Alþýðublaðið - 20.10.1987, Qupperneq 5

Þriðjudagur 20. október 1987
5
LEIKLIST Pf
Bryndis Schram skrifar Mt
Sakamálasaga með rómantísku ívafi
ERLENDAR BÆKUR
Þjóðleikhúsið, Litla svið,
frumsýnir
BÍLAVERKSTÆÐI BADDA
Höfundur: Ólafur Haukur Simonarson
Leikstjóri: Þórhallur Sigurðsson
Leikmynd og búningar: Grétar Reynis-
son
Lýsing: Björn Bergsteinn Guðmunds-
son
Hlutverk: Bessi Bjarnason, Jóhann
Sigurðárson, Guðlaug María Bjarna-
dóttir, Sigurður Sigurjónsson, Arnar
Jónsson og Árni Tryggvason.
Umgerð verksins er bílaverkstæði. í
rauninni mjög snjöll hugmynd, þvi á
bílaverkstæði er svo auðvelt að finna
sér eitthvað til dundurs, dútla við eitt-
hvað, sem ekki krefst einbeitingar
hugans. Leikarinn er frá upphafi af-
slappaður, fellur eðlilega inn i um-
hverfi sitt. Þar af leiðandi slakar áhorf-
andinn á. Honum líður vel. Býst reynd-
ar ekki við neinu óvæntu. Á bílaverk-
stæði er hver og einn með sjálfum
sér, undir, oní eða uppá bíl.
Reyndar gæti þetta verk gerzt á
hvaða vinnustað sem er. Fámennur
hópur í afskekktu byggðarlagi, verk-
efnalaus, leiður, blankur, reynir í ör-
væntingu að réttlæta tilveruna með
því að látast gera eitthvað. Eina tak-
markið er að komast burt.
Sú mynd, sem er dregin í upphafi,
er ákaflega raunveruleg, jafnvel kald-
hæðin, en líka skopleg.
Svo birtist Péturóvænt. Hann hefur
ekki sést í sjö ár. Þá er eins og höf-
undur snúi inn á nýja braut. Við heyr-
um annars konar tungutak, fléttað
rómantísku ívafi, sagnakenndu hugar-
flugi. Þaö er engu líkara en skáldið í
Ólafi Hauki hafi hér tekið fram fyrir
hendurnar á leikhöfundinum, heimtað
að vera með og Ólafur látið undan.
Að mínu mati er Pétur veiki hlekkur-
inn í verkinu. Veikur að því leyti, að
hann er of ýktur frá höfundarins
hendi. Með dramatískum tilburðum
sþillir hann fyrir stígandinni og dreifir
athygli áhorfandans. Um tima mynd-
ast einhver stífla i verkið, sem virðist
óyfirstíganleg.
Þannig skiljast leikar í hléi. Og
maður spyr: út í hvaða forað er höf-
undurinn að leiða okkur?
í seinni hlutanum rofar aftur til, og
atburðirnir gerast hratt. þetta er saka-
málasaga. Undir aumkunarverðu, fá-
tæklegu yfirborði leynist óhamingja.
Hún á sér djúpar rætur i löngu liðnum
atburðum. A bílaverkstæði Badda ger-
ast óhugnanlegir atburðir.
Þegar við stöndum upp að lokum,
erum við kannski miklu fremur undr-
andi „sjokkeruð“ helduren harmi
slegin yfir örlögum Badda og allra
hinna.
„Aö minu mati er Pétur veiki hlekkurinn í verkinu. Veikur að þvi leyti. aö hann er of ýktur frá höfundarins hendi,“ skrifar Bryndis Schram
m.a. í umsögn sinni um Bilaverkstæði Badda eftir Ólaf Hauk Simonarson.
Það er greinilegt, að mikil alúð hef-
ur verið lögð í uppfærslu þessa verks.
Þórhallur leikstjóri stýrir úrvalsliði.
Umgerðin, leikmynd og lýsing, gefur
strax tóninn og undirstrikar raunveru-
leikann í verkinu. Að vísu fór glamrið í
timburgólfinu í taugarnar á mér, þar
sem sannanlega eru alltaf steingólf á
verkstæðum. En Grétar og Björn Berg-
steinn spila greinilega mjög vel
saman.
Þórhallur má mjög vel við una að
verki loknu. Hann fer nærfærnum
höndum um liðsmenn sínaog laðar
fram allt það bezta frá þeim. Bessi er
t.d. dásamlegur í hlutverki Badda.
Hann sýnir hárfínan leik, sem nýtur
sín einmitt í návígi.
Siggi Sigurjóns er líka óborganleg-
ur. Hann fer líká inn á nýjar brautir, og
tekst að skapa eftirminnilega per-
sónu.
