Alþýðublaðið - 30.08.1986, Qupperneq 20

20
l.augardagur 30. ágúst 1986
Hugmyndir um Norðurlönd sem
kjarnorkuvopnalaust svæði
Álitsgerð þingflokks Alþýðuflokksins
I.
Eftir stríð hafa Norðurlönd verið
sammála um að velja ólíkar leiðir til
að tryggja öryggi sitt og sjálfstæði.
Svíþjóð og Finnland eru utan
bandalaga, en treysta á eigin varnir.
Noregur, Danmörk og ísland
hafa ekki treyst sér til að fara þessa
leið. Þessi lönd eru fullgildir aðilar
að sameiginlegu öryggis- og varnar-
kerfi lýðræðisríkjanna.
Þetta öryggiskerfi hefur reynst
vel í 40 ár í okkar heimshluta. Bæði
fyrir Norðurlöndin og V-Evrópu í
heild.
Varnarbandalag lýðræðisríkj-
anna byggir á þeirri forsendu, að
um sameiginlegt varnarsvæði sé að
ræða. Yfirburðir Sovétríkjanna á
sviði venjulegra vopna valda því, að
öryggi V-Evrópu hefur í allt of
miklum mæli byggst á fælingar-
mætti K-vopna, með hótun um
beitingu þeirra, ef til stríðs kemur.
Þetta er veiki punkturinn í varn-
arstrategíu Atlantshafsbandalags-
ins, bæði hernaðarlega og pólitískt.
Vilji ríki V-Evrópu afsala sér K-
vopnum er hinn kosturinn, að
óbreyttum aðstæðum, sá að stór-
auka varnarviðbúnað með venju-
legum vopnum.
Þyki það fjárhagslega og póli-
tískt ófýsilegt er aðeins ein leið eft-
ir:
Að ná gagnkvæmu samkomu-
lagi, er taki til Evrópu ailrar, um
allsherjar afvopnun, fjarlægingu
og eyðileggingu K-vopna, fækkun
og samdrátt herja og þá hugsanlega
í kjölfarið um afvopnuð landsvæði
milli bandalaganna.
II.
Ágreiningur virðist vera uppi um
það, hvernig eigi að ná þessum
markmiðum. Almenningur hefur
orðið fyrir miklum vonbrigðum
með seinagang og árangursleysi i
afvopnunarviðræðum stórveld-
anna. Pólitískt gætir mikillar óþol-
inmæði. Þess vegna koma upp hug-
myndir um, að einstök ríki eigi að
taka frumkvæðið, taka sig út úr
bandalögum og ná sérsamningum
um takmörkuð svæði.
Hugmyndin um Norðurlönd sem
K-vopnalaust svæði, sem byggir á
„tryggingum“ annars hvors eða
beggja stórveldanna, um að sam-
komulagið verði virt, er af þessu
tagi.
Frumkvæðið að þessari hug-
mynd kemur frá Sovétríkjunum.
Það er auðvitað í samræmi við meg-
inmarkmið sovéskrar utanríkis-
stefnu, sem er að rjúfa samstöðu
lýðræðisríkjanna, og sérstaklega
varnarsamstarf V-Evrópu og
Bandaríkjanna.
Það sem er hagkvæmt, út frá
sovéskum markmiðum, er að öðru
jöfnu ekki endilega í samræmi við
öryggishagsmuni lýðræðisríkj-
anna.
Varnarsamstarf lýðræðisríkj-
anna eftir stríð, sem gefið hefur svo
góða raun, byggir á mörgum for-
sendurn. Þær eru sögulegar, póli-
tískar og hernaðarlegar.
Ein forsendan er sú, að ekkert
þessara ríkja getur séð öryggishags-
munum sínum, gagnvart Sovétríkj-
unum borgið á eigin spýtur. Við er-
um þess vegna allir háðir hver öðr-
um.
Einhliða aðgerðir eins ríkis eða
nokkurra í hóp, geta haft mjög nei-
kvæð áhrif á hagsmuni annarra.
Aðildin að sameiginlegu öryggis-
kerfi veitir ekki aðeins rétt, heldur
leggur líka skyldur á herðar.
Frumskyldan er sú, að rjúfa ekki
þetta sameiginlega öryggiskerfi
