Alþýðublaðið - 21.04.1988, Blaðsíða 4

4
Fimmtudagur 21. apríl 1988
UMRÆÐA
Dr. Vladimir Verbenko
skrifar
Að mati greinarhöfundar kemur
lausn mála i Afghanistan í kjöl-
far leiðtogafundanna í Reykjavík
og Washington.
GENFAR-
PAKKINN
í tilefni af lausn máia í Afghanistan
Öll á einum báti
Satt er þaö aö það er langt
frá íslandi til Afganistans, en
hér er viö hæfi að rifja upp
formúlu hins mikla Russel,
sem Steingrímur Hermanns-
son, utanríkisráöherra, hefur
lagt svo skynsamlega út af:
Mannkynið er á okkar tímum
ein fjölskylda, sem er í ein-
um báti, þar sem ekki er
hægt að vera hamingjusamur
bara fyrir sig, án þess aö
gera hina aðilana hamingju-
sama.
Þaö er einnig annaö atriði,
sem fær mig til aö taka Genf-
arsamningana fyrir: Glasnost
á sviöi alþjóðamála er aö
vaxa fiskur um hrygg og hvaö
suma varðar, er þetta hugtak
enn þá fræðilegt og sumir
eru satt að segja bara aðeins
fylgjandi glasnost í „kosn-
ingum“.
Og þaö er loks ekkert
leyndarmál, aö í önnum dags-
ins höfum viö ekki tima og
erum ekki alltof hrifin af því
aö lesa erlend plögg, jafnvel
hin þýöingarmestu skjöl —
hreint út sagt: Eins og allt
hér í heimi á uþþlýsingaflæð-
iö sér tvær hliðar: bjarta og
dökka.
En þaö er ekki hægt annað
en aö kynna sér þau skjöl
sem voru undirrituð á dögun-
um um pólitíska lausn mála í
Afganistan. Hér er um sögu-
legan viöburö að ræöa og
Perez de Cuellar, fram-
kvæmdastjóri SÞ sagöi að
hann væri ekki bundinn viö
viðkomandi svæði.
Þessi viðburður sem kem-
ur í kjölfar leiötogafundanna
í Reykjavík og Washington, er
enn eitt dæmið um hinn nýja
pólitíska hugsunarhátt og er
aö mati Míkhaíls Gorbatsjovs
svo þýðingarmikill fyrir al-
menningsálitið í heiminum,
að hann taldi hann ekki gefa
samningnum um upprætingu
meöaldrægra og skamm-
drægra eldflauga eftir hvaö
varöar afleiðingar á alþjóða-
vettvangi.
Grundvöllur
samkomulags
Þiö skuluð dæma sjálf —
þaö er margt sem verður Ijóst
við upptalningu þeirra skjala,
sem eru í „Genfarpakkanum",
en í honum eru:
I. Tvihliöa samkomulag
milli afganska lýðveldisins'
og Pakistanska lýðveldisins
um reglur gagnkvæmra sam-
skipta, og einkum og sér í
lagi um að hafnað skuli af-
skiptum og ihlutun, sem ut-
anríkisráðherra Afganistan
og Pakistan undirrituðu.
Fimm greinar, þrettán atriði á
fimm síðum alis marka eðli
samkomulagsins.
II. Yfirlýsing Sovétrikjanna
og Bandaríkjanna. Þetta er
fyrsta plaggið í sögu alþjóða-
samskipta, þar sem Sovétrík-
in og Bandaríkin koma fram
saman i hlutverki ábyrgðar-
manna og það verðskuldar
fyllilega að hér sé það birt í
heild (þess heldur sem að
mínu mati er hér um að ræða
dæmi um nýja afstöðu, bæði
hvað varðar innihald og form.
