Alþýðublaðið - 18.12.1986, Síða 12

12
Fimmtudagur 18. desember 1986
Sj ávarútveguriim útundai
Elínbergur Sveinsson vélstjóri í Ólafsvík er
mörgum kunnur fyrir áralöng störf sín að sveit-
arstjórnar- og verkalýðsmálum í Ólafsvík. Elín-
bergur er sextugur að aldri fæddur og uppalinn
í Ólafsvík og hóf þar fyrst störf til sjós sem ung-
ur maður, en síðan sem vélstjóri í landi. Hann er
nú starfandi sem vélstjóri í Hraðfrystihúsi Ól-
afsvíkur.
Það er ekki alltaf sem menn gera
sér grein fyrir því hve mikil og
vandasöm störf sveitarstjórnar-
menn inna af hendi. Það er ekki
alltaf bjart yfir rekstri bæjarfélaga
í landinu, og þá er það ekki síst að-
búnaður útgerðar og fiskvinnslu
sem allt veltur á. — Hvernig náttúr-
unni hagar til og hvaða vilja og
skilning stjórnvöld hafa fyrir vexti
og viðgangi frumatvinnugrein-
anna. Það eru líka atvinnumálin
serrt Elínbergi eru hugleiknust, þau
mál sem eru púls bæjarfélaganna.
Sveitarstjórnarmálin
„Ég byrjaði í sveitarstjórn sem
fulltrúi AÍþýðuflokksins 1954 til
’58, þá var ég starfandi sjómaður.
Síðan er ég ekki í sveitarstjórn til
ársins 1962. Það ár skapast sérstakt
ástand hér í bæjarmáíum, þannig
að menn sáu ástæðu til að reyna
nýtt form i sveitarstjórn. Það var
aðallega fyrir forgöngu ágæts sjálf-
stæðismanns sem heitir Guðbrand-
ur Vigfússon. Hann beitti sér fyrir
samstarfi manna úr öllum flokkum
sem mynduðu síðan H-listann sem
var án tengsla við nokkurn stjórn-
málaflokk, þó vitað væri að menn
tengdir stjórnmálaflokkum væru á
ihonum í forsvari. Þessi listi starfaði
,síðan óslitið til 1986, en ég var á
þessum lista og í sveitarstjórn til
1982“
— í kosningunum síðast liðið
vor var þetta samstarf brotið upp og
flokkarnir buðu fram sína lista, auk
þess sem nýr óháður listi L-listinn,
var boðinn fram í annað sinn. En
hvernig metur Elínbergur þetta svo-
kallaða þverpólitíska samstarf,
þegar hann horfir til baka til þessa
20 ára tímabils H-listans:
„Ef ég á að gefa þessu samstarfi
einhverja einkunn sem þátttakandi
mundi ég segja að það hafi fyrst og
fremst byggst á trúnaði milli ein-
staklinga sem voru sitt úr hvorri átt-
inni í pólitík, en létu hana til hliðar
og einbeittu kröftum sínum að
þörfum málum í byggðinni. Ég tel
a.m.k. þrjú fyrstu kjörtímabilin,
hafi komið til framkvæmda mörg-
um þýðingarmiklum málum fyrir
Ólafsvík, og sem muni jafnvel lengi
verða byggt á“
Skin og skúrir
„Á þessu tímabili þegar við tók-
um við árið 1962 blasti við, að höfn-
in var orðin úr sér gengin. Margir af
okkar bestu bátum héldu orðið til í
■Reykjavík. Þetta var bæði vegna
ástæðna i veiðiskipulaginu, eins og
hringnótaveiðum, og eins hinu að
höfnin bauð ekki upp á það öryggi
og rými sem þurfti. Við stóðum því
á þeim vegamótum, að taka
ákvörðum um og fá því framgengt
að hér yrði byggð ný höfn, höfn á
nýjum grunni.
Það var þungt fyrir fæti með
þetta mál, en okkur tókst árið 1963
að fá samþykki stjórnvalda fyrir
byggingu nýrrar hafnar. Síðan hef-
ur verið unnið sleitulaust að þessum
málum, en þó ríkt nokkur kyrr-
staða síðast liðin ár þar sem fjár-
lagagerð ríkisins hefur verið mjög
andstæð vexti og viðgangi hafna
sveitarfélaga.
Þetta voru ár mikils misgengis í
efnahagsmálum þjóðarinnar. Við
vorum staddir mitt í miklu afla-
tímabili. Útgerðarmenn byggðu
upp sinn flota á sjötta og sjöunda
áratugnum og borguðu hann. Ekki
eins og er í dag. Þá hafði verið mik-
ill afli og dugnaður í sjósókn eins
og reyndar alltaf hefur verið hér.
