Alþýðublaðið - 26.09.1987, Blaðsíða 4

4
Hvað
verð-
ur um
Borg-
ara-
flokk-
inn?
Landsfundur Borgara-
flokksins stendur nú yfir á
Hótel Sögu íReykjavík og
í dag (kl. 16 samkvœmt
prentaðri dagskrá) rœðst
það hver muni hreppa hið
eftirsótta hnoss og verða
varaformaður flokksins.
Þótt embœttið sé hið eftir-
sóknarverðasta, ef marka
má, hversu margir sœkjast
eftir því, er þó allt í óvissu
um framtíð Borgara-
flokksins og þrátt fyrir
ótvírœðan kosningasigur í
vor, eru enn margir sem
spá flokknum hœgum
dauðdaga á kjörtíma-
bilinu.
Aðrir, einkum Borgaraflokks-
menn sjálfir, eru ekki i nokkrum
vafa um langa lífdaga flokksins.
Það er áberandi að menn hafa mjög
ólíkar skoðanir á Borgaraflokkn-
um, tilurð hans og lífslíkum og síð-
ast en ekki síst virðast skoðanir
nokkuð skiptar um stefnu lians.
Þetta síðasta gildir ekki síður um
Borgaraflokksmenn sjálfa en aðra.
Skýringanna á öllum þessum
skringilegheitum er sennilega einna
helst að leita í þeirri staðreynd að
Borgaraflokkurinn myndaðist við
klofning Sjálfstæðisflokksins.
Sjálfstæðisflokkurinn er um margt
ákaflega merkilegt fyrirbrigði og
mörgum hefur verið það sífellt
undrunarefni að hann skuli ekki
hafa klofnað fyrr, jafn sundurleita
einstaklinga og misjöfn markmið
sem hann rúmar.
Sem nær eingetið afkvæmi Sjálf-
stæðisflokksins ber Borgarafokk-
urinn í sér erfðavísa hans og þar
með fylgir m.a. hin málefnalega
breidd.
Það væri nefnilega allt of mikil
einföldun að halda því fram að
klofningurinn hafi átt sér stað á
grundvelli málefna, þannig að nú
mætti sjá glöggan hugsjónamun á
þessum tveimur flokkum. Aðalper-
sóna Borgaraflokksins, Albert
Guðmundsson, hefur að vísu reynt
að skilgreina stefnu Borgaraflokks-
ins sem gömlu góðu Sjálfstæðis-
stefnuna og boða kapítalisma með
mannlegu yfirbragði í andstöðu við
frjálshyggjuna sem nú tröllríði
Sjálfstæðisflokknum.
Að hluta til má e.t.v. taka þessa
skýringu Alberts góða og gilda.
Meðal fylgismanna hans er að
finna ýmsa þá gamalgróna Sjálf-
stæðismenn sem síður hafa aðhyllst
hina járnhörðu frjálshyggju. Því
má að vísu ekki heldur gleyma að
margir slíkir urðu eftir í Sjálfstæð-
isflokknum og auk þess fóru þaðan
einhverjir frjálshyggjumenn til
Borgaraflokksins. Hér við bætist
svo að Borgaraflokknum bættist
liðsauki úr öðrum áttum, eins og
t.d. hin kröftuga verkalýðsbaráttu-
kona Aðalheiður Bjarnfreðsdóttir.
Á grundvelli þessarar skilgrein-
ingar flokksmannsins, Alberts
Guðmundssonar, mætti sem sé
einna helst álykta að skipa bæri
Borgaraflokknum aðeins til vinstri
við Sjálfstæðisflokkinn á hinum
pólitíska skala. Þetta er þó senni-
lega ekki einhlítt og benda má á að
Sjálfstæðismenn hafa til skiptis tal-
að um Borgaraflokkinn sem vinstri
flokk eða hægri öfgaflokk, eftir því
sem henta þótti hverju sinni.
