Alþýðublaðið - 13.10.1988, Qupperneq 8

MMÐUBLÉBIÐ
Fimmtudagur 13. október 1988
Jóhannes Gunnarsson formaður Neytendasamtakanna
Nýja verðstöðvunin rangnefni
Jóhannes Gunnarsson for-
maður Neytendasamtakanna
hefur efasemdir um ágæti
þeirrar verðstöðvunar sem
ákveðin var í fyrstu aðgerð-
um nýju ríkisstjórnarinnar og
tók gildi um mánaðamót.
Eins og fram hefur komið
varð nokkur breyting á frá
þeirri verðstöðvun sem gilti i
september, þvi samkvæmt
bráðabirgðalögum rikis-
stjórnarinnar var eftir mán-
aðamótin heimilt að taka inn
erlendar verðhækkanir svo
og hækkanir vegna 3% geng-
isfellingar. Alþýðublaðið
ræddi við Jóhannes í gær og
spurði hann fyrst um álit
Neytendasamtakanna á fram-
kvæmd og framsetningu
verðstöðvunarinnar:
„Neytendasamtökin voru
mjög ánægö með fyrri hlut-
ann þegar um var aö ræða al-
gjöra veröstöðvun, sem gerði
neytendum mjög vel kleift að
fylgjast með því að stöðvunin
gengi fram með eðlilegum
hætti. Við skiljum að Island
er ekki eyland án samskipta
við umheiminn, þannig að
það er erfitt að viðhalda al-
gjörri verðstöðvun um mjög
langan tíma. Við sjáum hins
vegar að þessi nýja verð-
stöövun, þar sem erlendar
verðhækkanir fá að koma inn
I að mjög erfitt er fyrir neyt-
andann að áttarsig á þvi hve-
nær hækkanir eru eðlilegar
og hvenær ekki. Framkvæmd
nýju verðstöðvunarinnar hlýt-
ur þess vegna að vera mjög
erfið og mun erfiðari en sú
fyrri.
Það sem slær okkur veru-
lega eru hækkanir sem orðið
hafa á landbúnaðarvörum.
Þrátt fyrir að núverandi ríkis-
stjórn hafi aukið verulega
niðurgreiðslur með það að
fororði að kindakjöt ætti að
lækka um allt að 20% og
nautakjötsverð ætti að vera
óbreytt, þá hefur það gerst í
landbúnaðarkerfinu, að sú
lækkun sem stjórnmála-
mennirnir sögðu að yrði á
kindakjötinu náði ekki að
fullu fram og vegna flokkatil-
færslna á nautakjöti mun
verða einhver hækkun, —
þrátt fyrir auknar niður-
greiðslur.
Einnig horfum við til þess
meö kvíða ef sexmannanefnd
kemur með nýtt verð á kjúkl-
ingum og eggjum sem leiði
til hækkana á þeim vörum.
Þá er viss ótti hjá okkur að
þetta verði til þess að ein-
hverjir innflytjendur taki upp
þau ósæmilegu vinnubrögð á
nýjan leik, að ná sér í um-
boðslaun erlendis og hækki
innkaupsverðið á þann hátt.
Það er full ástæða til þess
að óttast þetta og hvetja
verðlagsyfirvöld til að vera
mjög á varðbergi."
Hefurðu grun um það, eða
vitneskju, að umboðsiaun
séu i auknum mæli tekin er-
lendis eftir að verðstöðvunin
gekk í giidi?
„Vitum að fyrir nokkrum ár-
um voru umboðslaun i mjög
miklum mæli tekin erlendis.
Viö hjá Neytendasamtökun-
„..viss ótti hjá okkur að þetta verði til
þess að einhverjir innflytjendur taki
upp þau ósœmilegu vinnubrögð á
nýjan leik, að ná sér í umboðslaun er-
lendis og hœkki innkaupsverðið á
þann hátt, “ segir Jóhannes Gunnars-
son formaður Neytendasamtakanna.
um höfum vissar efasemdir
um að búið sé að uppræta
þessa umboðslaunatöku er-
lendis. Þegar erlendar verð-
hækkanir koma inn í vöru-
verðið er full ástæða til aö
óttast aö einhverjir kunni að
taka þetta upp.“
Þið eruð sem sagt síður en
svo ánægð með framkvæmd
og framsetningu verðstöðv-
unar nýju ríkisstjórnarinnar?
„Ég lít áverðstöðvun sem
algjört stopp á hækkun vöru-
verðs. I stað þess að tala um
verðstöðvun í þessu tilviki
hefði ég talið eðlilegra að
menn hefðu horfst í augu við
raunveruleikann: Hér er ekki
um verðstöðvun að ræða.
Eins og þetta er hugsaö af
hálfu ríkisstjórnarinnar, þá
hefði verið eðlilegra að kalla
þetta „strangt verðlagsaö-
hald“. Að minu mati er því
verið að nota rangt orð.