með einhliða aðgerðum, án undan-
gengins samráðs við bandalags-
þjóðirnar, og án þess að vita ná-
kvæmlega hvað komi í staðinn.
Einhliða aðgerðir, sem raska þessu
öryggiskerfi, samrýmast einfald-
lega ekki þeim skyldum, sem
bandalagsþjóðirnar hafa sameigin-
lega tekið á sig.
III.
Þess vegna er nú tímabært, áður
en lengra er haldið umræðum um
K-vopnalaust svæði á Norðurlönd-
um, milli þjóðþinga og ríkisstjórna,
að bandalagsríkin þrjú, Noregur,
Danmörk og ísland, taki þessi mál
sameiginlega til umræðu á sam-
starfsvettvangi Atlantshafsbanda-
lagsins.
Ef við sættum okkur ekki við
óbreytta varnarstefnu bandalagsins
ber okkur skylda til að reyna fyrst
til þrautar að fá henni breytt, í sam-
starfi og samráði við bandalags-
þjóðirnar.
Okkur ber skylda til að kanna,
hvaða afleiðingar einhliða aðgerðir
af okkar hálfu hafa, að þeirra mati,
á öryggishagsmuni annarra ríkja
innan bandalagsins.
í þessu felst ekkert afsal á póli-
tískum sjálfsákvörðunarrétti. I
þessu felst ekki að rikin líti á sig sem
peð í stórveldatafli. í þessu felst að-
eins viðurkenning á de facto sam-
starfsnauðsyn bandalagsþjóðanna.
Og vilji til að standa við skuldbind-
ingar um heiðarleg og sjálfsögð
vinnubrögð milli bandalagsríkja.
IV.
Sérstaða íslendinga í öryggismál-
um er mikil. Hún markast af
legu landsins
hernaðarlegu mikilvægi
varnarleysi þjóðarinnar sjálfrar.
Þessar aðstæður valda því að ís-
lendingar treysta sér ekki til að
byggja öryggi sitt á hlutleysi og von-
inni um að það verði virt.
Þess vegna á hugmyndin um
sameiginlegt öryggiskerfi lýðræðis-
ríkjanna djúpan hljómgrunn meðal
íslendinga.
Þess vegna er það ekki í samræmi
við íslenska öryggishagsmuni að
standa að einhliða aðgerðum, sem
raska ríkjandi öryggisjafnvægi og
auka spennu.
Þannig erum við algjörlega sam-
mála yfirlýsingu af hálfu norsku
ríkisstjórnarinnar, þar sem segir:
„Det niá være klart at det ikke er
aktuelt med norsk medvirkning til
et isolert og et separat zone-
arrangement mellom de Nordiske
land og Sovet-Unionený
Þess vegna var það forsendan
fyrir ályktun Alþingis um kjarna-
vopnalaust svæði frá 23. maí 1985,
að svæðið er skilgreint landfræði-
lega sem Norður-Evrópa, allt frá
Grænlandi til Úralfjalla og tekur til
K-vopna „jafnt á landi, í lofti sem
og á hafinu eða í því“
Af þessu getur augljóslega ekki
orðið nema til komi samkomulags-
vilji beggja hernaðarbandalaga í
þessum heimshluta. Þetta þýðir að
Sovétríkin, sem eru eina ríkið í okk-
ar heimshluta, sem beinir kjarn-
orkuvopnum gegn Norðurlöndum,
verði að vinna það til að fjarlægja
K-vopn úr Eystrasalti og frá Kóla-
skaga. Og að Vesturveldin gerðu
slikt hið sama; að fjarlægja K-vopn
af meginlandi Evrópu og umferð K-
kafbáta í Norður-Atlantshafinu.
Svo stórpólitískar breytingar á
skipan öryggismála í Evrópu gerast
ekki með einhliða yfirlýsingum,
heldur sem niðurstaða gagn-
kvæmra samninga.
V.
— Norðurlönderueinsogallir vita
K-vopnalaus.
— Það hefur enga hernaðarlega
merkingu, að þau Iýsi yfir svo
augljósum hlut.
