Tíminn - 07.02.1967, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
ÞRIÐJUDAGUR 7. febráar 1967
Hjálmtýr Pétursson:
Hægri handar akstn?
paö vakti undrun manna fyrir
nokkrum árum, þegar borgar-
stjórn Reykjavíkur varð sammála,
á einum næturfundi, um það að:
stinga sér í Tjörnina, allur hóp-;
urinn, fimmtán að tölu. Þ.e.a.s. j
sammála um að reisa Ráðhús í|
Tjornirni. En almenningsálitið hef
ur og mun bjarga Tjörninni, þó,
að ævintýrið hafi kostað borgar-'
búa 6 milljónir fyrir teikningar,
sem aldrei verða notaðar.
Því er á þetta minnzt hér, að
segja má að álika glópska virðist
hafa hent hið háa Alþingi á sl.
ári, er meirihluti þess (36 gegn
17) samþykkti, að tekin yrði upp
hægri umferð hér á landi nú á
næsta ári. Almenningsálitið hafur
nú dæmt þessa ákvörðun þingsins
þannig, að allir virðast vera á
móti breytingunni og geta ekki
komið auga á hvaða tilgangi þetta
þjónar.
Það er vitað, að í heiminum
í dag hafa lönd, sem telja 700
milljónir manna vinstri handar
umferð og hefur ekki heyrzt, að
neinar þessar þjóðir (nema Sví-
ar) ætli að breyta umferð sinni,
nema við íislendingar, sem teljum
aðeins 200 þús. fbúa. Bretlandseyj-
ar með sinar ca. 50 milljónir sem
eru okkar næsti nágranni munu
ekki hafa hug á að breyta til
hægri, hafa víst næg verkefni önn
ur að glima við.
Sérstaða okkar íslendinga er auð
sæ hverju mannsbarni, nema e.t.
v. meiriíhluta alþingismanna. Við
búum hér á eylandi, „langt frá
öðrum þj#um,“ fjögra daga sigl-
ing til Evrópu og átta til tíu daga
sigling til Vesturheims. Um mik-
inn bílaflutning ferðamanna að og
frá landinu getur því aldrei orð-
ið að ræða. Setulið Bandaríkja-
hers virðist fara hér allra sinna
ferða, svo að ástæðulaust virðist
vera að skipta um vegna þeirra,
en e.t.v. hefur það verið sjónar-
mið Alþingismanna, að verndar-
arnir væru eins og heima hjá sér.
Mikið er vitnað í Svia vegna
breytingu þeirra í hægri umferð.
Þar er bara allt annað viðhorf,
þeir eru neyddir til þess að breyt.a.
Þeir eru umkringdir af löndum
með hægri umferð. En íslands-ál-
ar eru djúpir og verða seint brú-
aðir.
Allar umræður um steypta vegi
hér á landi um næstu framtíð á
langleiðum er fleipur eitt,
en ágætt að ræða um fyrir kosn
ingar. Jafnvel þó að allt það fé,
sein tekið er af umferðinni færi
til þess að leggja varanlega vegi
kæmumst við skammt, hér verða
malarvegir enn um langa framtíð.
Milli Reykjavíkur og Hafnarfjarð-
ar eru aðeins rúmir 10 km. A
þessum gamla, mjóa vegi er bíla-
lest frá morgni til kvölds alla daga
og um helgar má vegurinn heita
ófær vegna umferðar. Vegna
kostnaðar á lagningu þessa veg-
arspotta standa ríki og bæjarfé-
lögin, sem hlut eiga að máli, ráð-
þrota vegna fjárskorts (Vegurinn
yfir Kópavogsháls er talinn kosta
ca. 70 milljónir). Enginn veit hve-
nær hafizt verður handa um að
pera fjilförnustu leið landsins ak-
færa. Hii. mikla vegaáætlun eru
svipaðir loftkastalar og teikningin
af Tjarnarráðhúsinu og Engeyjar-
höfnin. Við megum á næstu ár-
úm þakka fyrir, ef það tekst að
gera tvöfaldan veg til Hafnarfjarð
ar og að halda vegakerfi landisins
í akfæru ástandi.
Upphafsmenn þessarar hægri
'jmferðar halda þvi fram, að þessi
hreyting kosti ekki nema smá-
upphæð, 60—80 milljónir, og þetta
eiga bifreiðaeigendur að fá að
greiða. Það mun sannast, að þessi
útreikningur er fjarri öllu lagi.
Reykjavíikurborg ráðgerir að
kaupa heilan flota nýrra strætis-
vagna, nefna sumir töluna 30 stk.
Breyta þarf öllum langferðabílum
sem kostar óhemjufé, öllum um-
ferðarmerkjum þarf að breyta og
ótal m. fl., sem allri þessari breyt-
ingu fylgir. Sem sagt talan er
Óþekkt stærð hvað kostnaðarhlið
snertir, gæti orðið nokkur hundr-
uð milljónir.