Ég legg hins vegar áherslu
á að við erum ekki neitt ein-
angrað fyrirbrigði í heimin-
um. Við getum ekki ráðið því
hvort veröbólga er í viðskipta-
löndunum. Þess vegna hefði
ekki verið hægt að halda
áfram verðstöðvun í óbreyttri
mynd. Það hefði ekki verið
framkvæmanlegt. Auk þess
Sérfrœðival lœkna
AUKINN AHUGI A HEIMIUSLÆKNINGUM
19,5% þeirra lækna sem
útskrifuöust á árunum 1978
til 1986 og fóru í sérnám,
völdu heimilislækningar, aö-
eins 2 af 353 völdu öldrunar-
lækningar
í Læknablaðinu er sagt frá
könnun sem stjórn Félags
ungra lækna lét framkvæma
á sérgreinavali þeirra lækna
sem útskrifuðust frá Háskóla
íslands á árunum 1978 til
1986 að báðum árum meö-
töldum.
Þar kemur fram, að af 434
eru 268 í sérnámi, eða eru í
þann veginn að hefja sérnám,
85 eru með islenskt sérfræð-
ingaleyfi og í öðru eða
óþekktu voru 81. Af þeim 353
sem voru í sérnámi eða
höfðu lokið því kom í Ijós, að
69 eða 19,5% völdu heimilis-
lækningar. Aðalsteinn Guð-
mundsson stjórnarmaður í
F.Ú.L. sagði aðspurður ( sam-
tali við Alþýðublaðið, að sín
skýring á þvi væri sú, að tölu-
verð uppbygging hafi undan-
farin ár átt sér stað í heilsu-
gæslunni og einnig að það
væri tiltölulega nýlega farið
að kenna þetta sem grein í
læknadeildinni hér. Þá hafi til
skamms tíma vantað heimil-
islækna víða út um land.
Þá má sjá, að aðeins 2 eru
í sérnámi i öldrunarlækning-
um, en Aðalsteinn benti á, að
t.d. í Bandaríkjunum þangað
sem drjúgur hópur þeirra
sem væru í sérnámi í lyf-
lækningum færu, kæmi á
eftir frekara framhaldsnám í
undirgrein hjá flestum. Varö-
andi það hvort ekki kæmi til
skorts á öldrunarlæknum þar
sem þjóðin er að eldast
sagði Aðalsteinn, að auðvitað
kæmi gamalt fólk inn á flest-
ar sérgreinar. „En það er al-
veg rétt, það eru ekki margir
af þessum hópi í öldrunar-
lækningum."
Þess má geta að i þessum
hópi voru 16 í sérnámi i geð-
lækningum, en þær eru orðn-
ar nokkuð stór hluti af heil-
brigðisþjónustunni.
sem stjórnvöld sáu sig knúin
til að fella gengið um 3%.
Það er óhjákvæmilegt að slík
breyting komi fram í vöru-
verði.
Við teljum eðlilegt að í
glímunni við verðbólguna sé
um að ræða stöðvun á krónu-
töluálagningu, sem þýði að
menn hækki ekki sína álagn-
ingu í krónutölu vegna hækk-
ana á innkaupsverði."
Geta neytendur sjálfir
haldiö uppi þvi mikla verö-
lagseftirliti sem virðist kraf-
ist af þeim samkvæmt þess-
um aðgerðum. — Er verö-
skynið nægilegt?
„Ég held að það sé erfitt
fyrir hinn almenna neytenda
að átta sig á þvi hvað eru
eðlilegar hækkanir og hvað
ekki. Það er alveg gefið að
eftirlitshlutverk neytandans
getur ekki orðið eins mikið í
núverandi aðgerðum og þeg-
ar um var að ræða algjöra
verðstöðvun. Það var auðvelt
að fylgjast með þegar ekkert
mátti hækka. Nú megavörur
hækka vegna gengisbreyt-
inga eða vegna erlendra
hækkana. Gengisbreyting
kallar auðvitað ekki á neinar
ógvænlegar hækkanir. Ég vil
þess vegna ekki afskrifa verð-
skyn neytenda."
Eru Neytendasamtökin far-
in aö hugsa um eftirmáia
„veröstöövunarinnar", — þeg-
ar frjálsræðið tekur væntan-
lega viö?
„Ég sé það í hendi mér, að
t.d. krónutöluálagningin muni
bresta þegar þessu tímabili
lýkur."
Veröur ef tii vill þörf fyrir
strangt verðlagseftirlit næstu
timabil á eftir?
„Það er full ástæða til
þess að fylgjast mjög grannt
með verðlagi. Ein af forsend-
um þess að við féllumst á
frjálsa verðlagningu á sínum
tíma, var að mjög markvisst
eftirlit væri með verðlagning-
unni og gripið inn i þar sem
hlutir færu úr böndum. Við
höfum ekki fallið frá þessari
skoðun okkar.“