Árið 1967 dró hins vegar til mik-
illa tíðinda í sjávarútvegs og mark-
aðsmálum okkar íslendinga. Síldin
hvarf og afli gekk saman, minnkaði
um helming og verð féll nánast um
50%. Öllum er kunnugt hve þetta
var mikið áfall fyrir þjóðina og hér
í Ólafsvík sem og annars staðar
blasti þetta ekki vel við. En það var
mikil og góð samstaða, einhugur,
og að hálfu ríkisvaldsins höfðu ver-
ið myndaðar atvinnumálanefndir í
kjördæmum landsins. Þar var ráðið
í hverjum landshluta hvernig best
yrði brugðist við aðsteðjandi
vanda. Við gerðum könnun á stöðu
okkar fyrirtækja og reyndum að
veita þeim aðstoð sem um var að
ræða, á sama tíma hófum við upp-
byggingu á verbúðaraðstöðu fyrir
bátana, sem ekki var fyrir hendi áð-
ur. — Byggðum upp aðstöðu fyrir
fjórtán báta, í fyrsta áfanganum.
Þetta örvaði mjög útgerð og efldi.
Á sama tíma héldum við áfram
uppbyggingu hafnarinnar.
Ég álít að þarna hafi blessast vel
samstarf í sveitarstjórnarmálum.
Aðeins aðalatriði sem vörðuðu al-
mannahag valin til úrvinnslu og
viðgangs hverju sinni. Þetta hefur
að ýmsu leyti gert okkur lífið léttara
nú síðari ár.
Fólksfjöldi
„Fólksfjölgun hefur nú gengið í
bylgjum hér sem og í mörgum öðr-
um byggðarlögum. Það virðist mik-
ið einkenni á sjávarplássum á ís-
landi hve mikil hreyfing er á fólki.
Þetta sveiflast mjög til eftir því
hvernig ástand er í aflamálum og
drift. — Fólksfjölgun hefur verið
hér frekar hægfara, en jöfn og
markviss, en hin síðari ár nokkuð
tafist. Það hefur ekki verið byggt
nóg af ótta við afleiðingar þess að
fjárfesta eða stofna til skulda. Nán-
ast einu byggingarframkvæmdir
sem hér hafa verið í nokkur ár, eru
á félagslegum grunni. Þetta þyrfti
að vera miklu meira ef við eigum að
auðvelda fólki að setjast að. Hér er
mikil atvinna og sú uppbygging sem
hefur fest rætur og er til staðar er
fyrir mun fjölmennari bæ en Ólafs-
vík er í dag.
Framtíðin
„Á slíkum stöðum er að sjálf-
sögðu mikið rætt um fjölgun at-
vinnugreina og það hefur einnig
verið gert hér. Það hefur verið mik-
ið rætt um að breikka atvinnu-
grundvöllinn, fjölga valkostum í at-
vinnutækifærum. Ég held þó að
það sé skoðun mín og fleiri manna,
að þetta sé góðra gjalda vert og
þurfi að vera sívakandi verkefni, en
meginþættirnir sem ráði úrslitum
um framtíðar gengi slíkra staða sé
stöðugleiki í útgerð og úrvinnslu og
uppbygging í kringum það. — Þar
sem reynt verður að efla mjög
markaðsþekkingu og skynja þá
möguleika sem því fylgir að vera
með eftirsótta vöru. Vera með
ómengaðan og eftirsóttan fisk á
heimsmarkaði.
Því er hins vegar ekki að neita að
þó við Ólafsvíkingar teljum okkur
vel í sveit setta og þó við búum við
ein öruggustu fiskimið landsins. —
fiskauðlind sem við treystum alla
okkar framtíð á, þá ganga núna y fir
breytingar á fiskmarkaðsmálum
okkar. Margir eru óttaslegnir yfir
þessum breytingum, vegna þess að
við stöndum hér með uppbyggingu
sem staðið hefur yfir í um hálfa öld.
Sum hver eru í formi mjög mikilla
fjárfestinga og stórra fyrirtækja á
okkar mælikvarða og hafa verið að-
alakkeri okkar í atvinnumálum.
Önnur eru ný og minni í sniðum en
hafa gefist vel, hafa minna umfang
og leitað nýrra leiða í framleiðslu.
Því er t.d. ekki að neita að slík fyrir-
tæki hafa vegna lítillar fjárfestingar
og góðrar umsýslu Iátið starfsmenn
sína njóta þess verulega í launum.
En markaðurinn er í mikilli
breytingu í dag. Evrópa sækir á og
mikið af þessum nýja markaði sem
borgað hefur meira fyrir fiskinn, og
tekið toll af honum hjá okkur,
byggist á því að fá hann ferskan,
óunninn. Þetta er sú sveifla sem í
dag setur mark sitt á stað eins og
Ólafsvik. Það er ekki nema eitt í því
að gera og það er að afla þekkingar
Síldin hvarf og afli gekk saman, minnk-
aði um helming og verð féll nánast um
50%.
