Alþýðublaðið - 28.11.1987, Blaðsíða 11

Laugardagur 28. nóvember 1987
11
Fyrir nokkrum dögum var ég
í Svíþjóð og gerði þar stuttan
stans. Flest var eins og áður,
fjölmiðlar voru enn að velta
fyrir sér Palme-morðinu og al-
menningur gekk um með þján-
ingarsvip og kveið jólunum,
enda búið að segja fólki marg-
sinnis, að því hafi aldrei liðið
verr en einmitt nú. Samkvæmt
fréttum og fjölmiðlum er
mengunin meiri en áður, skóg-
arnir að dauða komnir, mat-
vöruverð hátt og maturinn
vondur og auraráðin lítil, og
embættismenn óheiðarlegir.
Von að fólkinu liði illa enda
væri það ábyrgðarleysi á slíkum
tímum að vera bjartsýnn eða
brosa út í annað.
En allt í einu uppgötvaði ég,
að allt var ekki eins og áður.
Yfir þessa harmþrungnu þjóð
hafði nefnilega dunið enn eitt
áfallið þó fæstir virtust af því
vita, Cornelis Vreeswijk var dá-
inn. Mér brá, enda var þar
genginn fyrir sinn ætternis-
stapa, sá ég hafði metið hvað
mest í Svía ríki öll þessi ár sem
ég var þar. Einhvern veginn
fann ég alltaf fyrir einkennileg-
um samhljómi í hjörtum okkar
beggja og ákvað að skrifa um
hann minningargrein. Minning-
argreinin verður eins og sendi-
bréf til hins dauða þó svo að
slíkar greinar séu stranglega
forboðnar í Mogganum.
Bróðir og vinur Cornelis!
Þá ertu horfinn úr þessu jarðlífi og
gítarinn þinn þagnaður um eilífð. Þú
komst ungur til Svíþjóðar frá Hollandi
og tókst þann kostinn að setjast þar
að. Aldrei skildi ég þá ákvörðun þina,
en eitthvað hlýtur þú aó hafa haft til
þíns máls. Fyrsta platan þín kom út
fyrir liðlega 20 árum og síðan varstu
sá sem mesta athygli vakti, þú varðst
strax bestur í hópi sænskra trúba-
dúra. Plöturnar þínar voru hafnar til
skýjanna og þar sem þú komst fram
safnaðist um þig aðdáendaskarinn og
fagnaði þér. En þú hafðir þina djöfla
að draga, Cornelis, en tíðarandinn var
sá, að þínir djöflar væru þér eðlilegir
og eiginlegir. Þú drakkst of mikið og
það stóð þér fyrir þrifum. hvað
drykkjuskapinn varðaði varstu þó í
góðum félagsskap vegna þess að
trúbadúrar eiga að syngja og drekka
og vera fullir og glaðir. Það er þeim
eðlilegt, sagði orðsporið.
Þið Bakkus fóruð svo af stað, tveir á
ferð með gítarinn, sunguð og spiluð-
■ uð, stundum betur en allir aörir en
• stundum verr en nokkur annar. Þannig
man ég eftir þér á tónleikum hérna
uppi á íslandi, þegar þú áttir að troða
upp fyrir stóran hóp en varst svo ölv-
aður að þú varst eiginlega dáinn áður
en þú gast farið að syngja. Konsertinn
varð ekki áð neinu og stór hópur að-
dáenda þinna fór óánægður heim. En
svona varstu, glaður og reifur trúba-
dúr, vinsæll og bestur og gast þess
vegna leyft þér ýmislegt sem aðrir
gátu ekki. En hvernig leið þér sjálfum?
Varstu ánægður með þig I niðurlæg-
ingu og ósigrum sem þessum?
GITARINN
ÞINN ER
ÞAGNAÐUR
Cornelis Vreeswijk — In memoriam
,,/*« tapaðir Cornelis, og við erum mörg sem töpuðum með þér, vinirþínir og aðdúendur, “segir Óttar
Guðmundsson m.a. í minningargrein um sœnska vísnasöngvarann, Cornelis Vreeswijk.
„Þú varðst strax bestur i hópi sœnskra trúba■
dúra. “ <
Mannt-n som alskadc triid
„Þú notaðir eina vopnið semþú áttir, gítarinn og
músíkina. “
Textamir þínir voru góöir. Þú tókst á
svo mörgu sem okkur tveimur mislík-
aði í Sviþjóð. Þú gerðir grín að heilag-
feika Svíanna, óskeikulleika þeirra,
dómhörku og sjálfumgleði. Þú reyndir
að vera málsvari þeirra sem minnst
máttu sín, þú ortir og söngst um
verkamenn og atvinnulausa unglinga
og þrautpíndar konur innflytjenda. En
þróðir, Cornelis, náðirðu nokkurn tím-
ann til þessa fólks? Þínir aðdáendur
voru sjaldnast verkamenn og önnur al-
þýða heldur hinir sem þú sproksettir
hvaö mest, hin nýríka og menntaða og
stundum vinstri sinnaða millistétt,
sem spilaði tónlistana þína og dáðist
að því hversu góður málsvari þú varst
fyrir þá sem hlustuðu ekki á þig.