Einhverjum mundi nú finnast,
að þessari upphæð væri betur var-
ið til þess að koma áfram hálf-
byggðum sjúkrahúsum, ^sem verið
hafa áratugi í smíðum. í þeim mál
imi er slíkt neyðarástand, að veikt
fólk verður að senda heim fyrr en
æiskilegt væri, til þess að rýma fyr-
ir fársjúku fólki og slösuðu.
Hvaða ávinning höfum við svo
af öllu þessu brölti með umferð-
ina? Ekkert nema slysfarir og
hörmungar. Nú líður varla sá dag-
ur, að ekki séu umíerðarslys,
'hvað mun þá verða, þegar allri
umferð hefur verið snúið við að
ástæðulausu.
Ég skora nú á þjóðina að stöðva
þessa framkvæmd og undirbúning
ur að söfnun undirskrifta þarf nú
strax að hefjast.
í vor eru kosningar, auðvelt er
að hafa þjóðaratkvæði um málið.
Einnig er það mjög lýðræðisleat
og á hiklaust að gera, þegar um
stórmál er að ræða, sem snerta
hvern mann í landinu. Það er auð-
velt að greiða um þetta atkvæði
um leið og kosið er.
Það er mannlegt að gera mis-
tök, en stórmannlegt að viður-
kenna þau. Vilja nú ekki 60-menn
ingarnir við Austurvöll endur-
skoða afstöðu sína og taka upp
málið að nýju, fyrir það hlytu
þeir þakkir aLþjóðar.

Ljóðið er
mitt
móðurmál
Det ar sagt:
nar vaggarna svartnar
nár fröskalet bágnar
nar dödsmodet mognar
O blandanda strimma!
Nar? Nar?
(Það er sagt: Þegar vegg-
irnir sortna, þegar fræhýðið
þrútnar, þegar dauðaþrekið
þroskast, ó, geislandi rák! Hve
nær? H/venær?).
Sé gengið inn í Yliopiston
kiikjakauppo (Háskólabóka-
iverzlunina), RautatieKirkja-
kauppo eða aðra stóra bóka-
verzlun í Helsingfors og beð-
ið um nýjustu Ijóðabókina eft
ir finnlenzku skáldkonuna Sol-
veig von Schoultz, þá hristir
afgreiðslufólkið aðeins höfuð-
ið: „Því miður uppseld!“ —
Ljóð þessarar skáldkonu koma
samtímis út í Finnlandi og Svi
þjóð, og upplögin seljast jafn-
an upp á skemmsta tíma í báð-
um löndunum.
Solveig Segerstrále von Scho
ultz er grein af hinum mikla
meiði framúrskarandi skálda
og annarra listamanna, sem
hinn sögufrægi bær, Borgá, hef
ur gefið Finnlandi. Hún er
fædd árið 1907, afsprengi
tveggja gamalla landaðalsætta
Finnlands, Segerstrále- og
Frosterusættanna, landsþekkt-
ar fyrir göfgi andans. Faðir
hennar var lektor við lærða
skólann í bænurn, Borgá Lyce
um, móðir hennar var hinn
kunni listmálari, Hanna Frost-
erus Segerstrále. Einn bræðra
Sbáldkonunnar er prófessor
Lennart Segerstrále, einn
þekktasti listmálari Finnlands
í dag, en hann hefur heigað
iíf sitt nær eingöngu kirkju-
legri list. Prófessor Seger-
strále dvaldist lengi hér á
landi fyrir nokkrum árum, þeg
ar hann málaði altarismynd
Hallgrímskirkju í Saurbæ.
Bernskuheimili skáldkonunn
ar stendur aðeins steinsnar frá
hinni ævafornu, tignarlegu
Borgá Dómkirkju, sem talin er
fegursta guðshús landsins og
hefur að geyma ótal minjar
Finnlandssögu. Þetta mikla
guðshús drottnar yfir Borgá
bæ, bjart á að líta, hreint og
traust í línum. Undir bjarg-
inu, sem Dómkirkjan stendur
á, rennur Borgáin gegnum bæ-
inn j mjúkum bugðum, bakk-
ar hennar eru viði vaxnir, og
þetta fagra svæði með gömJ-
um myndríkum fiskimannabúð
unum hefur, ásamt öllum eldri
hluta bæjarins, verið sett und-
ir vernd þjóðmenjalaga Finn-
lands: Þetta eru heimkynni
skáldjöfursins Runebergs.
Solveig var yngst j hópi sjö
systkina, en þrátt fyrir það
alltaf einmana sem barn, dul
og vönust því að fara einför-
um og velta fyrir sér gátum
tilverunnar: „Ég hef aldrei get
að losnað við þessa djúpu ein-
manakennd," sagði skáldkon-
an nýlega. Úr föðurbúsum tók
hún með sér óbifanlega, per-
sónulega trú á lifandi guð,
þessarar sterku trúar gætir
mjög víða í ljóðum skáldsins.
