Tíminn - 07.02.1967, Blaðsíða 9

ÞRIÐJUDAGfUR 7. febniar 1967
TIMINN
Sigurbjörn Ei
i
EilSi
Greinin „A mítramó" eftir hr.
Andrés Kristjánsson, ritstjóra, er
birtist í Tímanum 1. þ. m„ beinir
allhvesstum eggjum að mér og
mun hann varla ætlast til, að slíkri
atlögu sé í engu gegnt. Telur hann
mig hafa gefið sér tilefni meður
því, að ég hafi í erindi mínu „Hvað
er að gerast í kirkjunni?“ vikið
að útvarpsspjalli hans 2. janúar
s- 1. Satt er það að sönnu, að
ég gat þess lítillega, en eingöngu
af því, að annað dæmi augljósara
er ekki tiltækt um það, að ýms-
um fullyrðingum um ástand og
horfur í kirkjumálum ber að taka
með fyrirvara og fyllstu varúð.
En tilgangur minn með erindi
'mínu var sá að gera hlutlæga
grein fyrir staðreyndum, granda-
lausum almenningi til upplýsing-
ar. Spjall hr. Andrésar 2. jan. og
skrif hans síðar eru ekki annað
en angi af ólátum eða bergmál
af hávaða, sem skortir tilefni og
er svo háttað, að engum getur
að gagni orðið en má verða kirkj-
unni til tjóns:
Ekki er ástæða til að ræða frek-
ar um kynningu hr. Andrésar rit-
stjóra fyrir útvarpshlustendum á
aftansöngnum í sjónvarpinu á að-
fangadagskvöld. Engum dylst, að
þau annarlegheit, sem hann fann
í þeim söjigj^eiga upptök sín í
lionum sj^^m ^.‘ekki í söngn-
um. Gáléysi veldur ,að hann fór
að færa þann fyrirburð í hámæli-
Óaðgæzla er afsakanleg, fljótræði
líka, jafnvel smekkur af hvers
konar tagi. Þótt það sé almennt
undrunarefni, hvílíkt veður hann
gerði úr þessu jólafári sínu, þá
hefði það mátt kyrrt liggja fyrir
mér. En alger undur eru það, að
hann skuli sjálfur teygja umræð-
ur um þetta, þegar það er lýð-
um ljóst og epgum Ijósara en sjálf
um honum, að stóridómur hans 2.
janúar var reistur á ímynduðum
forsendum, og að hann skuli auka
byrði sína með nýjum öfgum og
staðleysum.
í grein sinni 1. febr. slær hann
undan á vettvangi söngmála, en |
snýr sér með því meiri eldmóði að i
lögskýringum. Því miður er að-1
gæzlan þar ekki meiri en á fyrr-
nefndum vettvangi. Má e-t-v. kenna
því um, að hann hafi verið til-
takanlega óheppinn með ráðu-
nauta, en ljóst er það, að hann í
hefur heyjað sér heimildir um j
nokkur atriði í grein sinni hjá
einhverjum, sem hann mun telja
líklegan til þess að vera óljúgfróð-
ir um staðreyndir. Svo reynist
þó ekki, nema þvj verr sé úr unn-
ið af hans hálfu. Mun ég nú sýna
fram á þetta: í grein sinni vitnar
ritstjórinn í ummæli mín um i
messubók sr. Sigurðar Pálssonar.
Virðist sem hann telji það frétt
næma upplýsingu, að ég hafi leyft
notkun þeirrar bókar í tilrauna
skyni. Mætti af orðum hans ætla,
að ég hafi nýlega gefið leyfið eða
haldið leyndu þar til nú.
Þetta eru hugarórar. Hið rétta
er, að umrædd bók kom út 1961
og á næstu prestastefnu gat ég
hennar og þess um leið, að ég
hefði talið rétt að heimila prest
um að prófa bókina. Síðan þetta
gerðist er sem sé naír hálfur ára-
tugui iiðinn. Engin athugasemdj
við orð mín um þetta kom fram
á prestastefnu 1962, né heldur
síðan á þeim vettvangi- Einnig hef-;
ur þetta verið andmælalaust af j
hálfu kirkjuþings. Um þetta hefur j
verið fullur friður í kirkjunni. i
I Endurskoðun Helgisiðabókarinnar
hefur nokkuð borið á gómu, m. a.