Þessir tveir eru mér efst I huga. Þar
næst kemurGuðlaug María. Hún
dregur upp átakanlega mynd af Sissu,
dóttur Badda. Trúverðug bæði í hreyf-
ingum og tali alveg frá upphafi til
enda. Fallegur, vandaður leikur.
Jóhann Sigurðarson er löngu hætt-
ur að vera efnilegur leikari. Hann er
leikari af guðsnáð. Á áreynslulausan
hátt tekst honum að gera sig gildandi
( hverju, sem hann tekur sér fyrir
hendur.
Og þá er bara eftir að nefna þá Árna
Tryggva og Arnar. Árni, eða héraðs-
skólakennarinn, er sá sem minnir okk-
ur á veröldina utan dyra verkstæðis-
ins. Hann er ekki beinn þátttakandi i
atburðum verksins, og því skiptir hlut-
verk hans minna máli. Árni skilar sinu
hlutverki samvizkusamlega, en ekkert
meira.
Eins bg ég sagði f upphafi er Pétur
of ýkt persóna frá höfundarins hendi
til þess að vera sannfærandi. Ef það
er ekki hafður hemill á Arnari, þá
hættir honum líka stundum til þess
að ofleika. Arnar komst því í feitt að
þessu sinni, en við það veikist hlut-
verkið. Þess vegna er það mín skoðun,
að bæði Ólafur og Arnar mættu draga
í land. Við það mundu þeir stórbæta
verkið.
En hvað um það. Bílaverkstæði
Badda er svo sannarlega sá vinnu-
staður, sem er þess virði að heim-
sækja.
Velferðarríkið liðin tíð?
Douglas E. Ashford, The
Emergence of the Welfare
State, Oxford: Blackwell, £ 25.
Malcolm Wicks, A Future for
All, Penguin Books, £ 3.95.
Velferðarríkið á Vesturlönd-
um hefur risið upp á 20. öld,
eftir fyrri heimsstyrjöldina að
sumir halda fram (eða jafnvel
eftir rússnesku byltinguna
eins og gömlu íslensku bols-
arnir sögðu). Og verða félags-
legar rætur þess raktar til
löggjafar í Þýskalandi og víð-
ar á síðustu áratugum 19.
aldar. Á Bretlandi eru stoðir
þess sagðar þrjár: „The Edu-
cation Act, the National In-
surance Act, the Health Act,“
eða með öðrum oróum lögin
um almannafræðslu, félags-
legar tryggingar og sjúkra-
hjálp. Um þau mál hefurverið
og er mikið ritað á Bretlandi,
og eru ofantaldar tvær bækur
nýjar af nálinni.
Um miðjan síðasta áratug
tók ríkið (og bæirog sveitir)
til sín 46,5% breskrar þjóöar-
framleiðslu, og rann drjúgur
hluti þeirra fjármuna til vel-
ferðarþjónustu. Og í hinu
mikla atvinnuleysi þessa ára-
tugar hefur hún ekki síöur
þurft sitt. Frá 1979—’80 til
1984—’85 hækkuðu útgjöld
(á föstu verðlagi) til skóla-
mála um 1%, til sjúkrahjálpar
um 17% og til félagslegra
trygginga um 25%. Þá er vak-
ið máls á, að opinberir starfs-
menn á Bretlandi eru 5,3 mill-
jónir, en 3,6 milljónir í Vestur-
Þýskalandi og 3,1 milljón í
Frakklandi. Hvers vegna?
Hefur velferðarríkið leitt til
tekjujöfnunar? Tekjulægri
helmingur (50%) Breta hafði
27,3% þjóðartekna 1949, en
23,5% þeirra 1970—1971. Að
frádregnum sköttum höfðu
10% tekjuhæstu landsmanna
27,1% þjóðartekna 1949, en
23,9% þeirra 1970— 71 eða
lítið eitt minna.
Hyglir velferðarríkið fremur
millistétt en verkalýð, erfiðis-
mönnum, einkum í mennta-
málum? Á Bretlandi hefur
þeim ungmennum fjölgað að
tiltölu, frá 1960, sem numið
hafa við háskóla og aðra
æðri skóla. Hlutfallslega hef-
ur þó orðið lítil hluttallsleg
breyting á stéttarlegum upp-
runa þeirra.
Bækur þessar tvær eru
ólikar. Bók Ashford, sem nær
til 1950 er yfirlitsrit, og mun
önnur bók væntanleg frá
honum um timabilið frá 1950.
Ber Times Literary Supple-
ment lofsorð á bók hans. Rit
Wicks er framlag í umræður
á Bretlandi um velferðarríkið,
en hann var í framboði fyrir
Verkamannaflokkinn í þing-
kosningunum í júní 1987.
H.J.