Solveig von Schoultz var sem
skáld frá upphafi skóluð í
hugsanaformi og túlkunarað-
ferðum nútíma ljóðlistar, sem
Edith Södengran, Hagar Ols-
son, Elmar Diktonius, Gunnar
Björling ofe Rabbe Enckell
ruddu braut í Finnlandi í
kringum 1920. Hið abstrakta
í túlkun hugsana og kennda,
andstæðar myndsýnir, og sú
krafa, að viðfangsefnið yrði
krufið langt inn í hið áður
hulda eðli þess, — allt þetta
opnaði Ijóðlistinni nýtt svig-
rúm og var í samræmi við þá
stefnu 20. aldarinnar að analýs
era á nýjan leik alla hluti,
endurmeta öll hugtök og verð-
mæti, varpa nýju ljósi á hið
viðtekna og hefðbundna. Yfir
þetta gruflandi viðhorf nútíma
ljóðlistar ber Solveig von
Schoultz óvenju heillandi ijóð-
rænan hjúp j lcvæðum sínum.
Ljóð hennar eru fáguð til hins
ýtrasta að formi, stuttorð og
gagnorð og hafa til að bera
Ijósa, hrjfandi hrynjandi
Solveig von Schoultz
Der lönar sig inte att ta en
annan vág
olyckan ár listigare án du
hon vántar aldrig dár du
lamnat henne
hon vántar om hörnet
altid snabbare án du.
Hon ár áldrig kládd som du
minnes henne
hon ár modeminded
har en ny make up.
Plötsligt stár hon dár och
blinkar át dig.
Dá lyfter du pá hatten.
Hon tar din arm.
(Það er ei ómaksins vert að
halda aðra leið, ógæfan er
slóttugri en þú, hún bíður þar
aldrei, sem þú skildir við hana,
hún bíður hinum megin við
hornið, ætíð fljótari en þú.
Hún er aldrei klædd eins og
þig minnir, hún fylgist með
tízkunni, ber nýtt make up.
Skyndilega stendur hún þarna
og deplar til þín augunum. Þá
lyftir þú hattinum. — Hún
tekur undir arm þér.)
Fyrsta ljóðabók hennar:
„Stund mín“ kom út í Helsing-
fors árið 1940, og siðar komu
bækurnar: „Hin hverfa gleði“
(1943), „Bergmál af hrópi“
(1945), „Engi að nóttu“ (1949)
„Allt skeður nú“ (1952), „Net-
ið“ (1956), „Sólhlaðið" (1959),
og „Lát ljós þitt síga“ (1963).
Hún tók kennarapróf um
tvítugt og hefur alltaf stund-
að barnakennslu síðan, og hún
segir sjálf: „Mér finnst, að við
verðum annað hvort að vera
samvistum við börn, dýr eða
jurtir til að öðlast skilning á
sönnu lífi.“ Hún fékk snamma
huga á sálfræði barnsins, og
á bernskuárum dætra sinna
tveggja, Ursulu og Barböru
ritaði 9káldið fjöldamörg at-
riði varðandi þróun þeirra i
frumbernsku. Þetta efni varð
grundvöllur bókarinnar „Dag-
arnir sjö“ (1942), sem vakti
mikla athygli á Norðurlöndum.
í þessari bók er einnig frá-
sögnin af flótta skáldsins með
dætur sínar undan ógnun Vetr
anstríðsins yfir til Svíþjóðar.
Hún hefur alltaf verið mik-
ill náttúruskoðari og náttúru-
unnandi og þarfnast einveru
sveitarinnar. Á sumrin dvelst
skáldkonan í sumarhúsi þeiiTa
hjóna við Nýkarlabæ í Aust-
urbotni. Húsið stendur skammt
frá sjó, og þama við hafið er
öðru fremur skáldatími henn-
ar, einnig eiginmanns hennar,
tónskáldsins prófessors Erik
Bergmanns, sem margir fslend
ingar kynntust, þegar hann
stjómaði finnska karlakórn-
um, Muntra Musikanter, við
heimsókn þeirra hér á landi.
í ljóðinu „Bara natt“ birt-
ist vel hin nærfæma skynjun
skáldkonunnar á litrófi og
hljómuim norrænnar vornætur,
kvæðið er allt í sénn lýtik,
hljóðúr dans og músik:
Kara, det ar ingen blást.
Bara dofter som flyttar
frán snár till snár
matta mot kváll
av sá mycken karlek
söker sig bo
att somna.
Nattvandrarns fackla
gungar sitt fjungfáng
gulmáran baddar sin sang-
halm
av myriader stjamor
tuvan reder sitt hár
odh skakar Ut skuggdoft
— kara, det ar ingen blást
bara natten
som söker sig drömmar.
„Ljóðlistin er mitt móður-
mál,“ segir skáldkonan óhik-
að: „En það er margt, sem
ekki er hægt að segja í ljóði,
þess vegna hef ég einnig þurft
á óbundnu máli að halda.“
Eftir Solyeig von Schoultz hafa
inú komið út fimm smásagna-
söfn: „Ekkert óvenjulegt"
(1947), „Nærri einhverjum“
(1951), „Ansa og samvizkan“
(1954), „Sá blómgunartími"
(1958) og „Jafnvel þínir úlf-
aldar“ (1965).
Um þessar mundir er úrval
smásagna hennar að koma út
í Finnlandi, og vonir standa
til, að nokkrar smásögur eftir
Solveig von Schoultz komi út
á íslenzbu nú í ár.
H.V.