Þetta var ef til vill einn af harmleikj-
unum I þfnu llfi. Þú áttir aldrei mögu-
leika á því að vera sá sem þú vildir
verða. Þú varst útlendingur í þjóðfé-
lagi, sem vill sem minnst hafa með út-
lendinga að gera. Auk þess drakkstu
alltof mikið og þú lentir í alls konar
skandölum og ekki hvað síst, þú lentir
í átökum við sænsk skattayfirvöld. Þá
varstu fyrst kominn útá hálan ís, góði
vinur, því þegar svo er komið áttirðu
þér varla viðreisnar von. Fjömiðlafárið
skall yfir þig, sagðar voru af þér fyll-
eríissögur, kvennafarssögur og skatt-
svikasögur. Einhvern tímann brann of-
an af þér íbúðin þín í Stokkhólmi og
blöðin veltu sér uppúr því í margar
vikur. Sumir sögðu, að þú hafir kveikt í
íbúðinni, en sennilega varstu á fyllerli
og sofnaðir útfrá sígarettu.
Þú reyndir að krafla þig í gegnum
þetta allt með bros á vör. Þú notaðir
eina vopnið sem þú áttir gítarinri og
músikkina og snerist til varnar. Þú
söngst um vitlausa blaðamenn í lag-
inu God dag yxskaft, þú söngst um
sænska skrifstofuveldið í laginu
Skyddsrumsboogie og Somliga gár i
trasiga skor, þú söngst um vonlausa
sænska „socialvárd“ í laginu Tjanare
assistenten. Þú barðist eins og Ijón
en einhvern veginn var alltaf auðséð
að þú gætir aldrei unnið þessa bar-
áttu. Þú varst svo öðruvísi en allir aðr-
ir í þjóðfélagi sem krefst þess að allir
séu eins og þess vegna hlaustu að
tapa fyrr eða siðar. Svo varstu alltaf að
drekka og heilsan versnaði eftir því
sem á leið.
Þú virtist þó gera þér grein fyrir af-
leiðingum drykkjunnar á líf þitt. Öðru
hvoru kom það í blöðunum, að nú
væri Cornelis að reyna að gera eitt-
hvað I sínum drykkjuskap. Birtar voru
af þér myndir edrú á kránni þar sem
þú sagðist vera hættur að drekka og
einhvern tímann sá ég af þér mynd
þar sem þú varst símavörður á Lánk-
unum en það er félagsskapur sem lík-
ist verulega AA-samtökunum, svo eitt-
hvað varstu að reyna að gera. En alltaf
fórstu aftur að gæla við hann Bakkus
og þið tveir genguð hönd I hönd gegn-
um stormasamt líf.
Að lokum laukstu þessari jarðvist
þinni eins og við komum öll til með
að gera. Þú dóst úr skorpulifur og lifr-
arkrabba. Bakkus vann siðustu lotuna,
þú tapaðir og vinurinn þinn eini sem
þú lofsöngst og prísaðir snerist svona
rækilega gegn þér á ögurstundinni.
En sigurvegararnir eru fleiri en Bakk-
us einn, sænska skrifstofuveldið fagn-
ar sigri, embættismannakerfið,
sænskur leiðindamórall, húmorleys-
ingjar þessa heims, allir alvitrir
hræsnarar og aðrir sem þú rassskelltir
og hýddir í beittu söngvunum þínum.
Þú tapaðir Cornelis, og við erum mörg
sem töpuðum með þér, vinir þínir og
aðdáendur sem horfum á eftir þér yfir
móðuna miklu og skiljum, að gítarinn
þinn er þagnaður. Þú breyttir í raun
engu, eftir stendur sænskt þjóðfélag
eins og alltaf áður en viö sem stóðum
með þér sþilum áfram plöturnar þínar
og dáumst að þér.
Ef einhvern tímann verður reistur
minnisvarði eftir þig Cornelis þá vil ég
að hann standi fyrir utan sænska fé-
lagsmálaráðuneytið. Þú ert dáið dæmi
um misheppnaða alkóhólmeðferð, um
misheppnaða afstöðu kerfisins gagn-
vart einstaklingnum, kerfis sem hjálp-
ar fólki að drekka sig í hel með fullu
samþykki þeirra sem hlífa skulu. En á
sama tíma ertu minnisvarði um bar-
áttu einstaklingsins gegn ofureflinu,
þó svo þú hafir tapað þá vannstu samt
og j ósigrinum varstu stærstur.
Ég sit hér einn um kvöld við ritvél-
ina mína og skrifa þessa grein. Á
grammafóninum snúast plöturnar þín-
ar ein af annarri. Röddin sem er
hljóðnuð berst mér til eyrna og ég
spyr afhverju, afhverju. Við þurfum á
þér að halda Cornelis, og aldrei eins
og núna. En einu vil ég lofa þér, að
lokum, ef einhvern tímann kemur upp
trúbadúr sem likist þér, þá mun ég
beita mér af alefli fyrir því að hann
drepi sig ekki á brennivíni. Látum ekki
byrókratana og alvöruþrungnu húmor-
leysingjana sigra okkur í næstu lotu
líka.
Óttar Guðmundsson
skrifar