Alþýðublaðið - 21.04.1988, Side 2

2
Fimmtudagur 21. apríl 1988
m nroiifflWB
Útgefandi: Blað hf.
Framkvæmdastjóri Hákon Hákonarson
Ritstjóri: Ingólfur Margeirsson
Fréttastjóri: Kristján Þorvaldsson
Umsjónarmaður
helgadDlaðs: Þorlákur Helgason
Blaðamenn: Haukur Holm, Ingibjörg Árnadóttir, Omar
Friðriksson, og Sigríður Þrúður Stefánsdóttir.
Dreifingarstjóri: Þórdls Þórisdóttir
Setning og umbrot: Filmur og prent, Ármúla 38.
Prentun: Blaðaprent hf., Síðumúla 12.
Áskriftarsíminn er 681866.
Dreifingarsími um helgar: 18490
Áskriftargjald 700 kr. á mánuði. í lausasölu 50 kr. eintakið virkadaga, 60
kr. um helgar.
UPPREISN
GRASRÓTARINNAR í VR
I dag er sumardagurinn fyrsti. Samkvæmt íslenskri hefö
er sumardagurinn fyrsti dagur vonar og gleöi; þá kveður
vetur konungur og viö taka bjartir dagar og langir meö
hlýnandi veðurfari og betri tíð. í árer þessu öfugt farið. Allt
útlit er nú fyrir aö sumarbyrjun sé upphaf erfiðra tíma
framundan. Á morgun, föstudag, skellurávíðtækt verkfall
verslunarmanna sem enn mun auka á spennuna í efna-
hagsmálunum. Og fiskvinnslufólkið á Granda fékk kalda
sumargjöf frá yfirstjórn félagsins í gær; fjöldauppsagnir í
kjölfar rekstrarerfiðleika félagsins. Verkfall Verslunar-
mannafélags Reykjavíkurmun innan fárradagalamaþjóð-
lífið að mestu. Stærstu verslanir loka og skrifstofustarf-
semi stöðvast. Flutningar til og frá landinu stöðvast og
samgöngur innanlands leggjast að mestu niður. Verslun-
armannafélög með lausa samninga hafa ákveðið á fundi
um síðustu helgi að standa saman gegn vinnuveitendum.
Þannig fara félögin í Reykjavík, ísafirði, Akureyri, Árnes-
sýslu og Borgarnesi í verkfall á morgun e.n félögin i Hafn-
arfirði og á Suðurnesjum hafa boðað til verkfalls frá og
með mánudegi.
Verkfall verslunarmanna verður víðtækara og áhrifa-
meiraen flestagrunarog áhrif þess verða skjótvirk. Skort-
ur á matvöru mun fljótlega gera vart við sig og neyðar-
ástand skapast ef verkfallið dregst á langinn. Þaö verður
ekki auðvelt að leysaverkfall verslunarmanna. Hætt ervið
að leiðin verði löng milli vinnuveitenda og launþega í
þessari deilu, þótt krafan um 42 þúsund króna lágmarks-
laun sé eðlileg krafa. Það er hins vegar hættan á keðju-
verkun upp allan launastigann sem skapa mun margfeld-
isáhrif þau sem allir óttast. En VR-deilan er flóknari en
svo. Verkfallsboðunin byggist ekki á stundaræsingi held-
ur uppsafnaðri óánægju þeirra félaga sem búið hafa við
kjör hinna stípuðu taxta.Þetta fólk, grasrótin í VR, er fyrst
og fremst afgreiðslufólk í stórmörkuðum. Stórfelld upp-
bygging stórverslana, einkum á höfuðborgarsvæðinu hef-
ur umbreytt mörgu og þar á meðal Verslunarmannafélagi
Reykjavíkur. Fjárfestingarævintýri verslunarinnar hefur
verið slíkt í Reykjavík og nágrenni að nú er svo komið að
55% af allri verslun landsins er á Reykjavíkursvæðinu. Og
aðrar tölur í þessu sambandi: Gólfflatarmál verslunar-
húsnæðis á höfuðborginni hefur stækkað um 54 þúsund
fermetra á einu ári eða um 13,6%. Á mannamáli þýðir það
að verslunin byggði tvær „Kringlur" á höfuðborgarsvæð-
inu í fyrra — á einu ári. Og þá erekki talið með skrifstofu-
húsnæðið sem verslunum fylgir. Fyrir rúmum mánuði
reiknaði dagblaðiðTíminn það út, aðárlegarafborganirog
