Alþýðublaðið - 16.05.1987, Blaðsíða 4

4
Laugardagur 16. maí 1987
Viötal:
Kristján Þorvaldsson
Ljósmynd:
A-mynd/Róbert
Svavar Gestsson
hefur átt skjótan
frama inn í fremstu
línu stjórnmálanna.
Hálfþrítugur varð
hann ritstjóri Þjóð-
viljans, eftir að hafa
starfað þar sem
blaðamaður í nokk-
ur ár. Þaðan lá leið-
in á þing, í for-
mannssæti í Al-
þýðubandalaginu
og í ráðherrastól.
Svavar var fátækur
strákur úr Dölun-
um, en á stuttum
tíma orðinn fram-
línumaður vinstri-
manna. í hörðum
heimi stjórnmál-
anna hefur Svavar
þótt hafa munninn
fyrir neðan nefið.
Hann er sagður
mælskur og sjaldan
svara vant. Það
gerðist hins vegar í
alþingiskosningun-
um að Alþýðu-
bandalagið vantaði
svör. Flokkurinn
beið mestan ósigur
í sögu sinni — varð
minni en litli Al-
þýðuflokkurinn.
Hvaða skýringar
hefur Svavar Gests-
son á þessu fylgis-
hruni:
Ástœður
fylgishrunsins
„Skýringar eru margar og ég hef
þær ekki tæmandi. Það sem mér
finnst liggja í augum uppi er þó
aðallega þrennt: í fyrsta lagi það að
sú mynd sem hefur birst af fíokkn-
um, hefur ekki verið mynd sam-
stöðu. Það hefur verið of mikið um
það að menn hafi haft mismunandi
sjónarmið, jafnvel í grundvallaratr-
iðum t.d. í tengslum við kjaramálin.
í öðru lagi held ég að deilur um mis-
munandi áherslur í verkalýðs- og
kjaramálum hafi komið sérstaklega
niður á okkur í þessum kosningum.
Þá er ég ekki að segja að annar aðil-
inn hafi haft réttara fyrir sér en
hinn, heldur að það voru einfald-
lega mismunandi sjónarmið sem
ekki tókst að sætta. Þriðja ástæðan
er að við höfum að nokkru leyti
tapað vegna hugmynda manna um
síðustu ríkisstjórn, ríkisstjórn
Gunnars Thoroddsen. Það var
verðbólgan sem kom niður á okkur,
vegna þess að við vorum þeir einu
sem tókum að okkur að vera í fyrir-
svari fyrir þá stjórn. Reyndum að
skýra af hverju hlutirnir fóru svona.
Svavar Gestsson rœðir um for-
mannsferil sinn, Alþýðubanda-
lagið fyrr og nú, miðstjórnar-
fundinn um helgina, og hug-
myndir um nýtt sameiningarafl
vinstri manna.
„Það erllfsspursmál að viö eignumst sterkt sameiningarafl vinstri manna,"
segir Svavar Gestsson, formaöur Alþýðubandalagsins.
FORMANNSSÆTIÐ, Al
Framsóknarflokkurinn, sem var
auðvitað í þeirri stjórn, og er megin
verðbólguflokkur landsins, gat á
síðasta kjörtímabili þvegið af sér
þátttöku sína í þeirri stjórn vegna
þess að þeir höfðu forsætisráðherr-
ann.
— En hvernig metur þú störf Al-
þýðubandalagsins í þessum ríkis-
stjórnum, sem sumir telja mestu
verðbólgustjórnir á lýðveldistíman-
um?
„Ég held að þessar stjórnir hafi
að mörgu leyti verið góðar. T.d.
varðandi ýmis félagsleg málefni.
Kaupmáttur launa var þá hærri en
nokkru sinni, bæði í stjórninni
'71-74 og '78-83. Mistökin voru að
fara ekki úr stjórninni haustið 1982.
Alþýðubandalagið gerði um það til-
lögu í október '82, að það yrði kosið
fyrir nóvemberlok það ár. Sú tillaga
var birt opinberlega. Steingrímur
hafði áhuga á því Iíka, forsætisráð-
herra var andvígur því og meirihluti
þingflokks Framsóknarflokksins
hafnaði því líka. í stað þess að fara
út, þá sátum við inni til þess að flýta
kosningum. Þær fóru fram í apríl
þegar kjörtímabilinu lauk, í stað
þess að fara fram í nóvember. Eiga
menn þá að segja, að við hefðum
átt að fara út úr þessari stjórn '82
þegar hinir neituðu? Þá sögðu
menn sem svo að ekki væri hægt að
hlaupa frá vandanum. Það mætt-
um við ekki gera.“
— Hvað klikkaði í þessari
stjórn? Af hverju náðust ekki tök á
þessum vanda?
„Það klikkaði fyrst og fremst að
við vildum ekki taka verðbólguna
niður með því að lækka kaupið. Á
því strandaði. Við erum ekki tilbún-
ir að taka verðbólgu niður á kostn-
að láglaunafólks eins og gert var
1983. Þessar grundvallarandstæður
í stjórnmálum komu þarna mjög
vel fram. Framsókn var t.d. ekki til-
búinn að gera neitt annað en taka af
kaupinu. Hún var ekki tilbúin að
taka á milliliðakerfinu, SÍS-batterí-
inu, bönkunum eða neinu. Allt
skyldi fá að vera í friði nema kaup-
ið, og við neituðum því.