Þótt mönnum hafi þannig veist
það erfitt fram að þessu að finna
Borgaraflokknum ákveðinn stað i
íslenska flokkakerfinu, er hitt
ekki deiluefni, að Borgaraflokkur-
inn var stofnaður utan um persónu
Alberts Guðmundssonar. Þetta er
flokknum bæði veikleiki og styrk-
ur. Styrkurinn sannaðist í kosning-
unum í vor, þegar persónufylgi
Alberts reyndist nægja til að fá sjö
menn kjörna á þing. Þeir eru aftur
á móti margir sem gera því skóna að
veikleikarnir eigi eftir að koma í
Ijós. Það muni koma á daginn að
innan Borgaraflokksins eigi menn
ekki margt annað sameiginlegt en
aðdáun sína á flokksformanninum
og pólitískum ferli hans og kjarki.
Það er einnig nefnt í þessu sam-
bandi að ýmsir Borgaraflokksmenn
hafi fremur gengið í flokkinn af
persónulegum hagsmunaástæðum
en eldheitri hugsjón. Julíus Sólnes,
Óli Þ. Guðbjartsson og Ásgeir
Hannes Eiríksson hafa allir verið
sagðir hafa eygt möguleika á auð-
fengnu þingsæti með því að ganga
til liðs við Borgaraflokkinn. Fyrir
landsfundinn sem nú stendur yfir,
gáfu Júlíus og Ásgeir Hannes báðir
kost á sér til varaformennsku en
auk þess hefur Óli Þ. Guðbjartsson
verið nefndur sem mögulegur mála-
miðlunarkandidat.
Þeir sem biðu eftir úlfúð milli
framagosainnan Borgaraflokksins,
þykjast náttúrlega hafa verið afar
sannspáir, þegar margir sækjast
eftir varaformennskunni. Það er þó
ekkert nýnæmi að kosið sé um fleiri
en eitt varaformannsefni í íslensk-
um stjórnmálaflokkum og hafa þó
oftast tekist sæmilega sættir með
mönnum eftir slíkar kosningar.
Skoðanakannanir að undan-
förnu hafa gefið til kynna að nokk-
uð hafi dregið úr fylgi við Borgara-
flokkinn frá því sem var í kosning-
unum í vor og Sjálfstæðisflokkur-
inn bætt við sig sem því nemur eða
rúmlega það. Af þessu er þó hæpið
að draga þá ályktun að Borgara-
flokkurinn sé að minnka. Skoðana-
kannanir hafa alltaf sýnt nokkrar
sveiflur á fylgi flokka, bæði upp og
niður og ástæðulaust að halda að
svo verði ekki áfram. Auk þess hafa
skoðanakannanir í sér innbyggða
skekkju að því er varðar fylgi
flokka miðað við kosningar. Það er
t.d. þekkt að Sjálfstæðisflokkurinn
kemur alltaf betur út úr skoðana-
könnunum en kosningum. Miðað
við skoðanakannanir frá því fyrir
kosningarnar í vor, virðist sem
þessu kynni að vera öfugt farið að
því er Borgaraflokkinn viðkemur.
Það skiptir þó meira máli að
skoðanakannanir að undanförnu
sýna svo ekki verður um villst að
fylgið hefur ekki hrunið af Borg-
araflokknum eins og margir spáðu
að gerast myndi, þegar samúðin
með Albert Guðmundssyni færi að
minnka.
Loftbólukenningin virðist sem
sagt ekki ætla að standast. Fáir
minnast lengur á „aðförina að
Albert Guðmundssyni" í Sjálf-
stæðisflokknum. Þegar tilvist
Borgaraflokksins ber á góma taia
flokksmenn sjálfir fremur um
frjálshyggjuna í Sjálfstæðisflokkn-
um og stilla henni upp sem and-
stæðu hinnar mannlegu stefnu
Borgaraflokksins.
Fyrir utan samúðar- og ioftbólu-
kenninguna, hafa ýmsar kenningar
verið á lofti um framtíð Borgara-
flokksins. Ein þeirra er fyrir-
greiðslukenningin sem svo mætti
kalla. Albert Guðmundsson er
þekktur „fyrirgreiðslupólitíkus" og
lítur gjarna á sjálfan sig sem slíkan.