í kirkjuráði, og hefur flestum ver-
ið ljóst að slík endurskoðun færi
að verða tímabær. En aðgeröum
hefur ekki verið hraðað. Vitað er
um ólík sjónarmið og skoðanamun
og væri mér ekkert kærara en
málefnalegar umræður um þau
efni. Fyrir mitt leyti hef ég verið
ásáttur meö að hægt væri farið
í þessar sakir og að kirkjan gæfi
sér gott tóm til þess að ihuga og
undirbúa endurskoðun á Helgisiða-
bók sinni. En allt í einu hleypur
einhver taugaveiklun í þetta mál
og óeðlilegur æsingur. Þar stönd-
um við í dag. Tilefni þess verður
ekki rakið til mín. A.m.k. getur
tilefnið ekki verið fimm ára
gömul tilkynning, sem fram að
þessu hefur ekki sætt neinum and-
mælum né opinberri gagnrýni.
Þá segir ritstjórinn, að vald til
breytinga á Helgisiðabókinr.i hafi
verið í höndum Alþingis, en að
Alþingi hafi með lögum 1957 feng-
ið Kirkjuþingi í hendur umboð
þess valds.
Hér er rangt með farið. í fyrsta
lagi hefur valdið til löggildingar
helgisiðabóka aldrei verið hjá Al-
þingi. Það var að formi til í hönd-
um konungs, en í reynd I höndum
biskupa. í öðru lagi er það rangt,
að hér hafi fyrst orðið breyting
á með lögum um Kirkjuþing 1957.
Breytingin varð með lögum um
Kirkjuráð 1931. Með þeim lög-
um fékk kirkjan ákvörðunarrétt
í innri málum. þ. e. röskum aldar-
fjórðungi áður en lög voru sett um
Kirkjuþing.
Ritstjórinn segir í þessu sam-
bandi: „Um það þarf því ekki
að deila, að Kirkjuþing eitt hefur
vald til þess að breyta Helgisiða-
bók kirkjunnar eða leyfa nýja.“.
Hér er líka rangt með farið og
er það ekki einleikið, því að rétt
á undan tekur hann upp orðrétta
þá lagagrein, sem að þessu lýtur.
En sú grein er svohljóðandi:
Kirkjuþing „hefur og rétt til þess
að gera samþ. um innri málefni
kirkjunnar, guðsþjónustu, helgi-
siði, fermingar, veitingu sakra-
menta og önnur slík. Þær sam-
þykktir eru þó eigi bindandi fyrr
en þær hafa hlotið samþykki
kirkjuráðs, prestastefnu og
biskups“.
Það er næsta undarleg útlegg-
ing á þessari lagagrein að segja,
að Kirkjuþing eitt hafi vald til
þess að breyta Helgisiðabók kirkj-
unnar eða leyfa nýja. Það hefur
ekkert vald í þeim sökum. Það
hefur rétt til þess að gera sam-
þykktir um greind efni, en afdrif
slíkra samþykkta eru háð sam-
þykki annarra aðila.
Þetta er hverjum læsum manni
augljóst. Þar með er allur grunn
ur horfinn undan þeim stóru sak-1
argiftum í minn garð, sem á eftir
fylgja, og eru allir málavextir frek
lega rangfærðir að auki. Þar er
um það fjasað í löngu máli, að
síðasta Kirkjuþing gerði samþykkt
varðandi Helgisiðabókina og á ég
síðan að hafa gert mig sekan um
að hafa þá samþykkt að engu. Með
yfirlýsingu, sem ég gef vorið 1962,
á ég að ganga í berhögg við sam-
þykkt, sem Kirkjuþing gerir haust1
ið 1966. H/'stjörinn segir orðrétt:
Biskup „gaf leyfið gegn bending-
um Kirkjuþings" og á þar við leyf
ið frá 1962. Engin bending lá fyrir
frá Kirkjuþingi, þegar ég gaf leyf-
ið, engin bending kom heldur í
Sigurbjörn Einarsson, biskup.
kjölfar leyfisins, og sú samþykkt,
sem vitnað er til frá s. 1. hausti,
er ekki bindandi fyrr en hlotið
hefur samþykki næstu prestastefnu
þ. e. í vor, svo og samþykki kirkju
ráðs og biskups.
Þetta eru staðreyndir málsins.