Plaggið er stuttort, nákvæmt
og málefnalegt):
„Ríkisstjórnir Sovétríkj-
anna og Bandaríkjanna lýsa
yfir stuðningi við samkomu-
lag um politiska lausn, sem
náðist með samningaviðræð-
um milli Afganistans og Pak-
istans, og beinist hún að því
að koma á eðlilegum sam-
skiptum og góðri nágranna-
sambúð milli landanna
tveggja, svo og að því að efla
frið og öryggi á þessum slóð-
um,
vilja fyrirsitt leyti stuðla
að þvi að ná þeim markmið-
um, sem Afganistan og Pak-
istan settu sér og hafa þá í
huga að tryggja viróingu fyrir
fullveldi þeirra, sjálfstæði,
landfræðilegri heild og stöðu
óháðra ríkja,
skuldbinda sig til að halda
sér frá afskiptum og íhlutun í
hvers kyns formi af innanrík-
ismálum Afganistans og Pak-
istans og virða skuldbind-
ingar, sem er að finna i tví-
hliða samkomulagi milli
Afganistans og Pakistans um
reglur um gagnkvæm tengsl
og einkum um að ekki sé
hlutast t.il um málefni lands-
ins og afskiptum hafnað,
snúa sér til allra ríkja og
hvetja þau til að fara eins að.
Þessi yfirlýsing tekur gildi
þann 15. maí 1988.
Undir hana skrifa E. Shev-
ardnadza, utanríkisráðherra
Sovétríkjanna og G. Shultz,
utanríkisráðherra Bandaríkj-
anna.
III. Tvíhliða samkomulag milli
afgangska lýðveldisins um
að flóttamenn fái aö snúa
heim af fúsum vilja. Þetta
skjal er einnig undirritað af
utanríkisráðherrum Afganist-
ans og Pakistans. Það er í
átta greinum og fimm atrið-
um og opnar leið til lausnar
einu viðkvæmasta vandamáli
hinnar langhrjáðu þjóðar.
Flóttamenn fá tækifæri til að
snúa aftur heim til föður-
lands síns sem borgarar með
fullan rétt. Flóttamannaað-
stoð SÞ mun veita þeim að-
stoð, svo og sérlegar nefndir
með fulltrúm beggja aðila,
sem munu taka fyrir þau mál,
sem varða heimkomu þeirra.
IV. Samkomulag um gagn-
kvæm samskipti til að koma
á lausn varðandi Afganistan.
Hér er í átta greinum fjallað
um það starf, sem innt hefur
verið af hendi og er grund-
völlurinn að gagnkvæmum
samskiptum í framtíðinni í
nafni árangursríkrar fram-
kvæmdar anda og bókstafs
„Genfarpakkans", þar sem
m.a. er lögð áhersla á, að
pólitískt samkomulag eigi að
byggjast á eftirfarandi reglum
alþjóðalaga:
— Ríkin eiga í samskipt-
um sínum að halda sér frá
hótunum um valdbeitingu
eöa valdbeitingu gegn frið-
helgi landamæra eða pólit-
ísku sjálfstæði hvaða ríkis
sem er eða öðru athæfi, sem
samræmist ekki markmiðum
SÞ;
— ríkín eiga að leysa al-
þjóðlegar deilur sínar eftir
friðsamlegum leiðum þannig
að friði, öryggi og réttlæti á
alþjóðavettvangi sé ekki
stefnt í hættu;
— að skuldbinda sig til að
blanda sér ekki í málefni,
sem eru innanlandsmál
hvaða ríkis sem er, í sam-
ræmi viö stofnskrá SÞ;
— reglunni um jafnan rétt
og sjálfsákvörðun þjóðanna;
— reglunni um fullvalda
jöfnuð ríkjanna;
— reglunni, sem byggir á
því að ríkin skuli fara í anda
góðs vilja að þeim skuldbind-
ingum, sem þau hafa tekið á
sig í samræmi við stofnskrá
SÞ.
Þetta plagg var undirritað
af utanríkisráðherrum Afgan-
istans og Pakistans og vott-
að af utanríkisráðherrum Sov-
étríkjannaog Bandaríkjanna,
en það er einnig nýjung.