— Slík einhliða yfirlýsing dugar
ekki til að fjarlægja K-vopna-
hótun, sem beint er gegn Norð-
urlöndum.
— Einhliða „trygging" Sovétríkj-
anna, um að virða K-vopnaleysi
slíks svæðis, er ekki nóg. Afgön-
um reyndist ekkert hald í „trygg-
ingu“ Sovétstjórnarinnar gegn
beitingu vopnavalds frá þvi i des-
ember 1978, sem var forsenda
„vináttusamnings“ þjóðanna.
— Fjarlæging skammdrægra K-
vopna, sem beint er að Norður-
löndum, er ekki nóg.
— Staðsetning K-vopna er ekki að-
alatriðið heldur fjöldi þeirra,
langdrægni og eyðileggingar-
máttur.
— Vandamálin við eftirlit stórveld-
anna með K-vopnalausu svæði
eru ekki leyst.
— Skerðing á pólitísku fullveldi,
sem gæti hlotist af pólitískum
þrýstingi og hótunum stórveldis-
ins í austri gagnvart Norður-
löndum, er óaðlaðandi framtíð-
arsýn.
— Neikvæð áhrif slíkrar einhliða
yfirlýsingar á samningsstöðu
lýðræðisríkjanna um gagn-
kvæma afvopnun eru óæskileg.
VI.
Til að draga saman:
• Hugsanlegar einhliða aðgerðir
ríkisstjórna á Norðurlöndum
um Norðurlönd sem K-vopna-
laust svæði geta haft neikvæð
áhrif á öryggi íslands. T.d. getur
það þýtt fjölgun K-vopna í kaf-
bátum á Atlantshafi.
• Við höfum því hagsmuna að
gæta að taka þátt í umræðunni
um hugsanlegt K-vopnalaust
svæði í N-Evrópu.
• Skv. okkar hugmyndum verður
slíkt K-vopnalaust svæði að ná
landfræðilega yfir miklu stærra
svæði en Norðurlönd ein.
• Það felur í sér nauðsyn gagn-
kvæmra samninga beggja varn-
arbandalaga um útfærslu slíkrar
hugmyndar.
• Við treystum okkur ekki til að
vera aðilar að einhliða yfirlýs-
ingu, sem nær aðeins til Norður-
landanna fimm, og byggir að-
eins á sovéskum tryggingum.
• Við teljum að ræða eigi þessa
hugmynd í breiðara evrópsku og
pólitísku samhengi.
• Við teljum að Nató-rikjunum
þremur beri skylda til, áður en
lengra er haldið, að taka þetta
mál upp ti! ítarlegrar umræðu
við bandalagsþjóðirnar, innan
Nató.
• Við vekjum athygli á, að málið
er stórpólitískt í eðli sínu. Við
teljum því óframkvæmanlegt að
setja upp sameiginlega embætt-
ismannanefnd fimm ríkis-
stjórna til þess að fjalla um mál,
sem er hápólitískt og á aö vera í
höndum stjórnmálamanna.
• Fagleg rannsókn á vegum utan-
ríkis- og varnarmálaráðuneyta
landanna á ótal vandamálum
óleystum, sem upp koma við
framkvæmd K-vopnalauss
svæðis í Norður-Evrópu, er hins
vegar af hinu góða.
HP La
•^JSSgsSS

/y &

V

>

-0- Jb

& /V

a* 'rk . N/
*
Á>\

LaserJet prentarinn er hljóðlátur leysi-
geislaprentari. Afköstin eru allt að 8 síður
á mínútu og letrið eins og úr bestu ritvél.
Margar leturgerðir á sömu síðu, fyrir-
hafnarlaust. Svo teiknar hann auðvitað
líka!
Þetta eru kostirnir:
• Mismunandi letur og uppsetning á sömu
síðu. • Afköstin eru 8 blaðsíður á mínútu (A4).
• LaserJet er afar hljóðlátur og truflar því ekki
önnur störf. • Hann er fyrirferðarlítill - ekkert
sérstakt prentaraborð eða pappírsstrimlar í
allar áttir. • Tengist flestum tölvum. • Ódýr í
rekstri og auðveldur í notkun.
SJÓN ER SÖGU RÍKARI!
VIÐ SKULUM SÝNA ÞÉR GRIPINN.