Alþýðublaðið - 24.12.1988, Blaðsíða 13

Laugardagur 24. desember 1988
13
◄
Hátiðahöldun-
um í tilefni bylt-
ingarafmælisins
var nýlokiö og
Vetrarhöllin i
Leníngrad tjald-
aði enn rauðum
hátíðadreglum
og slagorðum.
En bak við bylt-
ingarkennda for-
hlið Vetrarhall-
arinnar leynist
annar heimur;
veröld keisara-
timabilsins og
ótæmandi lista-
sjóða.
Amynd/IM
TÁKN KEISARA,
BYLTINGAR OG LISTA
Vetrarhöllin í Leningrad —
nafnið eitt vekur upp myndir af
stórveldi rússneska keisaratíma-
bilsins, íburði, valdaátökum, og
uppreisn bolsévika 1917 sem var
upphafið á rússnesku bylting-
unni.
í dag er Vetrarhöllin safn. Og
ekkert venjulegt safn. Auk þess
að vera safn í sjálfu sér — 1050
salir og herbergi, 117 stigar, 1786
dyr og 1945 gluggar, allt i óslýs-
anlegum íburði og glæsileik —
er höllin ein af fimm samtengd-
um byggingum sem mynda Ein-
búann — Eremitage — safnið;
mesta listaverkasafn veraldar.
RAUÐIR DREGLAR
Ég á þess kost að skoða
hina sögulegu Vetrarhöll
þungbúinn dag í nóvember.
Hinum miklu, árlegu hátíðar-
höldum I tilefni byltingarinn-
ar 1917 hafði lokið nokkrum
dögum áður. Það er ekki enn
búið að fjarlægja stillasana
og pallana á víöfemu torginu
fyrirframan Vetrarhöllina, þar
sem hátfðarhöldin og sýning-
arnar fóru fram. Enn þekja
rauðir dreglar og borðar fram-
hliö Vetrarhallarinnar og
minna á hinn afdrífaríka dag
fyrir 71 ári, þegar bolsévíkarn-
ir réðust inn í höllina og
handtóku bráðabirgðarstjórn-
ina sem sat á fundi sinum.
Innrásin hófst þegar beiti-
skipið Aurora skaut lausum
skotum til merkis um upphaf
uppreisnarinnar. Beitiskipið
Aurora flýtur enn á sínum
stað við bryggju á Neva —
fljótinu sem rennur gegnum
Leningrad. Skipið er vinsælt
safn og yfirleitt eru biðraðirn-
ar út úr því og inn langar og
tímafrekar.
HLIÐARDYR KERFISINS
Sömu sögu er að segja um
biðraðirnar ( Vetrarhöllina.
Reyndar eru rússneskar bið-
raöir kapítuli út af fyrir sig og
efni ( heila grein. En þennan
dag, losnar hópurinn sem ég
er i við biðraðirnar. Við erum
útlendingar og blaðamenn
þar að auki og er hleypt inn
um hliðardyr. Þetta er dálítið
táknrænt; alls staðar eru
hliðardyr á sovéska kerfinu
þar sem einhverjum forrétt-
indahópum er hleypt framhjá
biðröðum hins gráa almúga.
Leiðsögumaður okkar er
stúlka um tvftugt, og hafi ein-
hverjir f okkar rööum haft þá
fordóma, að jafn ungri stúlku
væri vart treystandi sem leið-
sögumanni í merkasta lista-
verkasafn veraldar, þá gufuðu
slikar hugsanir fljótt uþp.
Leiðsögumaðurinn býr nefni-
lega yfir slíkri þekkingu og
hafsjó af fróðleik, að undrun
sætir. Hún svarar öllum
spurningum án þess að hika.
ORÐLAUSIR ROLSAR
Vetrarhöllin, þessi yfir-
þyrmandi en þó svffandi
barokk — bygging, var teikn-
uð og byggð af Bartolomeo
Rastrelli 1754-62. Hér bjuggu
rússnesku keisararnir allt til
byltingarinnar 1917. Rúss-
neska byltingin orsakaðist
ekki síst af hinu óhóflega lífi
keisaranna í Vetrarhöllinni,
en hirðin veltist um ( munaði
meðan rússnesk alþýða svalt.
Sagt er að bolsévikarnir hafi
orðið orðlausir þegar þeir
ruddust inn ( Vetrarhöllina og
fallist hendur þegar þeir litu
dýrðina augum. Gyllingar i
hólf og gólf, bústnar kristal-
krónur, gólfmósaík og vold-
ugir stigar og tröppur fá
menn til að standa á öndinni
enn þann dag i dag.
Pétur mikli Rússlandskeis-
ari lét byggja Leníngrad og
lagði línur borgarinnar eftir
rókokkóstíl Vesturlanda og
einkum Ítalíu. Leningrad hét
auðvitað ekki því nafni fyrir
tæpum 300 árum. Borgin var
skírð í höfuöið á Pétri mikla
og hét einfaldlega Péturs-
borg, eða Borg heilags Pét-
urs. Slðar breyttu Rússar
nafninu ( Petrograd, sem
þeim fannst hljóma betur á
rússnesku heldur en Peters-
burg sem minnti á þýskuna.
Eftir dauða Leníns 1924, var
borgin skírð upp á nýtt og
kölluð Leníngrad.