__ Texti: Kristjan
porvaldsson,
blaðamaður
i markaðnum og umhverfinu. Við
megum ekki missa þau tök á því
sem hefur raunverulegt gildi, en
reynaaðhagnýtagæði þess ogkosti
sem býðst jöfnum höndum. Um-
fram allt verðum við að reyna að
hafa hendur á þessu þannig að hlut-
irnir séu í heimabyggð. Við megum
ekki láta aðra ráða fyrir okkur í
þessum efnum, heldur ná tökum á
þessu sjálfir.
Ef við viljum flytja út fisk í gám-
um og teljum það hagkvæmt, þá
eigum við að gera það, að því marki
að það skaði ekki atvinnuöryggi
fólks heldur efli. Eins verður að
hlúa að þessum fasta stapíla mark-
aði sem freðfiskmarkaðarnir eru
svo og saltfiskurinn. — Ég held að
sú jafnvægiskúnst sem þarna þarf
að koma til valdi eins og er nokkr-
um höfuðverk, en í henni felst raun-
verulegi afkomumöguleiki okkar í
framtíðinni. Að við eflum þekk-
ingu okkar á fyrirbrigðinu, óttast
það ekki, en hagnýta okkur það og
útiloka ekki þær nýjungar sem
bjóðast.
Frá höfninni í Ólafsvík
Staðreyndin er sú, að það er eins
og sjávarútvegurinn hafi ekki verið
í þeirri röð í efnahagskerfinu sem
honum ber að vera. Við teljum að
ýmsar leiðréttingar hafi verið gerð-
ar á kjörum sjómanna og útgerðar
Það er ekki nema eitt í því að gera og
það er að afla þekkingar á markaðnum
og umhverfinu.
Sjávarútvegurinn útund-
an í efnahagskerfinu
„Það eru gömul og ný sannindi í
sjávarplássum á íslandi, að þegar
vel fiskast, mikil eftirspurn og
markaður góður, þá eiga allir að
hafa það gott samkvæmt þeim
efnahagslögmálum sem við höfum
búið við. Ökkur finnst hins vegar
að hin síðari ár hafi þetta breyst
verulega. Sjávarútvegurinn hefur
ekki haft þá stöðu í efnahagskerf-
inu sem skyldi, — þrátt fyrir kvóta-
óáran hefur tekist að afla vel og við
höfum góðan markað, en samt höf-
um við ekki haft það gott.
Sjávarútvegur hefur ekki verið i
fremstu röð í efnahagskerfi þjóðar-
innar. Það virðist eins og meiri
áhersla hafi verið lögð á það, að
þeir sem flytji inn vörur og sýsla
með viðskipti og þjónustu geti
fengið að kaupa gjaldeyrinn á
þægilega lágu verði. Það hefur ver-
ið lögð meiri áhersla á það, heldur
en þeir sem vinna við framleiðsl-
una, bæði sem verkafólk, fiski-
menn, útgerðarmenn, svo og fram-
leiðendur, hefðu það gott í góðum
árum sjávarútvegsins. Við komum
undan þessum árum t.d. mjög illa í
stakk búin með verkafólk í fisk-
vinnslu og mörg þýðingarmestu
fyrirtæki í fiskvinnslunni.
á undanförnum misserum, en fisk-
vinnslufólkið setið á eftir. Það er
nauðsynlegt, þar sem fært er frá
einni hendi til annarrar þessa auð-
lind og allir keppast við að gera
hana sem verðmætasta, að allir sitji
við sama borð.
Við erum þó ekki ósáttir við til-
veruna hér og teljum að verði sjáv-
arútvegur jafnmikill þáttur í af-
komu þjóðarinnar og hefur verið
þá teljum við okkur hér í Ólafsvík
ekki þurfa að kvíða neinu“
„Kvótakerfið
með eindœmum
— En á sjávarútvegurinn e.t.v.
ekki nógu góða málsvara?
„Þetta er nokkuð flókið mál. Við-
eigum hér Vestlendingar 6 ágæta
þingmenn. Þessi mál hafa hins veg-
ar ekki verið þess eðlis að auðvelt
hafi verið fyrir menn að taka af-
stöðu með eða á móti. Allir viður-
kenndu að nauðsyn væri á að tak-
marka sókn í fiskistofna. En fram-
kvæmd kvótamálsins hefur að
margra dómi verið með eindæm-
um.
Við höfum aldrei getað skilið það
hér í Ólafsvík að réttur manna til
sóknar þurfi að vera jafn misjafn
óg hann er og jafnvel á bátum sem
eru af svipaðri stærð. Við höfum