Alþýðublaðið - 15.10.1987, Qupperneq 8

Kostajörð fyrir 9 þúsund á mánuði
Skrifað undir Laugardælasamninginn. Beint peningatap á
laxveiðihluta samningsins. Raunleiga fyrir jörðina aðeins
um 100 þúsund á ári. Nýju leigjendurnir synir stjórnar-
formanns kaupfélagsins sem á jörðina.
Ein besta bújörð á Suður-
landi til leigu. Jörðin er afar
vel húsuð og henni fylgir full-
virðisréttur upp á 126 þúsund
mjólkurlítra á ári. Leigugjald
9 þúsund krónur á mánuði. Á
tímum þegar nánast er von-
laust að hefja búskap í sveit,
virðist trúlegt að margir
hefðu svarað slikri auglýs-
ingu. Á það reyndi þó ekki
þvi jörðin var ekki auglýst,
heldur gengið frá leigusamn-
ingi í kyrrþey.
Þeir sem lesa Alþýðublað-
ið reglulega, vita sjálfsagt nú
þegar að það er jörðin Laug-
ardælir í Árnessýslu sem hér
um ræðir. Alþýðublaðið
greindi frá fyrirhuguðum
leigusamningi á forsíðu þann
3. september í haust. Leigu-
samningurinn var einnig til
umfjöllunari Bændablaðinu
skömmu síðar. Þá var ekki
búið að skrifa undir. Það hef-
ur nú verið gert og leigutöl-
urnar því komnar í Ijós. Sam-
kvæmt hinum nýgerða samn-
ingi verður leigan jafnvel enn
hagstæðari nýjum ábúendum
jarðarinnar en áður var reikn-
að með.
Það er einkum tvennt sem
vekur athygli í sambandi við
leigu jarðarinnar nú: Annars
vegar hið lága leigugjald,
sem í raun gæti farið niður í
ekki neitt. Hitt er það að
leigutakarnir eru synir Þórar-
ins Sigurjónssonar fyrrver-
andi alþingismanns, en hann
er stjórnarformaður Kaupfé-
lags Árnesinga sem á jörð-
ina.
Að þvi er fram kemur í
bréfi sem Alþýðublaðinu hef-
ur borist frá Gísla Hjörleifs-
syni, stjórnarmanni í Kaupfé-
lagi Árnesinga, munu nýju
ieigjendurnir borga 240 þús-
und á ári ( leigugjald auk
eins þriðja hluta af brúttó-
tekjum fyrir laxveiði jarðar-
innar. Miðað við að laxveiði-
tekjurverði í framtíðinni svip-
aðar og þær voru á árinu
1986, um 800 þúsund, gæti
því heildarleiga fyrir jörðina
numið ríflega hálfri milljón á
ári.
Málið er þó ekki alveg
svona einfalt. Sú laxveiði
sem hér er um að ræða er
netaveiði og það hefur tiðk-
ast að hún sé leigð út. Sá
sem tekur veiðina á leigu fær
þá í sinn hlut helminginn af
heildartekjunum en jarðeig-
andi (eða í þessu tilviki leigj-
andi jarðarinnar) fær hinn
helminginn.
Nýju leigjendurnir i Laug-
ardælum geta væntanlega
valið milli þess að stunda
veiöina sjálfir ogaðleigjahana
út. Kjósi þeir að endurleigja
veiðina, fá þeir helminginn af
brúttótekjunum i sinn hlut.
Miðað við að veiðin gefi alls
af sér 800 þúsund krónur á
ári, yrði þeirra hlutur í þessu
dæmi 400 þúsund. Einn þriðji
af heildartekjunum fer beint f
veiðihluta leigunnar sam-
kvæmt leigusamningnum, en
eftir eru engu að síður 130
þúsund krónur sem gætu
gengið upp i almenna jarðar-
afgjaldið. Það sem leigjend-
urnir þyrftu raunverulega að
greiða í leigu fyrir jörðina er
þá komið niður í 110 þúsund
krónur á ári, eða rétt rúmlega
9 þúsund krónur á mánuði,
sem t.d. þykir ekki há leiga
fyrir litla íbúð. Hér við bætist
að ýmsar byggingar á jörð-
inni má endurleigja.