vextir af fjárfestingum nýjustu verslananna á höfuðborg-
arsvæðinu væru um 50 þúsund krónur á hverja fjölskyldu
í borginni á ári að meðaltali. Og á hverjum hefur þessi fjár-
magnskostnaður bitnað? Á neytendum að sjálfsögðu, í
hækkuðu vöruverði — og á láglaunafólkinu við afgreiðslu-
borðið. Vegna slælegrar forystu VR hefur atvinnurekend-
um tekist að ná þeim hagstæðu samningum að halda lág-
markskaupinu langt niðri en greitt yfirborganir eftir geð-
þótta. Og með vaxandi fjölda láglaunafólks í VR, hefur
myndast grasrótaruppreisn sem felit hefur samninga VR
tvívegis í andlitið á Magnúsi L. Sveinssyni og annarra
forystumanna VR. Samkvæmt hefð er VR ekki virkt verka-
lýðsfélag; þetta fjölmennasta félag ASÍ heldur fámenna
félagsfundi. Grasrótaruppreisnin hefur því komið forystu-
mönnum félagsins í opna skjöldu. Og það er í senn átak-
anlegt og grátbroslegt að sjá nú formann VR taka upp
hanskann fyrir láglaunafólki félagsins í fyrsta skipti —
þegar fullkomnlega réttlætanleg verkfallsboðun er farin
að svíða svörðinn undir fótum VR-forustunnar. Alþýðu-
blaðið býður lesendum sínum gleðilegs sumars.
UMRÆÐA
Magnús
-Marisson
skrifar.
Fáum sem horfa yfir svið
íslenskra þjóðmála um þess-
ar mundir blandast hugur um
það að hinir ýmsu þættir
þeirra eru nú að ganga inn á
skeið breytinga sem erfitt er
að spá um til hvers muni
leiða í næstu framtíð. Tíminn
einn getur svarað þeirri
spurningu hvort þessi um-
brot verða til þess aö bæta
hag þjóðfélagsins eða hvort
þau verða aðeins vatn á
myllu sundrungarog niöur-
rifsafla.
Við sjáum stjórnmálaflokk-
ana eiga í erfiðleikum með
að halda uppi trúverðugri
starfsemi í kringum stefnu
sína og málefni. Tilvistar-
kreppa flokkanna hefur leitt
til þess að stærsti stjórn-
málaflokkurinn, Sjálfstæðis-
flokkurinn, virðist nú vera var-
anlega klofinn. Vafasamt er
að sá klofningur leiði til
nokkurrar raunverulegrar
styrkleikaaukningar annars
stjórnmálaflokks þótt nú um
stundir virðist Kvennalistinn
fagna miklu fylgi. Raunveru-
legan styrkleika stjórnmála-
flokks er aðeins hægt að
meta út frá því hvernig hon-
um tekst til við þau úrlausn-
arefni sem hann fær til með-
ferðar í stjórnarsamstarfi,
hinn kaldi raunveruleiki
stjórnmálanna sem snýst um
það að ekki er hægt að gera
svo öllum líki og stundum
varla svo að nokkrum líki er
oft fljótur að fækka stuðn-
ingsmönnum þegar í harð-
bakkann slær. Eftir stendur
íslenska flokkakerfið mun
veikara og sundurleitara sem
„Auðvitað kemur ekki annaö til greina hjá okkur alþýöuflokksmönnum
en aö halda áfram við að byggja upp heilbrigt og öflugt efnahagslíf hér
á landi, en samhliða þeim ,,flórmokstri“ verðum við aö halda fast viö
okkar stefnumál sem til réttlætis horfa og gefa ekkert eftir í þeim
efnum,“ skrifar Magnús Marísson m.a. i umræðugrein sinni.
I DEIGLUNNI
síöan fæddi af sér þá nokk-
urskonar „bráðabirgðaríkis-
stjórn" sem nú situr. Engar
þær breytingar hafa orðið
síðan í íslenskri pólitík sem
gefa til kynna að möguleiki
sé á að mynda annars konar
meirihluta, hvað sem öllum
skoðanakönnunum liður.
Til að kóróna hina
pólitísku tilvistarkreppu lítur
út fyrir að hinn annars nokk-
uð farsæli borgarstjórnar-
meirihluti hafi fyllst einhverj-
um „yfirburðaanda" þeirra
sem telja sig valdið hafa.
