Alþýðublaðið - 30.04.1988, Blaðsíða 21

Laugardagur 30. apríl 1988
21
Á SVIÐI OG
UTAN
Eyvindur Erlendsson
skrifar
Er Lygarinn í Þjóöleikhúsinu ekki nógu skemmtilegur?
VOR?
Það hefur sannarlega
ýmsu mátt fagna þessa síð-
ustu mildu vordaga. Þótt illa
ári varðandi margt það er
menn fá valdið, þótt gengið
sé að síga, skuldir að vaxa,
fiskverð að lækka og verkfall
í búðunum, þá halda árstíð-
irnar þó enn sínu striki að
mestu leyti, Guð veri lofaður.
Fuglarnir eru að flykkjast
heim aftur.
Bráðum springa trén út.
í menningunni virðist lika
töluvert brumandi tíð. Líkt og
í anda manna sé ýmislegt að
sprengja utanaf sér hulstrið
sem legið hefur í viðjum og
dvala um langan vetur.
Raunverulegur, frjór og
kostamikill skáldskapur er í
uppsveiflu innan leikhús-
anna. Merkilegt nokkuð. Og
þó. „Þetta kemur alltaf aftur“
sagði einhver, „þótt klassíkin
virðist alltaf, af og til, endan-
lega farin úr tísku, þá kemur
það í Ijós, um síðir, að það er
einmitt hún sem fólk þarf á
að halda. Við getum ekki lif-
að til lengdar án æðri skáld-
skapar."
Hamlet hefur slegið í
gegn.
Dagur vonar sló í gegn og
mun vera á leið út í heim.
Hin gullfallega ópera
Mozarts, Don Giovanni, hefur
fengið þá handfjöllun hjá ís-
lensku óperunni að það er
leitun að því betra í veröld-
inni. Þá á ég fyrst og fremst
við tærleik sýningarinnar og
umstangsleysi.
Af litlu leikhópunum hefur
víða verið leikið á hina dýpri
strengi af mikilli alvöru og
einlægni. Og einmitt leitað
þeirra verðmæta sem gætu
varað og orðið, jafnt þeim
sem að vinna sem og okkur
sem á horfum, til raunveru-
legs bjargræðis, eftir töluvert
langt og átakanlegt andlegt
svelti, hávaða og yfirborðs-
mennsku. Þar hefur fyrirferð-
in verið mest I hinum nýju
fjölmiðlum og ekki síður í
„kvikmyndaævintýrinu“ sem
átti að færa riddurum sínum,
helst þjóðinni allri, endan-
lega heimsfrægð og fjár-
hagslegan lokasigur. Vonandi
er sú dellan fyrir bl og ekki
önnur þvílík yfirvofandi.
Miklu er mér hugþekkari af-
staða og vinnubrögð hans
Guðjóns míns Pedersens hjá
leikflokknum Pars pro toto í
Hlaðvarpanum, svo dæmi sé
tekið.
Já, það virðist loks komið
upp áhugamannaleikfélag
sem ætlar að lifa áfram í
Reykjavík. Hugleikur á
Galdraloftinu. Og leikur Ijóm-
andi vel. Leikritið um hvarf
Indriða og Sigríðar er reyndar
líka bráðfyndið, jafnt í skrifi
þeirra stallsystra sem í svið-
setningu Sigrúnar Valbergs-
dóttur.
Annars er þessi mikli fjöldi
lítilla leikflokka í Reykjavík
farinn að ofhasa manni. Það
virðist vonlítið að þetta geti
lifað nema sultarlífi, nema
Reykvíkingar geri það bara
að sinni meginiðju að sækja
leiksýningar. Og hver á þá að
sækja allt hitt sem fólk er að
bjástra við? Alla hljómleik-
ana, veitingahúsin og mynd-
listarsýningarnar?
Jafnframt þessari miklu
leiklistarþenslu í höfuðborg-
inni eru áhugamannafélögin í
öðrum byggðum að dragast
upp. Það er vont mál.
Leikfélag Selfoss
Ég sá um daginn eina
svona áhugamannasýningu
hjá Leikfélagi Selfoss. Þetta
var siðasta sýning, af fáum á
tveim stórspaugilegum og
spakvitrum þáttum eftir Dario
Fo, höfund sem flestir þekkja
og að góðu. Hann bregst
varla og það vita menn. Samt
náði þetta ekki aðsókn.
Þarna varð þó ekki því um
kennt að illa væri leikið held-
ur. Fyrri þátturinn að vísu dá-
lítið stirður að fara í gang en
fjörlegur undir lokin. Hinn
þátturinn, um sóparana með
sendiherrann í tunnunni var
afbragð. Þrír leikarar bera
hann að mestu og voru hver
öðrum snarpari og fyndnari;
Davíð Kristjánsson, Sigurgeir
Hilmar Friðþjófsson og Hall-
dór Hafsteinsson.