Hefði hr. Andrés Kristjánsson
mátt athuga sig betur, áður en
hann kvað upp þann úrskurð, að
„biskup níðist á því sem honum
er til trúað“, en tvisvar í sömu
lotu staðhæfir hann þetta- Mun
honum kunnugt, að slíkum til-
hæfulausum áburði fylgir ábyrgð
í siðuðu mannfélagi og mætti gefa
honum tækifæri til að standa við
þessi orð fyrir dómstóli, ef hann
kærir sig um.
Um Helgisiðabók þá, sem hann
ber svo mjög fyrir brjósti, hefur
hann sjálfur í útvarpsspjalli sínu
kveðið upp óvægilegri dóm en
heyrzt hefur fyrr eða síðar um
hana. Hann sagði um form henn-
j ar fyrir aftansöng á aðfangadags-
kvöld „Messuformið stirðnað, fros
ið og lamað harmstef þess, batt
mann í kaldar viðjar“ Ef marg-
ir væru á sömu skoðun, væri varla
kyn, þótt einhvers staðar væri
vikið frá þessu formi. En fáir
munu þeir vera, sem kannist við
það, að þessi ummæli um Helgi-
| siðabókina séu nakleg og að það
' sé sanngjarnt og smekklegt að
1 fara slíkum orðum um hátíðasöng
i sr. Bjarna Þorsteinssonar.
Andrés ritstjóri hefur ekki að-
j eins talað margt um Helgisiðabók-
j ina. Sálmabókina hefur hann líka
nefnt oftar en einu sinni og einnig
, af lítilli stillingu-
í útvarpserindi sínu 2. jan.
sagði hann, að fyrrum, áður en
siðirnir tóku að spillast og hann
var milli fermingar og tvítugs,
hafi hann við kirkjuguðsþjónustur
kynnzt söng „nýrra sálma og ljóða,
sem voru sálmar í eðli sínu, þótt
þeir væru ef til vill ekki í löggiltri
sálmabók". Þetta taldi hann til fyr
irmyndar og sakast mjög um það,
að ekki skuli sungin ijóð í kirkj
um og nýir sálmar, væntanlega þá
án tillits til þess, hvað er löggilt
og hvað ekki. Er hann þá eftir allt
saman að mæla með því, að vikið
sé frá löggiltum helgisiðabökum?
Sálmabókin hefur nákvæmlega
sama lagagildi og Helgisiðabókin.
Og þegar hann var milli fermingar
og tvítugs, hver „níddist" þá á
lögmætu valdi til breytinga á lög-
giltri bók?
Hann hefur látið þung orð falia.
um það, „að enginn nýr trúarskáld-
skapur kemst inn í kirkjurnar".
Ég bendi á það, að Sálmabókin
var endurskoðuð á árunui 1939—
45. Hún er sem sé rétt liðlega tví-
tug. í nefndinni, sem endurskoðaði
bókina, voru Sigurgeir biskup, dr.
Jakob Jóijsson og sr. Hermann
Hjartarson. Ég hygg það almennt
álit, að sr. Hermann Hjartarson,
sem fylgdi bókinni úr hlaði, þegar
hún var lögð fram á prestastefnu
1945, hafi sagt það satt, að nefnd-
in hafi kannað samvizkusamlega.
hvað til væri af nýjum trúarskáld-
skap og tekið það, sem teljast
mátti tækilegt. Bókin var lögð
fram sem tillaga og hlaut ekki
formlega staðfestingu en hefur þó
verið notuð sem löggilt væri. En
1962 tók kirkjuráð að tillögu
minni ákvörðun um að hefja nýja
endurskoðun og hefur verið unnið
að því síðan. Kirkjuráð kvaddi
nefnd til þessa starfs og kirkju-
málaráðherra staðfesti þá tilkvaðn
ingu. Nefndina skipa, auk mín, dr.
Jakob Jónsson, sr. Sigurjón Guð-
jónsson, sr. Sigurður Einarsson og
Tómas Guðmundsson, skáld. Kirkj-
an er m.ö.o. ekki alveg eins blind
í þessum sökum og hr. Andrés
staðhæfir. Sálmabókarnefndin hef-
ur auglýst eftir nýjum sálmum
en eftirtekjan er fremur rýr enn
sem komið er. Vil ég hér með
skora á Andrés Kristjánsson að
miðla nefndinni af vitneskju sinni
um nýjan trúarskáldskap, því að
ráða mætti af orðum hans, að
hann gæti orðið þar að miklu liði,
nema hitt sé, sem ég skal ekki trúa
að óreyndu, að hann hafi einnig
hér fullyrt meira en hann getur
staðið við.
