Alþýðublaðið - 30.08.1986, Síða 4

4
Laugardagur 30. ágúst 1986
Frelsi og jöfnuður
er forsenda friðar
„Mig dreymir um að
finna upp efni eða vél
sem væri gædd svo yfir-
þyrmandi eyðileggingar-
mætti að styrjöld yrði
þar með óhugsandi um
alla framtíð".
Höfundur þessarar tilvitnunar
virðist hafa verið langt á undan
sinni samtíð. Hann setur franr
kenninguna um fælingarmátt tor-
tímingarvopna árið 1876.
Að loknu friðarþingi í Bern árið
1892 skrifaði sami höfundur í bréfi
til ástkonu sinnar:
„Verksmiðjurnar mínar kunna að
binda endi á styrjaldir fyrr en frið-
arþingin þín. Daginn sem tvö her-
fylki geta útrýmt hvort öðru á einni
sekúndu munu siðmenntaðar þjóð-
ir leggja af styrjaldarrekstur og
leysa upp heri sína í eitt skipti fyrir
öll“
Hver var þessi 19. aldar talsmað-
ur kenningarinnar um fælingar-
mátt tortímingarvopna? Hann var
kunnur „friðarsinni" á sinni tíð, sá
sem fann upp sprengiefnið og
stofnaði til friðarverðlauna á sama
tíma: Sænskur herramaður, Alfred
Nóbel að nafni.
Hann virðist hafa trúað því að
unnt væri að tryggja frið með
tækninýjungum í vopnabúnaði.
Höfundur þessarar skýrslu um
afvopnunarmál, sem hér er til um-
ræðu, segjast vera á öndverðum
meiði.
Á blaðsíðu 5 í skýrslunni segir
orðrétt:
„Mannkynið verður ekki frelsað
frá ógn kjarnavopna fyrir tilverkn-
að nýrrar tækni í vopnabúnaði. Það
eru engar tæknilegar lausnir til á
vandamáli, sem er „í innsta eðli
sínu pólitískt vandamálí*
Sammála.
Þess vegna veldur það nokkrum
vonbrigðum að höfundar skýrsl-
unnar hlíta ekki eigin ráðum og láta
sér nægja að telja upp ýmis tækni-
leg atriði, sem gætu dregið úr styrj-
aldarhættu. En þeir láta undir höf-
uð leggjast að setja fram pólitíska
greiningu á vandamálum stríðs og
Iriðar, sem þeir segja þó að séu „í
innsta eðli sínu pólitískí1
II.
Hver konar pólitík er friðar-
pólitík?
Hlutleysi, einangrunarstefna,
einhliða afvopnun? Eða sameigin-
legt varnar- og öryggiskerfi lýðræð-
isaflanna?
Leyfist mér að minna á ástríðu-
þrungna ræðu gestgjafa okkar,
Alans Garcias, forseta Perú, við
setningu þessa þings: Staðfesta
frammi fyrir ofbeldishótunum —
það var rauði þráðurinn í ræðu
hans.
Höfundar þessarar skýrslu um
afvopnunarmál tíunda margvísleg
tæknileg vandamál sem krefjast
lausnar. Ég nefni nokkur t.d.: Sam-
komulag um bann við tiiraunum
með kjarnorkuvopn, útrýming
kjarnavopna í áföngum, bann við
framleiðslu og notkun efnavopna
og samningar um að koma í veg fyr-
ir hervæðingu geimsins. Höfundar
lýsa sig andvíga valdbeitingu í al-
þjóðlegum samskiptum. Og þeir
boða verulegan samdrátt í venju-
legum vopnabúnaði, jafnframt því
sem kjarnavopn verði gerð útlæg.
Þetta eru allt saman háleit mark-
mið. En maður freistast ósjálfrátt
til að spyrja: Er nokkur sá einræðis-
herra og ofbeldisseggur uppi og í
forsvari fyrir ríkisstjórn, sem dirfist
að lýsa sig opinberlega fjandmann
þessara markmiða í sjálfu sér?
Hverju erum við þá nær?
