Tíminn - 22.10.1967, Side 4

\y.'/.v.v.v.v

lliili
......
i
garnlar fótfcstur. Hins vegar
bjartsýnir umbótamenn. f>á-
tækir að visu, en hertir I þraut
um lí'fsbaráttu; sjálfmenntaðir
af bóklestri, heitir af hugsjón
um. Þeir sigruðu. Sclstöðuverzl

TIMINN
SUNNUDAGUR 22. október 1967.
1J4Í5ÍÍ*
Sáðasta dag septembermán-
aðar nú í haust ók ég til Húsa-
víkur í glaðasólskini. Strax á
Va'ðlaheiði opnaðist heimur
þingeyskra haustlita svo að
landið var yfir að /líta, sem
þúsundlit skrautsýning. HMð
ar dalanna og mjúkbrýndar,:
algrónar heiðar þessa héraðs.
gleðja auga ferðamanns. Tign-
arleg fjöll setja stórbrotinn
svip á umhverfið og margfalda
áhrif þess. Það mun hafa ver-
ið þingeysk kona, sem safnaði
,,litgrösum“ og gerðist seið-
kona íslenzkra jurtalita fyr
ir ullariðnað landsins og er
kannski eðlilegt, undir áhrifum
hinna miklu lita.
Einhvern veginn myndaðist
hugtakið „þingeysk menning“
og er naumast tilviljun. Þing-
eyingar hafa verið í farar-
broddi á mörgum sviðum þjóð
Hfsins. Þeir voru snemma bú-
fjárræktarmenn, víðlesnir í er
lendum bókmenntum, sjálf-
menntaðir og sjálfstæðir,
stunduðu sjálfir skáldskap og
ritstörf, en voru einnig víð-
sýnir félagshyggjumenn. Og
þeir unnu úrslitasigur fyrir
hérað sitt og landið allt á
hinu erlenda verzlunarvaldi,
þegar þeir stofnuðu Kaupfélag
Þingeyinga — fyrsta kaupfé-
, l^gið í landinu, og brutu með
’ því á bak aftur selstöðuverzl-
unina á Húsav.ik, öðrum til
fyrirmyndar.
Enn í dag munu menn
hvergi vera eins félagslega
sinnaðir og í Þingeyjarsýslum
og enn fer það orð af Þing-
eyingum, sem þeir fyrrum
voru þekktir fyrir, að þeir
séu manna fundafærastir og
einnig létt um að gripa til
pennans og rita bundið mál
og óbundið. Hvernig mun meiri
söngstarfsemi í sveitum lands-
ins, hvergi betri íþróttamenn
að finna, samanber frjáls-
'íþróttakeppni landsins og margs
konar félagsskapur er þar með
meiri blóma en viðast ann-
ars staðar. Saman virðist þvi
fara, litskrúðugt land og auð-
ugt mannlíf. En í þessum hug-
leiðingum er það þyngst á
metunum,. að í Þingeyjarsýslu
voru nógu margir menntaðir
og víðsýnir manndómsmenn
til að vinna úrslitasigur í bar-
áttunni við erlent verzlunar-
vald og bæta Mfskjör fólksins.
Þann sigur hlýtur öll þjóðin
að þakka.
Húsavík stendur undir Húsa
víkurfjalli, sem er 417 metra
hátt, við vík, sem veit mót
vestri við austanverðan Skjálf
andaflóa, innarlega, í skjóli
Húsavíkurhöfða að norðan.
„Hér er frítt þótt skorti skóg
Kvöldskin hlýtt og hugrúm
nóg
við hafið vítt“
Svo kvað Hulda skáldkona,
sem átti heima á Húsavík um
áratugi.
Húsavík kemur snemma við
sögu. Karl Kristjánsson fyrrv.
allþingismaður skrifaði í tíma-
ritið Sveitarstjórnarmál 1950,
(2. hefti), grein um Húasvík.
Þar segir orðrétt: „Húsavik er
talin fyrsti bólstaður norrænna
manna á íslandi." í landnámu
segir: „Maður hét Garðar
Svavarsson, sænskur að ætt,
hann fór at leita Snælands at
tilvísun móður sinnar fram-
sýnoa.r. Hann kom at landi
fyrir austan Horn it eystra.
Þar var þá höfn. Garðar sigldi
Karl Kristiánsson
umhverfls landið og vissi at
þat var eyland. Hann var um
vetur einn norðr í Hiúsavík á
Skjálfanda ok gerði þar hús.
Garðar fór. til Noregs og lof-
. Ætla má.i'að Gárðari háfi
ekki illa . fai’.ið yetursetan í
Húsavik. þar sem hann lofaðr
mjög landið. Landnámsmenn
í Húsavík voru bræðurnir Héð
inn og Höskuldur Þorsteins-
synir þurs úr Noregi. Eigi
byggðu þcir bæi sína í Húsa-
vík. Héðinn bjó á Héðinshöfða
rúml. 4 km norðar. Höskuldur
aftur á móti í Skörðuvík (Salt-
vik) 5 km sunnar við Húsa-