í engri mannabyggð, hvort
hún heitir Selfoss eöa eitt-
hvað annað, getur neitt kom-
ið í staðinn fyrir leikhús og
þá gersamlega án tillits til
þess hvort það er mjög gott
leikhús eða ekki. Má náttúr-
lega helst ekki vera afleitt, að
staðaldri. Og þó. I leikhúsi
eru menn nefnilega ekki ein-
ungis að skemmta sér eða
meðtaka speki skáldanna og
dást að snilli leikenda. Þeir
eru að iðka andlegt sam-
félag. Slíkt samfélag mynd-
ast i leikhúsinu, eða á að
geta myndast, eins þótt leik-
endur fari ekki á sérstökum
kostum. Menn eru saman
þar, meiren í nokkrum öðrum
stað. í bíói er það ekki svo.
Leikararnir eru þar ekki hjá
okkur. Við höfum bara mynd
af þeim, rétt eins og af dán-
um ættingjum.
Leikfélögin eru alger nauð-
syn til þess að viðhalda and-
legu lífi í byggðum. Fólk
verður að gæta sin að láta
þau ekki deyja út. Því mætti
hreyfa til mótbáru að í fæst-
um löndum séu til svona leik-
félög í hverri byggð eins og
hér. En þar er á nokkur
munur. I þeim löndum er
nefnilega ekki keppt eftir því
að viðhalda auðugu andlegu
Iffi I hverri byggð. Folk býr
þar bara, vinnur og lifir ein-
hvernveginn, uns ævin dvín.
Við ætlum okkur, aftur á
móti, að viðhalda auðugu
andlegu lífi, ekki einasta i
höfuðborginni, heldur í hverri
byggð. Eða var það ekki
meiningin? Til þess þarf hver
byggö sitt eigið leikfélag,
meðal annars. Auðvitað skipt-
ir máli hverjum árangri slik
félög ná en það skiptir þó
minnu heldur en hitt, hvort
þau eru eða eru ekki.
Þjóðleikhúsið
og Goldoni
Sýning Þjóðleikhússins á
Lygaranum eftir Goldoni fær
gleðilitlar undirtektir. Fólki
þykir hún ekki nógu
skemmtileg. En hvað þýðir
það? Nú verður því ekki með
nokkurri sanngirni neitað að
sýningin er skemmtileg,
engu að síður. Hún er einnig
falleg, hrein og þokkafull.
Alls þessa vegna er hún meir
en þess virði að sjá hana.
Það er rétt og má maður
manni segja að þetta er
gamanleikur og sýningin
gæti veriö miklu hlægilegri.
En þurfti þess endilega? Spyr
sá er ekki veit. Horfið hver á
annan góðir hálsir. Tilefni til
hlátra eru út um allt!
Leikurum Þjóðleikhússins
ber að hrósa fyrir þessa sýn-
ingu, fyrir það að hafa tekist
að ná leikmáta og anda
italska gamanleiksins
(comedia del’arte) og grímu-
fígúranna, á sitt vald. Það var
ærið verkefni og ég veit ekki
til þess að það hafi verið gert
hér áður, að minnsta kosti
ekki svona rækilega útfært
og sannfærandi. Trúlega hafa
þeir svosem ætlað sér að
verða drepfyndnir jafnframt
en gamansemin kafnað að
nokkru í viðureigninni við
stílinn, — hiö ytra form. Leik-
ari getur ekki orðið fyndinn
nema hann sé alfrjáls, geti
hagað sér eins og hann vill.
Til þess að verða alfrjáls í
svona bundnum leikstíl þarf
maður að hafa hann gífurlega
vel á valdi sínu, kannski að
vera búinn að iðka hann ár-
um saman, þannig að hann
sé runninn saman við merg
og blóð. Þeir sem reglulega
slá í gegn með þessa gaman-
leiki og þennan leikmáta,
þeir leika svona eingöngu,
alla ævi, jafnvel alltaf sömu
fígúruna. Þá fer mönnum
fyrst að takast upp.
Engu að síður, þótt sýning
Þjóðleikhússins nái ekki alla
leið upp í þær hæðir, þá var
stórkostlegt að fá tækifæri
til þess að sjá leikarana svo
nærri því að láta þennan leik-
máta ganga alveg upp. Þetta
var nýr dráttur í andlitsmynd
leikhússins sem það á eftir
að búa að og menn ættu ekki
að missa af þessu, þeir sem
einhvern áhuga á leiklist
hafa. Hlegið geta þeir hvar
sem er.