Þetta vekur upp aðra spurningu:
Getur æfing af þessu tagi í póli-
tískri óskhyggju komið í staðinn
fyrir pólitíska greiningu á vandan-
um og framkvæmanlega stefnu?
Hverjir erum við fulltrúar stjórn-
málahreyfinga lýðræðisjafnaðar-
manna úr öllum heimshornum, sem
hér erum saman komnir? Erum við
einhvers konar tæknilegt ráðgjafar-
fyrirtæki eða diplomataþjónusta,
sem falbýður tæknilega ráðgjöf í
afvopnunarmálum, hvort heldur er
harðstjórunum í Kreml eða auðkýf-
ingaveldinu í Hvíta húsinu — allt
eftir því hvorum þóknast að þiggja
góð ráð?
Erum við orðnir svo hlutlausir í
okkar pólitísku hugsun, að við
greinum ekki lengur neinn mun á
fasískum alræðiskerfum, hvort
heldur þau kenna sig við hægri eða
vinstri, og lýðræðisöflum í öllum
þeirra margbreytileik hins vegar?
Einfaldlega vegna þess að báðir að-
ilar eiga yfir að ráða vopnum, sem
búa yfir sama tortímingarmætti,
hver sent á heldur?
Vonandi er ekki svo fyrir okkur
komið. Því að í LIMA-YFIRLÝS-
INGUNNI, sem liggur fyrir þessu
þingi til umræðu og afgreiðslu, er
því skilmerkilega lýst yfir að
Eftir
Jón Baldvin
Hannibals-
son, formann
Alþýöu-
flokksins
við erum alþjóðleg baráttu-
samtök lýðræðissinnaðra
jafnaðarmanna,
við erum engir diplomatar,
við erum pólitískir baráttu-
menn af holdi og blóði,
við erum pólitískir baráttu-
menn fyrir grundvallarsjón-
armiðum lýðræðislegrar
jafnaðarstefnu.
Við getum ekki dregið okkur í hlé
sem hlutleysingjar í þeirri baráttu
sem fram fer milli alræðisafla í
ýmsum myndum og gerðum annars
vegar og lýðræðisaflanna hins veg-
ar.
Og við eigum hvergi að hika við
að segja það opinskátt og afdráttar-
laust hverjum sem er.
Stjórnmálahreyfing lýðræðis-
jafnaðarmanna er mesta friðar-
hreyfing sem nokkru sinni hefur
verið uppi í sögunni.
Lýðræði er í senn okkar pólitíska
aðferð og markmið.
Þess eru engin dæmi í sögunni að
jafnaðarmannaflokkur hafi hrifs-
að völd í nokkru ríki með ofbeldi.
Okkar pólitíska aðferð er aðferð
rökræðunnar. Það er aðferð grein-
ingar, upplýsingar, fræðslu og um-
ræðu, vegna þess að við treystum
dómgreind venjulegs fólks.
Við vitum að rætur átaka og
styrjalda í mannlegu samfélagi
liggja svo djúpt, að jafnvel þótt
lausn fengist á öllum þeim tækni-
legu vandamálum, sem hér eru talin
upp, myndum við samt sem áður
ekki fá að njóta friðar á jörðu.
Það verður ekki fyrr en grafizt
hefur verið fyrir rætur átakanna,
sem er m.a. að leita í ójöfnuði, rang-
læti og ánauð þjóða og ein-
staklinga, með markvissum póli-
tískum athöfnum.
Það var reyndar til þess, sem
þessi mikla alþjóðahreyfing lýð-
ræðisjafnaðarmanna var stofnuð.
Það er hennar raison d' etre — til-
verugrundvöllur.
III.
Hverjir eru bandamenn okkar?
Hverjir eru fjandmenn okkar?
Garcia forseti svaraði þessum
spurningum skilmerkilega í ræðu
sinni:
Bandamenn okkar eru hinir kúg-
uðu, þeir sem órétti eru beittir á
þessari jörð.