Þegar stjórnarmyndunarviðræður
stóðu yfir í sumar, var því mjög
ákaft haldið fram að von Borgara-
flokksins um framtíð, byggðist
einkum á því að komast i valdaað-
stöðu. Menn sögðu sem svo að án
valda hefði Albert Guðmundsson
enga möguleika til að stunda neina
fyrirgreiðslu og þar sem hann kynni
fátt annað fyrir sér í pólitík, væri
Borgaraflokkur í stjórnarandstöðu
dæmdur til að verða gleymskunni
að bráð.
Á sannleiksgildi þessarar kenn-
ingar er sennilega lítið tekið að
reyna. Þó má benda á að Borgara-
flokksmenn hafa notað síðari hluta
sumars vel til að byggja sér upp
flokkskerfi og þeir virðast stefna að
því að halda utan um fylgi sitt með
öflugu flokksstarfi. Landsfundur-
inrí nú er liður í þessari viðleitni.
Stjórnmálaflokkunum hefur á
síðari árum tekist æ betur upp við
að nýta landsfundi sína til að vekja
athygli á flokknum og stappa stál-
inu í fylgismenn sína. Það heyrir til
undantekninga ef skoðanakönnun
fljótlega að loknum landsf'undi
sýnir ekki a.m.k. nokkra fylgis-
aukningu. Sjálfsagt verður niður-
staðan einnig sú af þessum lands-
fundi Borgaraflokksins. í þessu
sambandi spillir það ekki fyrir að
einhver spenna ríki í kringum fund-
inn og varaformannskjörið nú er
því í ágætu samræmi við formúl-
una.
Uppsveiflur í skoðanakönnun-
um að loknum landsfundum eru
hins vegar ekki úrslitaatriði hvað
varðar fylgi flokka til lengri tíma.
Þar þarf annað og meira að koma
til. Þrátt fyrir mikinn og ótvíræðan
kosningasigur í vor er Borgara-
flokkurinn ennþá að mestu sem
óskrifuð örk. Aframhaldandi til-
vist hans ræðst ekki af þeirri athygli
sem landsfundurinn kann að vekja
og ekki heldur af loftbólukenning-
unni eða fyrirgreiðslukenningunni.
Héðan af ræðst framtíð Borgara-
flokksins fyrst og fremst af þvi
hvernig tekst að byggja upp það
flokkskerfi sem verið hefur I smíð-
um undanfarna mánuði og þó
kannski einkum af því hvernig
flokksmönnum tekst að skapa sér
sérstöðu gagnvart Sjálfstæðis-
flokknum. Þetta síðasta skiptir æ
meira máli eftir því sem líkur fyrir
endursameiningu minnka.
Albert Guðmundsson kann sjálf-
ur að hafa litið á stofnun Borgara-
flokksins í vor sem eins konar sér-
framboð og vonast eftir að vera tek-
inn í sátt af sínum gömlu félögum
eftir að hafa sýnt þeim styrk sinn.
Þær vonir brugðust, hafi þær ein-
hvern tíma verið fyrir hendi. Ætli
Borgaraflokksmenn að halda
áfram að vera til i pólitík, verða þeir
að skilja sig frá Sjálfstæðisflokkn-
um I fullri alvöru. Takist það gæti
Borgaraflokkurinn jafnvel farið
stækkandi og Sjálfstæðisflokkur-
inn haldið áfram að minnka. Takist
það ekki eigum við trúlega eftir að
sjá nöfn á borð við „Júlíus Sólnes“
á framboðslista Sjálfstæðisflokks-
ins innan tiltölulega fárra ára. Úr-
slitin ráðast ekki í dag. Þau ráðast
hins vegar að líkindum á yfirstand-
andi kjörtímabili.
Fylgist með! læsið Alþýðublaðið
áfram!