vík — og varð ekki langlífur.
Fyrsti nafnkunni bóndinn í
Húsavík var Ketill Tjörleifar-
son, tengdasonur Héðins.
Þrjár aðalgötur Húsavíkur eru
kenndar við Garðar, Héðinn
og Ketil.
Þorp myndaðist í Húsavík
fyrst og fremst af því, að
þar var verzlað. Þetta er einm
af verzlunarstöðum landsins
enda eina höfnin, er til greina
gat komið, sem verzlunarhöfn
við Skjálfanda.
Verzlunarsvæðið war stórt.
Langan aldur voru engar kaup
skipakomur nær en við Eyja-
fjörð vestanverðan á aðra hlið
og Vopnafjörð á hina. Sel-
stöðuverzlun hófst þar snemma
og var nálega einráð fram um
1870. Þá fóru lausakaupmenn
að sigla þangað og verzluðu í
skipum sínum og voru við-
skiptamenn ferjaðir milli
lands og skips. Ekki dvöldust
lausakaupmenn í Húsavík
nema um hásumarið, stuttan
tfma.
Árið 1882 var Kaupfélag
Þingeyinga svo stofnað af
bændum á verzlunarsvæði
■ Húsavikur, sem þá var einkum
byggðirmar milli Kinnarfjalla
og Jökulsár á Fjöllum.
Eins og áður er að vikið,
var Kaupfélag Þingeyinga
fyrsta Kaupfélag landsins.
Gerðist um þetta leyti í Húsa-
vík og aðsóknarhéraði hennar
merkileg báráttusaga í verzl-
unarmálum. Áttust þar við:
Annars vegar húsbóndahollur
fulltrúi hinnar fornu erlendu
selstöðuverzlunar, Örum &
Wulffs, skapstenkur mann-
dómsmaður, greindur vel, með
kraft peninga að hakhjarli og
af bóklestri,
um. Þeir sigruðu.
unin missti mátt sinn. Kaup-
félagið er aðalverzlun staðar-
ins og stærsti atvinnurekandi
hans.“
Húsavikurhreppur náði fyrr-
um frá Máná, yzta bæ á Tjör-
nesi, að Brekknakoti í Reykja-
hverfi, en það er um 50 km.
vegalengd. Árið 1912 var Húsa-
vík skipt úr og hún gerð að
sérstöku sveitarfélagi. Ári síð-
ar keypti sveitarfélagið svo af
kirkjujarðasjóði jörðina Húsa-
vík, þ.e. landið, sem hreppur-
inn náði yfir og varð það til
þess að lóðamál á Húsavík hafa
orðið miklu einfaldari en ella
og hafa landleigur þar verið
taldar til fvrirmvndar. Árið
1950 gerðist Iíúsavík bæjarfé-
lag, fékk þau réttindi með lög-
gjöf frá Alþingi í des. 1949.
Fólksfjöldi á Húsavík hefur
verið sem hér segir:
Árið 1880 112 manns
— 1890 130 —
— 1900 302 —
. Þessi þróun er laus viö bylt-
ingarbrag og sýnist bláþráða-
laus.
Á sólskinsdeginum, 39. s-spt-
emiber, var fagurt um að lit-
ast í Húsavík. Landið sjálft í
sínum fagra haustbúningi
sem lyng- og víðgróður einir 1
Helgi Kristjánsson
aflamönnunum.
— 1910 574
— 1920 630
— 1930 870
— 1940 1040
— 1950 1236
— 1960 1514
— 1966 1871
Barnaskóli Húsavíkur fyrir miðju.
bát sínum við bryggju. Hann er einn af mesto
Ljósmyncfir — ED.
skarta, og særinn öðru hvesrju
lognsléttur. Víkurfjöllin hamd-
an Skjálfanda, andspæmis kat*p
staðnum bæði mikilúðleg og
fögur.
Með þvi að aka og ganga
um hinar ýmsu götur og vegi
í Húsavík og nágrenni, var
unrrt að gera sér grein fyrir
hinum ýmsu framkvæmdum.
ekki sízt, ef einn eða annar
góðborgari var tekinn tali í
leiðinni og frétta spurt.
ílbúðarhúsin, mjög mörg og
ýmist ný eða nýleg, eru ný-
tízkuleg, en eldri húsin hvert
(með sínu lagi. Mest ber á nýj-‘
um íbúðarhúsum suð-vestan í
Húsavíkurhöfða, sem er hið feg
ursta bæjarstæði og í hæfilegri
brekku, sem varnar innilokun
og heldur opnu útsýni. Enn-
fremur er mikið byggt suður
af gömlu byggðinni, ofan við
þjó'ðveginn. Garðagróður er
víða álitlegur og trjágróður í
vexti.
Almenningsskrúðgarður er
fyrirhugaður við Búðarána, of-
an Garðarsbrautar, á löngu
svæði. í smíðum eru alls 35
íbúðaiihús, af þeim eru 32 ein-
býlishús, tvö tvíibýlishús og eitt.
tíu-fbúða hús eða 46 íbúöir
samtals. Þá eru þrjú verzlun-