Hækki laxveiðitekjurnar
verulega frá því sem var á
síðasta ári lækkar þessi leiga
i raun. Minnkandi laxveiði-
tekjur þýða á hinn bóginn
auðvitað hærri raunleigu.
Raunleigan fyrir jörðina getur
þó aldrei orðið hærri en þær
240 þúsundir króna á ári sem
samningurinn gerir ráð fyrir.
Tiltölulega auðvelt virðist
að sýna fram á að leigusamn-
ingurinn er verulega óhag-
stæður fyrir Kaupfélag Ár-
nesinga. Samkvæmt bréfi
Gisla Hjörleifssonar, er reikn-
að með að heildartekjur
kaupfélagsins af jörðinni geti
numið „allt að“ 700 þúsund
króna leigutekjum á ári, þeg-
ar reiknað hefur verið með
jarðarafgjaldinu, veiðileigunni
og til viðbótar leigutekjum af
golfvelli og íbúðarhúsi sem
hvort tveggja liggur utan
ramma þessa leigusamnings.
Hér skal ekkert farið út í
þá sálma hvort leigugjald
fyrir golfvöllinn og „Þorleifs-
kotshúsið" séu sanngjarnar
eða ekki. Eftir sem áður virð-
ist mega reikna með um
hálfri milljón á ári fyrir jarðar-
leigu og veiðitekjur.
Það virðist deginum Ijós-
ara að Kaupfélagið gæti
sjálft leigt út veiðina á venju-
legum kjörum i stað þess að
nota ábúendur jarðarinnar
sem millilið. Þetta eina atriði
myndi hækka tekjur kaupfé-
lagsins af veiðinni um 50%.
Miðað við 800 þúsund króna
heildartekjur af veiðinni fengi
þá kaupfélagið í sinn hlut
400 þúsund krónur í stað
þeirra 267 þúsunda sem nú
má reikna með.
Þá hefur verið á það bent
að með þvl að leigja fullvirð-
isrétt jarðarinnar gæti kaup-
félagið fengið 620 þúsund
krónur á ári næstu 6 árin
a.m.k. Ýmsar byggingar sem
á jöröinni standa mætti þá
leigja sérstaklega ýmist til
íbúðar eða atvinnustarfsemi.
Þá er enn eftir að svara þeirri
spurningu hvort ekki mætti
leigja landið sjálft, t.d. undir
sumarbústaði.
Það virðist sem sagt liggja
í augum uppi að kaupfélagið
hefði auðveldlega getað haft
a.m.k. eina milljón krónur í
árstekjur fyrir þær eignir sín-
ar sem nú hafa verið leigðar
fyrir helminginn af þeirri upp-
hæð. Líklegt virðist þó að
unnt væri að koma leigutekj-
unum mun hærra. Ein og hálf
milljón á ári, virðist ekki
ósennileg ágiskun.
Þann kost valdi kaupfélag-
ið þó ekki. I staðinn var sam-
ið við tvo syni stjórnarfor-
manns kaupfélagsins.
Ábúendaskipti í Laugardælum
Bréf Gísla Hjörleifssonar, stjórnarmanns í Kaupfélagi
Árnesinga.
Eins og mörgum mun
kunnugt flutti Búnaðarsam-
band Suðurlands búskapar-
starfsemi sína frá Laugardæl-
um i Hraungerðishreppi að
Stóra-Ármóti i sömu sveit í
fardögum á liðnu vori.
Búnaðarsambandið hafði
þá rekið búskap á eignarjörð
Kaupfélags Árnesinga i 35 ár.
Fyrsta byggingarbréfiö var
gefiö út 1952 og var til 25 ára,
leiga er þar ákveöin kr.