Eitthvað virðist núverandi
borgarstjórnarmeirihluti hafa
ruglast í hinum merku fræð-
um byggingarlistarinnar því í
stað þess að byggja hús sín
á bjargi ætlar hann að reisa
stórhýsi í Tjörninni umflotið
vatni og standandi á leðju-
grunni. Ekki er hægt að
segja að mikill fögnuður ríki
meðal skattborgaranna með
þessa ákvöröun en það virð-
ist ekki skipta hina bygging-
arglöðu menn miklu máli.
Hugsanlega mun framganga
borgarstjórnarmeirihlutans í
þessu máli verða sá „myllu-
steinn" sem dregur hann nið-
ur í minnihluta þegar næst
verður kosið. Væri það slæmt
ef ekki kemur neitt betra í
staðinn. Það verður þó að
vona að ekki komi til
samskonar upplausnar á
þessum vettvangi eins og
raunin hefur orðið á lands-
málasviðinu. Þegar sterkt afl
I stjórnmálum sundrast eða
verður á einhvern hátt veikara
en það var þarf alltaf eitthvað
að koma í staðinn sem getur
tekið við hlutverki þess. Sú
staðreynd ætti að vera bæði
meirihlutaog minnihluta
verðugt umhugsunarefni á
næstunni.
Við sjáum félagsmálahreyf-
ingar eins og verkalýðshreyf-
inguna standa andspænis
þeirri staðreynd að launamis-
rétti og misrétti eftir því hvar
búið er á landinu hefur aukist
á allra síðustu árum, án þess
að hún fái rönd vió reist.
Sveiflan sem varð frá þvl að
lánsfé var á útsölu hefur orð-
iö svo harkaleg að jafnvel
hörðustu kapítalistar og fjár-
magnseigendur fyrir „west-
an“ eru sem „sunnudaga-
skóladrengir" við hliðina á
hinu nýja íslenska peninga-
valdi sem gullryggir framtíð
sína á kostnað hins vinnandi
manns.
Það er ekki bara verkalýðs-
hreyfingin ein af hinum stóru
hreyfingum sem stendur
andspænis breyttum
aðstæðum og erfiðum spurn-
ingum. Samvinuhreyfingin á
nú um stundir undir högg að
sækja vegna erfiðleika í
atvinnurekstri úti á lands-
byggðinni og þeirrar
staðreyndar að hún þarf að
tengja saman bæði sjónar-
mið neytenda og framleiö-
enda sem getur verið býsna
erfitt á stundum. Að auki
stendur Samvinnuhreyfingin
frammi fyrir því að aðstæður
eru nú allt aðrar en voru þeg-
ar hún var stofnuð og að
sjálfsögðu krefjast breyttir
tímar breyttra vinnubragóa.
Bæði Verkalýðshreyfingin og
Samvinnuhreyfingin þurfa í
Ijósi breyttra tíma og breyttra
aðstæðna að skoða sín mál
gaumgæfilega og líta yfir far-
inn veg með það að leiðar-
Ijósi að hreinsa út þar sem
þörf krefur og styrkja þær
stoðir sem þessar öflugu
fjöldahreyfingar hvíla á.
Fyrsti hluti þeirra lífs-
nauðsynlegu aðgerða til við-
reisnar íslensku efnahagslífi
hefur verið framkvæmdur
með því að takast á við vand-
ann í rikisbúskapnum og eru
þær aðgerðir smám saman
að skila árangri. En þær eru
aðeins fyrsti hlutinn, gjald-
eyrissóunin, umframeyðslan
og hin illræmda þenslu-
spenna halda áfram að vera
örlagavaldar í íslensku efna-
hagslífi. Spurningin er hvenær
og hvort við höfum þol og
þor til að takast á við áóur-
nefnd vandamál. Auðvitað
kemur ekki annað til greina
hjá okkur alþýðuflokksmönn-
um en að halda áfram við að
byggja upþ heilbrigt öflugt
efnahagslif hér á landi, en
samhliða þeim „flórmokstri"
verðum við að halda fast við
okkar stefnumál sem til rétt-
lætis horfa og gefa ekkert
eftir í þeim efnum. Við fórum
ekki eingöngu í þetta stjórn-
arsamstarf til þess að moka
„efnahagsflórinn" heldur líka
til að koma stefnumálum
okkar .jafnaðarmanna fram
og þvi megum við aldrei
gleyma þótt nóg sé að gera í
„fjósamennskunni".