsgötu 4,
Sambandshúsinu, 3. hæð,
símar 12343 og 23338.
SERVIETTU-
PRENTUN
SÍMI 32-101.
BÆNDUR
K. N. Z.
SALTSTEINNINN
fæst í kaupfélögum
um land allt.
v/Miklatorg
Sími 2 3136