Alþýðublaðið - 19.11.1987, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 19. nóvember 1987
5
BÓKMENNTIR
Magnea J. Matthíasdóttir
skrifar
KLÁMBÆKUR"
Dauðar sálir
eftir Nikolaj Gogol.
Þýðandi (úr dönsku)
Magnús Magnússon 1950.
Útg. Mál og menning 1987.
331 bls.
Svefninn langi
eftir Raymond Chandler.
Þýöandi Guðbergur Bergsson.
Útg. Uglan, íslenski kiljuklúbburinn.
237 bls.
Kannski finnst einhverjum vansi að
því að setja þessar tvær bækur undir
sama hatt í umsögn og þá væntan-
lega helst mönnum sem greina á milli
Bókmennta (með stóru B-i) og annarr-
ar lesningar. Engu að síður hef ég þá
trú, að flestir viðurkenni að sögur
Chandlers séu annað og meira en af-
þreying undir svefninn og Marlowe án
efa kunnari en Tsjitsjikov, enda verið
festur oftar á filmu og prentaður
meira og lengur en sá síðartaldi. Aðra
yfirburði hefur harðjaxlinn Marlowe —
hann er hreinskiptari og heiðarlegri
og frá síðfræðilegu sjónarmiði því tví-
mælalaust verðugri söguhetja að
fjalla um. (Ég verð aftur á móti að við-
urkenna að ég hafði meira gaman af
Tsjitsjikov, þó hann sé ekki jafn töff i
tilsvörum, en það er bara i samræmi
við lífið sjálft: Hefur maður ekki alltaf
meira gaman af „skúrkinum"?)
Höfundur Dauðra sálna (sem er svo
nálægur í verkinu að má með rétti
telja hann eina persónuna) er sér fylli-
lega meðvitaður um vankanta Tsjitsji-
kovs. “... en samt getur (höfundur-
inn) ekki fengið sig til að velja göfug-
menni fyrir söguhetju. Og hann ætlar
að skýra frá því, hvers vegna hann vill
ekki gera það. Það er vegna þess,.að
honum finnst sannarlega tími til þess
kominn að lofa vesalings göfugmenn-
inu að hvíla sig ofurlítið.
Maður fær óbragð í munninn ein-
ungis við að heyra þetta orð: göfug-
menni. Þessu svokallaða göfugmenni
hefur nefnilega verið breytt í hest...
enda er þessi vesalingur orðinn ger-
samlega útjaskaður og ekkert nema
skinnið og beinin. Nei, það er sannar-
lega komið mál til að beita þorparan-
um fyrir vagninn." (Dauðar sálir, bls.
301—302) Og það er honum svikalaust
gert. Án þess að fara útí smáatriði
greinir Dauðar sálir frá innkaupaleið-
angri Tsjitsjikov um Rússland keisar-
ans, mönnum, mannlífi og viðhorfum.
Frásögnin er dásamleg og hárbeitt og
einkennist af leiftrandi smámyndum
og lýsingum sögumanns, sem er síná-
lægur eins og áður sagði og óar
ekkert við að sletta sér frammí ef hon-
um sýnist svo.
Lýsingar einkenna líka sögu Marlo-
wes sem sjálfur er sögumaður, sjónar-
hóllinn einkaspæjarans og málfarið
„töff“ eins og við var að búast. Sög-
una þekkti ég að vísu áður, bæði af
prenti og kvikmynd, en leiddist ekki
lesturinn fyrir það.
Þýðingin á Dauðum sálum þótti mér
skemmtileg; hún hefur elst allvel á 37
árum. Auðvitað væri gaman að fá nýja
þýðingu og þá úr frummálinu og Mál
og menning hefur einmitt haft á að
skipa fyrirtaks þýðanda af rússnesku,
Ingibjörgu Haraldsdóttur. Texti tapar
alltaf einhverju við þýðingu, hvað þá ef
þýðingin er þýdd áfram. — Guðbergur
Bergsson hefur væntanlega þýtt úr
ensku, þó spænskuþýöingar hans séu
kunnari. Mig grunar að hann hafi haft
gaman af, því texti Chandlers og „töff-
aramál“ er nefnilega glettilega
skemmtilegt aflestrar og eflaust ekki
síður glíman við að snúa „herlegheit-
unum“ á íslensku.
En því miður eiga þessar bækur
meira sameiginlegt en skemmtilega
og litríka frásögn og ágæta þýðingu.