— Er stjórnarsetan ykkar á
þessu tímabili e.t.v. ekki rótin að
þeirri óeiningu sem síðan varð áber-
andi í flokknum?
„Samstöðuleysi hjá okkur held
ég að hafi ekki verið um þessa
stjórn. Við fáum yfir okkur núver-
andi ríkisstjórn 1983. Við finnum
fyrir því sem verkalýðsflokkur, að
það fólk sem við eigum að vinna
fyrir, láglaunafólkið í landinu verð-
ur fyrir þessari ofboðslegu kjara-
skerðingu. Við finnum á sama tíma
að við höfum ekki afl til að stöðva
þetta. Umræðurnar í okkar flokki
'83-87 ganga út á það hvaða leiðir
séu bestar í þessum efnum, til að
stoppa þennan skriðdreka hægri-
stefnunnar sem veður yfir fólk.“
A Iþýðubandlagið
þarf að fara í rútu
— Hvaða hugmyndir hefur þú
um uppbyggingu flokksins í Ijósi
þessa fylgistaps í síðustu kosning-
um?
„Ég hef margar hugmyndir um
þessa hluti og vil greina frá þeim
innan flokksins. Ég tel að flokkur-
inn eigi að taka sér tak. Fara yfir
alla hluti, bæði framsetningu mál-
efna, forgangsröð málefna, innan-
landsmála og utanríkismála. Hann
á að fara yfir það hvernig hans mál
eru flutt, bæði af forystusveit og af
blaðinu. Hann á að fara yfir sam-
skipti verkalýðshreyfingarinnar og
flokksins. Það ætti að taka sumarið
i að skoða þessi mál vandlega og
heiðarlega.
Ég er vestan úr Dölum, eins og
sumir vita. Einu sinni var farið í
skólaferðalag. Það var farið á sex
jeppum og menn keyrðu hver í sína
áttina. í næstu ferð lærðu menn af
þessu og fóru í rútu. Næst þarf Al-
þýðubandalagið að fara í rútu“
— Þú fœrð skjótan frama í Al-
þýðubandalaginu. Skýst á toppinn
einn, tveir og þrír. Þú hefur notið
mikils traust gömlu mannanna í
flokknum, sumir segja þig óska-
barn þeirra. En, gerist nokkuð rót-
tœkt meðan þú ert formaður?
„Það hefur margt róttækt gerst í
flokknum meðan ég hef verið for-
maður. Ég held að gallinn við mína
formennsku hafi frekar verið um-
burðarlyndi í of stórum skömmt-
um“
Raunverulegir
vinstriflokkar
— Er nokkuð hœgt að neita því
að nýirstraumar í stjórnmálum síð-
ustu ára hafa ekki komið í gegnum
Alþýðubandalagið. Nýjar hug-
myndir sem sett hafa mark sitt á
umrœðurnar síðustu ár hafa að
margra mati komið fyrst og fremst
frá Vilmundi Gylfasyni?
„Það er alveg ljóst að breyttar
áherslur og ný vinnubrögð í íslensk-
um stjórnmálum hafa fyrst og
fremst á árunum '68 til '78-82 átt
sér farveg í Alþýðubandalaginu.
Hins vegar er það jafnljóst að núna
á tímum hægri stefnunnar hafa allir
raunverulegir vinstriflokkar átt við
verulega erfiðleika að etja. Ég er
ekki að segja þetta til að afsaka,
heldur til að skýra. Þá kem ég að
þeim ástæðum fyrir okkar fylgis-
tapi sem ég tel meðal þeirra sem eru
utanaðkomandi og illviðráðanleg-
ar. Það er sú staðreynd að frjáls-
hyggjan var í sókn. Frjálshyggjan
fékk ríkisstjórnir, ekki bara á ís-
Iandi, heldur í Bretlandi, Dan-
mörku og Vestur-Þýskalandi. Þrátt
fyrir að þær hafi verið illvígar
hægri stjórnir, eins og í Bretlandi,
þá er það þannig að Verkamanna-
flokkurinn á við verulegan innri
vanda að stríða. Allir raunverulegir
vinstri flokkar hafa búið við til-
teknar þrengingar að undanförnu.
Það held ég að sé fyrst og fremst
vegna þess að þá hefur skort endur-
nýjunarmátt, þor og þrek til að fara
nýjar og aðrar leiðir. Því að, í þess-
um löndum sem ég nefndi, sjá
menn að ný róttæk öfl ná sér upp á
róttækum forsendum. Kvennalist-
inn, SF í Danmörku, græningjarnir
í Vestur-Þýskalandi. Með öðrum
orðum, þessir gömlu hefðbundnu
krata- og sósíalistaflokkar, hafa í
besta falli hjakkað í sama farinu.
Ný róttæk öfl með aðra og víðari
skírskotun, ná fylgi.