Fjandmenn okkar eru sam-
kvæmt skilgreiningu kúgunaröflin,
hin fasísku valdbeitingaröfl til
hægri og vinstri; þau öfl, sem eiga
pólitíska og fjárhagslega forrétt-
indaaðstöðu að verja, í skjóli
vopnavalds og hernaðarhyggju.
En hversu samkvæmir erum við
sjálfum okkur í útfærslu á grund-
vallarsjónarmiðum lýðræðisjafn-
aðarmanna?
Tökum augljóst dæmi.
í ályktunum okkar hikum við
ekki við að mæla með efnahagsleg-
um þvingunaraðgerðum, viðskipta-
banni og jafnvel hafnbanni, á Suð-
ur-Afríku. Auðvitað er það hverju
orði sannara að aðskilnaðarstefn-
an í Suður-Afríku brýtur gersam-
lega í bága við hugsjónir okkar um
virðingu fyrir mannréttindum og
lýðræðislegu stjórnarfari.
En eru Búarnir í Suður-Afríku
þeir einu, sem verðskulda fordæm-
ingu okkar?
Höfum við gleymt því að sovézka
nýlenduveldið, sem er á útþenslu-
skeiði, hefur svipt 150 milljónir
Evrópubúa í Mið- og Austur-
Evrópu rétti sínum til þjóðlegs
sjálfstæðis, mannréttindum sínum
og réttinum til að njóta lýðræðis-
legs stjórnarfars?
Hvers vegna er aðeins að finna
eina eða tvær kurteislegar tilvísanir
í ályktunum okkar til þeirra hörm-
unga, sem dunið hafa yfir afgönsku
þjóðina? Þar höfum við fyrir aug-
unum hlutlausa smáþjóð, sem er
svo ógæfusöm að deila landamær-
um með sovézka risaveldinu. Af-
ganska þjóðin hefur mátt færa
þungbærar fórnir í baráttunni fyrir
frelsi sínu. Afleiðingarnar af hinni
hrottafengnu hernaðarinnrás og
hernámi landsins eru nú þegar þær,
að um 1 milljón manna hafa fallið
í hernaðarátökum og 4 milljónir
hafa verið gerðar landflótta.
Hversu samkvæmir erum við
sjálfum okkur í útfærslu á grund-
vallarsjónarmiðum þegar við mæl-
um með afdráttarlausum efnahags-
þvingunum í því skyni að binda
endi á harðneskju stjórnarfar í Suð-
ur-Afríku, en réttum fram sátta-
hönd og mælum með auknum við-
skiptum við kúgarana, sem reyna
að beygja afgönsku þjóðina til
hlýðni með vopnavaldi?
í fyrra tilvikinu krefjumst við
þess að öll viðskipti verði stöðvuð. í
seinna tilvikinu mælum við með
nánari samskiptum, meiri verzlun,
greiðari aðgang að ávöxtum vísinda
og tæknikunnáttu og bjóðum
m.a.s. sívaxandi framboð af mat-
vælum á gjafverði. Allt þetta enda
þótt við vitum fullvel að þar með er-
um við að festa kúgunaröflin í sessi
á kostnað hinna kúguðu.
Að því er varðar sovézku harð-
stjórana segjum við að vaxandi við-
skipti muni þegar til lengdar lætur
milda stjórnarfarið. En í tilvikinu
Suður-Afríka segjum við að efna-
hagsþvinganir muni styrkja víg-
stöðu hinna kúguðu og stuðla að
því að velta harðstjórninni úr sessi.
Þessar tvær fullyrðingar geta
ekki báðar verið sannar. Þessar
tvær andstæðu stefnur geta ekki
báðar verið samkvæmar okkar
grundvallarsjónarmiðum.
IV.
Hvers konar stefnu eigum við að
móta gagnvart ofbeldisöflunum?
Hvernig eigum við að mæta her-
væddum terrorisma ríkisvaldsins,
Höfum opnaö smurbrauðstofu aö
Búöargerði 7. Höfum á boðstólum allar
tegundir af smurðu brauði. Gamla
og nýja viðskiptavini bjóðum við
velkomna.
Frábært verð, góð þjónusta.
BRAUÐSTOFA
SLAUGA
Búðargerði 7, simi 84244