125 GRÖMM AF BRAUÐI
ÁDAG
Draumur Péturs mikla var
að byggja vestræna borg þar
sem Rússarnir gætu lært
siðmenningu. Hann eignaðist
sínar Feneyjar — rokkóborg
byggða á eyjum og í fenja-
landi — og það kostaði sinn
toll; talið er að um 40 þúsund
verkamenn hafi dáið úr sulti,
kulda, sjúkdómum eða farist
vegna vinnuslysa. En Péturs-
borg reis við Eystrasaltið, fyr-
ir botni Finnska flóans, og
varð „glugginn í Vestur."
Reyndar átti Pétursborg
eða Leníngrad síðar eftir að
vera einn mesti blóðvöllur
sögunnar. í síðari heims-
styrjöldinni einangruðu Þjóð-
verjar borgina og voru aðeins
steinsnar frá Vetrarhöllinni,
en hinir hugrökku borgarbúar
vörðu Leníngrad ( 900 daga
— einstakt afrek ( stríðssögu
mannkyns. En kostnaðurinn
var mikill; 600 þúsund manns
létust, aðallega úr sulti. Mat-
arskammturinn var 125
grömm af brauði á dag. 107
þúsund sprengjur og 250
þúsund fallbyssukúlur féllu á
borgina og þriðjungur bygg-
inganna var sprengdur ( rúst.
GRUSSERAKAUP í LISTUM
En leiðsögumaður okkar
talar ekki um hörmungar
stríðsins að þessu sinni. Nú
er Vetrarhöllin til umræðu.
Pétur. mikli lét ekki byggja
Vetrarhöllina. Það gerði hins
vegar dóttir hans Elísabet.
Elísabet var hrifin af rókokkó
og Versala-höll; blöndu af
barokk og rókokkó. Vetrar-
höllin er gott dæmi um þá
blöndu og nægir til að halda
nafni Elisabetar á lofti um
ókomna tíð.
Það var hins vegar Kata-
rína mikla sem lét byggja
hliðarbyggingu viö Vetrarhöll-
ina sem hún nefndi Einbúann
— Eremitage. Hún notaði þá
byggingu undir listaverkasafn
sitt sem var grunnurinn að
hinu geysilega listaverka-
safni Einbúans f dag. Erfingj-
ar Katarínu miklu fylgdu í fót-
spor hennar. Keisararnir
rússnesku keyptu listaverk í
ómældu magni frá Evrópu.
Dæmi; Alexander 1. heim-
sótti fyrstu eiginkonu Napó-
leons i París og keypti öll
listaverk sem franski keisar-
inn hafði rænt í hernaði sín-
um á Ítalíu, Þýskalandi og
Spáni. Alexander2. keypti all-
an Rafael sem fáanlegur var
árið 1870. Og svo framvegis.
Þessi gríðarlegu gróssera-
kaup rússnesku keisaranna í
listum eru varðveitt í Einbúa-
safninu i dag. Byggingarnar
fimm sem safnið saman-
stendur af eru Vetrarhöllin',
Litli Einbúinn, Gamli Einbú-
inn, Nýi einbúinn og Einbúa-
leikhúsiö. Byggingarnar eru
allar samtengdar og erfitt að
átta sig á því hvar maður er
staddur hverju sinni.
TEKUR ÁTTA ÁR AÐ
SKQ0A SAFNID
En leiðsögumaður okkar
leiðir okkur óhikað áfram;
gegnum Italska endurreisn,
frönsku16.,17., og 18. öldina,
spánska málverkasafnið (þú
þarft að fara i Museo del
Prado i Madrid til að finna
annað eins úrval af spænskri
málaralist), hollenska list;
Rembrandt, van Goyen, Frans
Hals og van Ruysdael í klös-
um. Auk vesturevrópskrar
listar, er hér að finna austur-
lenska list, frumstæóa list og
list frá Asíuhérðuöum Sovét-
ríkjanna, rússneska list,
myntsafn, klassíska högg- *
myndalist og fornleifar.
Það er tómt mál að tala um
að skoða safnið í heild sinni.
Til þess þarftu vikur, mánuði,
sennilega mörg ár. Einbúa-
safnið samanstendur af 300
sölum, listaverkin um 3
milljónir safngripa, og göngu-
leiðin um alla sali safnsins er
um 20 kílómetrar.
Talið er, aö ef staldrað sé
nokkrar sekúndur við hvert
listaverk, taki um átta ár að
skoða safnió!
PICASS0 OG FÉLAGAR
ÚRFELUM
Á efstu hæð finnum við 20.
öldina. Þarna er mjög gott úr-
val franskra impressíónista,
og þarna er Picasso,
Kadinsky, Chagall og Mat-
isse. Listaverkasöfnunin
hætti nefnilega ekki við bylt-
ingu. Byltingarsinnarnir þjóð-
nýttu einkalistasöfn góðborg-
aranna og komu fyrir i Vetrar-
höllinni. pað er þvl einstætt
að listaverk í einkaeign einn-
ar þjóðar hafi verið flutt í rlk-
issafn. Stór hluti af nútíma-
listinni hefur þó verið falinn
niðri i kjallara Vetrarhallarinn-
ar. En nú er þíða, einnig ( list-
um og Picasso og félagar eru
komnir úr felum.
En Guð og Lenín vita einir
hvað leynist í kjöllurum
Vetrarhallarinnar.
ALÞÝ0UBLAÐIÐ
í LENÍNGRAD
INGÓLFUR
MARGEIRSSON