Önnur ber á mónum hans lofa
ég honum að eiga og melta í friðd
og öðrum að njóta, ef einhverjir
væru, sem lyst hafa.
3- febr. 1967
Sigurbjörn Einarsson
MINNING
Elín Hólmgeirsdóttir
Elín Hólmgeirsdóttir húsfreyja
á Þórustöðum í Önundarfirði and-
aðist i sjúkraskýlinu á Flateyri
25. fyrra mánaðar.
Hún var fædd 6. marz 1907 og!
því litlu miður en sextug er hún
lézt. Foreldrar hennar voru Hólm-
geir Jónsson dýralæknir og Sig-
ríður Halldórsdóttir kona hans.
Með þeim ólst hún upp, en þau
bjuggu á Þórustöðum frá því að
Elín var fárra ára. Nám stund
aði hún i húsmæðraskólanum á
Blönduósi 1926—27, en giftist'
1930 eftirlifandi manni sínum,
Jóni Jónssyni frá Selabóli. Þau
bjuggu fyrst eitt ár í Breiðadal
neðri en síðan á Þórustöðum.
Lífsstarf Elínar var því innið.
að mestu á Þórustöðum þar sem I
hún var húsfreyja í hálfan fjórða'
áratug. Þar ólust upp 5 oörn
þeirra hjóna: Hólmgeir, sem er,
giftur og búsettur í Þýzkalandi,!
Jón Friðgeir, búfræðingur, sem
búið hefur með foreldrum sínum
á Þórustöðum, Elín sem stundar
nám í húsmæðrakennaraskólanum!
Magnús. nemandi á Hvanneyri og
Halldór, 17 ára. Eðlilega átti hús-
freyjan og móðirin á þessu heim-
ili ærin störf þar, og þau skyldu
störf voru ekki vanrækt. En Elín
var alin upp til félagslífs og fé-
lagsþroska. Hún var í æsku ágæt-
ur ungmennafélagi og var jafnan
trygg sdnum æskuhugsjónum. Árið
1950 átti hún drjúgan hlut að þvi
að stofnað var kvenfélag í sveit-
inni. Hún var kosin formaður þess
í byrjun og jafnan síðan endur
kosin og segir það sína sögu
um það hvernig þau störf oru
unnin. En kvenfélagið hefur jafn-
an verið líflegur félagsskapur, sem
margt hefur látið til sín taka og
átt drjúgan hlut að menningarlifi
sveitarinnar.
Elín var greind og bókhneigð og
hugsaði margt um andleg mál, enda
af því fólki, sem las og hugsaði
um fleira en veraldlegt er
kaltað. Hún var þrekmikil
kona, sem tók mótlæti og and-
streymi með kjarki og dugnaði,
enda leit hún á það sem óhjá-
kvæmilega þroskaleið að glíma við
erfiðleikana. Nú finnst sveitung-
um hennar opið skarð fyrir skildi
þar sem hún var, en þakklátir eru
þeir fyrir minningar og störf og
sú er trú okkar og von af
þeim munu spretta ávextir á kom-
:.ndi tímum og þannig eigum við
enn eftir áð njóta starfa Elínar
á Þórustöðum, enda þótt hún sé
horfin sjónum.
H. Kr.
Guðmundur Majasson
Hinn 14. janúar síðastliðinn
varð sá sviplegi atburður að Guð
mundur Majasson bóndi á Veðrar
á í Önundarfirði fórst i ökuslysi
þar sem hann var á heimleið úr
mjólkurferð til Flateyrar á drátt
arvél sinni.
Guðmundur var fæddur 16. sept.
1913 á Leiru í Grunnavíkurhrappi.
Foreldrar hans voru hjónin Majas
Jónsson og Guðrún Guðmunds-
dóttir. Föður sinn missti hann S
ára en ólst síðan upp með móður
sinni. Með henni bjó hann til
hinztu stundar, en hún er nú á
níræðisaldri, þrotin að heilsu.
Vorið 1952 hóf Guðmundur oú-
skap á Veðrará ytri í Önundar-
firði. Hann hafði stundað búfræði
nám á Hólum og búið um skeið
í æskusveit sinni áður en hann
flutti hingað. Til þess þekki ég
lítið vegna fjarlægðar, en hér
kynnti Guðmundur sig hið bezta.
Hann varð strax með betri bænd-
Framhald ; bls. 15