— Uglan var þarft framtak hjá Máli og
menningu og átti (að mig minnir) að
merkja mennt og fræði, eins og ugl-
unnar er von og vísa. Nú virðist annar
eiginleiki uglunnar farinn að ná undir-
tökunum í útgáfu Máls og menningar,
bæði uglubókum og öðrum, en þar á
ég við nærsýnina. Báðar þessar bæk-
ur eru morandi í stafsetningarvillum,
það falla út línur og orð og stundum
eru kaflar tvíteknir. Þetta veldur leiða
við lestur (og það ekki bara hjá for-
hertum prófarkalesurum), enda er
þetta sannkölluð handvömm og hroð-
virkni í vinnslu. Með nokkrum sanni
mætti kalla þessar bækur „klámbæk-
ur“ skv. orðabókarskýringunni klám:
grófgert, illa unnið verk. Mér er hulin
ráðgáta hvernig stendur á þvi að virt
forlag eins og Mál og menning sendir
frá sér annað eins og tel óliklegt að
góður prófarkalestur hefði hækkað
verð bókanna svo, að þær hefðu
ekki getað fallið undir ódýra útgáfu.
Skýringin hlýtur að vera einhver önn-
ur, en hver sem hún er vona sé sann-
arlega að þessu verði klippt í liðinn
hið snarasta. Annað eins sleifarlag
ætti ekki að þekkjast í útgáfu!
Semsé: Bækurnar eru báðar vel
þess virði aö lesa þær, útgáfan virö-
ingarverð en frágangur og vinnsla fyrir
neðan allar hellur. Hvernig ætli Jón
Óttar færi að i stjörnugjöf við þessi
skilyrði?
SMÁFRÉTTIR
Að breyta
fjalli
Bókaforlagið Svart á hvítu
sendi nýverið frá sér bókina
„Að breyta fjalli" eftir Stefán
Jónsson. Stefán, sem var
lengi fréttamaður og dag-
skrárgerðarmaður á Ríkisút-
varpinu, hefur sent frá sér
fjöldamargar bækur þ.á m.
„Jóhannes á Borg“, „Mínir
menn“ og „Þér að segja“.
í bókinni „Að breyta fjalli"
rekur Stefán minningar sínar
frá uppvaxtarárum sínum á
Austur- og Norðurlandi, á ár-
unum fyrir síðari heimsstyrj-
öldina. í inngangskafla bókar-
innar segist Stefán eingöngu
hafa skrifað bernskuminning-
ar sínar í þeirri mynd sem
þær þyrluðust upp í huga
hans. „En skáldsaga er þetta
ekki, nema þá að bernska
mín hafi verið það og ég þá
að sáralitlu höfundur henn-
ar!“ segir ennfremur.
Bófar
Bófar er heiti fimmtu kilj-
10% AFSLATTUR
!
Bjóðum 10%
afslátt á
2,5 og 3,0 metra
KIMADAN
mykjudælum
meðan birgðir
endast.
HF
Flatahrauni 29
220 Hafnarfirði.
Sími 91-651800
unnar er Svart á hvítu hefur
sent frá sér í bókaflokknum
Regnborgabækur. Höfundur
bókarinnarer Elmore Leon-
ard og hún kemur samtimis
út í kilju á íslandi og í Banda-
rikjunum. Leonard hefur
skrifað fjölda bóka og hann
hefur getið sér orð fyrir að
vera einn frumlegasti og rit-
færast spennusagnahöfund-
ur Bandaríkjanna í dag.
Brúðarmyndir
Leikritið Brúöarmyndin,
eftir Guðmund Steinsson, er
komin út í bók. Það er bóka-
forlagið Svart á hvitu sem
gefur leikritið út. Á kápu bók-
arinnar segir að Brúðarmynd-
in fjalli um ráðvillt nútíma-
fólk. Kvikmyndatökumaður
tekur upp lit fólksins og seg-
ir á bókarkápu að hér sé á
ferð áleitin og allt að þvi
áþreifanleg hugleiðing um
ábyrgð listamannsins, sjálf-
birgingshátt hans og hroka
andspænis veruleikanum
Brúðarmyndin var frum-
sýnd i Þjóðleikhúsinu 23.
október sl. og er þetta ellefta
leikrit Guðmundar. Leikrit
hans hafa verið sýnd víða um
heim m.a. á Norðurlöndun-
um, Englandi, Póllandi,
Frakklandi, Japan,
Júgóslavíu og Bandaríkjun-
um.
NILFISK GS 90
hefur mótor með yfir 2000 tíma endingu á kolum =
um 20 ára meðalheimilisnotkun. Þetta er einsdæmi
og annað er eftir því. Nilfisk er tæknilega ósvikin,
gerð til að vinna sitt verk, fljótt og vel, ár eftir ár,
með lágmarks truflunum og tilkostnaði.
Reynslan sannar rekstraröryggi og einstaka endingu.
NILFISK /TOniX
engin venjuleg ryksuga Hátúm6Asimi01 >24420
HEMLAHWTIRÍ VÖRUBÍIA
• Hemlaborðar í alla
vörubíla.
• Hagstætt verð.
• Betri ending.
®] Stilling
Skeifumi 11,108 Reykjavfk
Símar 31340 & 689340