36.000,00 á ári og mátti Bún-
aöarsambandið nota þessa
fjárhæð til framkvæmda á
jörðinni, sem það og gerði.
En slðustu 10 árin var leigan
greidd i peningum árlega.
Búnaðarsambandið fram-
kvæmdi mikið bæði í bygg-
ingum og ræktun fyrstu 25
árin. Það gefur þvi auga leið
að töluvert verk hlaut að vera
að komast að niðurstöðu um
verðmæti þeirra eigna sem
Búnaöarsambandið skildi
eftir í Laugardælum, en sam-
kvæmt ábúðalögum hlaut
kaupfélagið að kaupa.
Úttektarmenn Hraungerðis-
hrepps, þeir Haukur Gislason
Stóru-Reykjum og Stefán
Guðmundsson í Túni, voru
fengnir til þess að meta
þessar eignir.
Niðurstaða þeirra var að
eignirnar væru 16.320.000,00
kr. viröi, þar frá dregst
200.000,00 kr álag á girðingar
sem voru taldar i lakara
ástandi nú en við upphaflega
búsetu. Einnig dregst trá
þessari upphæð eignarhluti
Kaupfélags Árnesinga í fram-
kvæmdum vegna jarðarleig-
unnar.
Samkomulag varð um að
sú upphæð væri 2.476.000,00
kr. Eru þá eftir 13.644.000,00
kr. sem kaupfélagið kaupir og
er eignarhluti Búnaðarsam-
bandsins I framkvæmdum á
jörðinni. Lokaþáttur þessa
samkomulags er svo sá að
kaupfélagið bauð Búnaðar-
sambandinu hálfan fullvirðis-
rétt Laugardæla í mjólk um
125.000 lítra til kaups og
flutnings að Stóra-Ármóti.
Samkomulag varð um að
greiðsla fyrir þennan fram-
leiðslurétt væru krónur
3.125.000,00 og standa þá eft-
ir 10.519.000,00 kr. sem Kaup-
félag Árnesinga greiðir Bún-
aðarsambandinu á næstu 6
árum.
í framhaldi af því að jörðin
losnaði úr ábúð hefur kaupfé-
lagið nú leigt jörðina þeim
bræðrum Haraldi og Ólafi
Þór Þórarinssonum frá Laug-
ardælum og gert við þá 5 ára
ábúðarsamning.
Samningurinn felur i sér
að þeir taka á leigu jörðina
með þeim húsum sem á
henni eru og talin eru not-
hæf, undanskilið er þó ibúð-
arhús í Þorleifskoti sem
kaupfélagið mun sjálft sjá
um ráðstöfun á.
Þá skuldbinda ábúendur
sig til að kaupa bústjórahús-
ið innan 2ja ára frá upphafi
ábúðar á matsveröinu frá
23/6 1987 á kr. 2.800.000,00
með visitölu byggingarkostn-
aðar frá þeim tíma.
Eftirgjald eftir jörðina er
ákveðið 240.000,00 kr. verð-
tryggt með visitölu húsabóta,
einnig skila ábúendur Vb
hluta af brúttóverðmæti lax-
veiði ár hvert, sem eftirgjaldi
eftir jörðina.
Þá er leigutökum heimilt
að greiða eftirgjaldið utan
laxveiðihlutans, með sérstök-
um viöhaldsframkvæmdum
fyrstu 2 árin, skal sérstaklega
miða við að koma í lag fjósi,
mjólkurhúsi og girðingum, en
þessi mannvirki þurfa veru-
legra endurbóta við, til þess
að teljast nothæf.
Þegar litið er til leigutekna
af golfvelli, Þorleifskotshús-
inu og tekna af framangreind-
um samningi má gera ráð fyr-
ir allt að 700.000,00 kr. leigu-
tekjum af Laugardælum á ári.
Gisli Hjörleifsson
Fréttaskýring
Jón Daníelsson skrifar mm ■