V. Greinargerð með undirrit-
un. Þetta plagg er i 7 köflum
og 8 atriðum og viðauki fylg-
ir. Samkomulag um gagn-
kvæm samskipti og jafnframt
nánari útfærsla á því
Máttugasta verkfœrið
Þegar E. Shevardnadze
flutti ávarp á blaðamanna-
fundi, sem haldinn var í Genf
að lokinni undirritun plagg-
anna í „Genfarpakkanum",
lagði hann áherslu áeftirfar-
andi:
„Nærvera Perez de Cuellar,
framkvæmdastjóra SÞ, og
persónulegs fulltrúa hans,
Diego Cordovez, við þessa at-
höfn endursþegla ekki að-
eins hlutverk þeirra í að ná
þessu langþráða markmiði,
heldur einnig hina miklu
möguleika Sameinuðu þjóð-
anna við að leysa svæðis-
bundin vandamál og aörar
deilur.
En þrátt fyrir endalausa og
markvissa starfsemi í þágu
friðar, hefði ekki verið hægt
að ná árangri dagsins i dag
án visku, góðs vilja og löng-
unar til að komast að skyn-
samlegri málamiðlun í þágu
friðar og öryggis, sem komið
hefur fram hjá viðkomandi
aðilum.
Þessi árangur er tilkominn
vegna þeirra stefnu lands
míns að leysa brýn alþjóðleg
vandamál eingöngu eftir
pólitískum leiðum, sem lýst
hefur verið yfir af Míkhaíl
Gorbatsjov, aðalritara mið-
stjórnar KFS. Það er hægt að
leysa>afganska hnútinn með
því máttugasta tæki, sem til
er nú á dögum og við köllum
nýjan pólitískan hugsunar-
hátt.“
Það er gleðilegt að stjórn-
málamenn og fréttaskýrendur
í mörgum löndum kalla sam-
komulagið um Afganistan oft
„sögulegan tímamótavið-
burð“, en þau orð notaði M.S.
Gorbatsjov um Reykjavíkur-
fundinn, sem var uþphafið að
framkvæmd hins nýja hugs-
unarháttar í raun. Þið eruð
vonandi sammála mér um
það, lesendur góðir, að í mati
á lausn mála í Afganistan var
sovéski leiðtoginn trúr
„Reykjavíkurandanum“, sem
er okkur öllum svo kær.
„Með þvi að taka þátt í lausn
Afganistan-málsins, sem
milligöngumenn og ábyrgðar-
aðilar, eru Sovétríkin og
Bandaríkin að skapa fordæmi
raunhæfra gagnkvæmra
tengsla, sem er svo nauðsyn-
legt til að bætaalþjóðaástand-
ið í heild," sagði • M. Gorb-
atsjov og lýsti sig enn á ný
fylgjandi þróun trausts og
samstarfs. „Og fái lönd utan
þeirra tækifæri til að byggja
utanríkisstefnu sína upp með
tilliti til skynsamlegra raun-
sæistengsla milli Moskvu og
Washington, en ekki með tilliti
til algerrar samkeppni þeirra á
milli, mun margt breytast í eðli
alþjóöasamskipta. Þá munu
hinir fjölþættu hagsmunir
þess heims, sem umkringir
okkur, ekki fela í sér ótal and-
stæður, heldurótal möguleika
til friðsamlegrar sambúðar
ríkja og þjóða."
Dr. Vladimír Verbenko,
yfirmaður APN-fréttaþjónust-
unnar
á íslandi.
Ríkisútvarpið auglýsir starf fréttastjóra sjónvarps-
ins laust til umsóknar.
Umsóknarfrestur er til 8. maí n.k. og ber aö skila um-
sóknum til Sjónvarpsins, Laugavegi 176 eða Ríkisút-
varpsins, Efstaleiti 1, á eyðublöðum sem fást á báð-
um stöðum.
_ JFffM
RÍKISÚTVARPIÐ