Alþýðublaðið - 24.12.1988, Blaðsíða 17

' ,Laugardagur 24. desember 1988
17
Haukur Halldórsson
formaður Stéttarsambands bœnda
EB-RIKIN
hrœdd við okkur
Mikið hefur verið rætt um
uppgræðslu og gróðurvernd
að undanförnu, og koma þá
landbúnaðarmálin einatt mik-
ið viö sögu, enda er sam-
vinna bænda og gróðurvernd-
armanna frumskilyröi þess
að vel takist til i landverndar-
málum. Einnig hefur islensk-
ur landbúnaður verið ofarlega
á baugi í umræðunum um
hugsanlega aðild íslands að
Evrópubandalaginu, og eru
eflaust margir sem telja að
slíkt myndi ríöa bændum að
fullu þar sem engin brýn
nauðsyn ræki til að standa
að framleiðslu landbúnaðar-
afurða ef um friverslun á
þeim væri að ræða.
Alþýðublaðið hitti að máli
Hauk Haildórsson formann
Stéttarsambands bænda til
þess að fræðast um þessi
mál út frá sjónarmiði bænd-
anna sjálfra. Haukur var fyrst
spurður að því hvar Islend-
ingar stæðu í samkeppninni
viö t.a.m. OECD löndin, sem
niðurgreiða landbúnaðar-
framleiðslu sína um allt að
220 milljarða bandaríkjadoll-
ara á ári?
„Þegar maður talar um
samkeppnishæfni landbún-
aðarvara og sölu, annars veg-
ar á innanlandsmarkaði og
hinsvegar á erlendum mörk-
uöum, þá er gildir um það
mjög flókið kerfi sem byggist
á því að það hefur ekki verið
um að ræða neina beina frí-
verslun um landbúnaðaraf-
urðir, heldur hafa langflestar
þjóðir gengið út frá því að
framleiða sem mest, bæði af
öryggisástæðum og öðru; að
brauðfæða sjálfa sig eins og
hægt er, og flytja síðan út af-
gang. Svo eru það einstaka
þjóðir sem stíla upp á út-
flutning á landbúnaðarafurð-
um, eins og Argentína,
Ástralía og Nýja-Sjáland með
kjöt og Bandaríkin með korn.
Þess vegna er það að svo-
kallað heimsmarkaðsverð
sem menn eru oft að tala um
og vitna í með landbúnaöar-
afurðir er í raun og veru of-
framleiðsluverð, en byggir
alls ekki á framleiðslukostn-
aðarverði. Það hefur verið
verulegur ágreiningur út af
þessu, því útflutningsþjóðirn-
ar hafa viljaö, og þá með
samkomulagi eins og innan
GATT, að settar yrðu ákveön-
ar reglur um viðskipti með
landbúnaðarafurðir hliðstætt
því sem gildir með iðnaðar-
varning, þar sem væri fund-
inn ákveðinn mælikvarði,
sem yfirleitt er kallaður PSE í
landbúnaði, þar sem menn
reyna að meta hverjir eru hin-
ir raunverulegu styrkir eða
niðurgreiðslur. Þessir styrkir
eru veittir á gífurlega mis-
munandi hátt og þeir eru
einnig mjög mismunandi
miklir.”
— En eru bændurekki
hræddir við að sú hætta sé
fyrir hendi að ef ísland fengi
aðild að EB að landbúnaður
hérlendis legðist hreinlega af
með fríversluninni?
„Vissulega erum við
hræddir við hvaða áhrif það
gæti haft. En landbúnaður er
mjög ólíkur innan landa Evr-
ópubandalagsins, og ég var
nýlega á fundi þar sem nor-
rænu bændasamtökin áttu
viðræður við bændasamtök
EB, og þar kom beint fram
hjá formanni bændasamtak-
anna sem eru starfandi innan
EB, að þeir væru ennþá
hræddari við samkeppnis-
hæfni Norðurlandanna, því
þeir telja að landbúnaður þar
sé þróaðri heldur en víða t.d.
á Frakklandi og Spáni. Þeir
segja útaf fyrir sig að það sé
óhugsandi fyrir þá að fara í
algera fríverslun á heims-
markaði með landbúnaðar-
vörur, því á sama hátt og tal-
að er um byggöastefnu hjá
okkur, eru þeir með ákveðnar
greiöslur til fjallabænda
o.þ.h. til þess að halda þeirri
byggð sem þar er. Við ótt-
umst því ekki svo gífurlega
inngöngu í EB, því aðstæöur
þar eru svo margbreytilegar
og framlög mjög viða í þeim
löndum ekki mjög há. Hins-
vegar eru það Bandarikin
með sínar glfurlegu einingar,
og að einhverju leyti Ástralía
og Nýja-Sjáland sem eru með
hjarðbúskap sem ástæða er
til að óttast. Ef þessar búvör-
ur flæddu inn í Evrópu þá
myndu þær geta þrengt veru-
lega að.”
— En hvað með sláturhús
hérlendis, standast þau þær
kröfur sem EB gerir til
vinnslustöðva?
„Ég hugsa aö hvergi í
heiminum séu sláturhús eins
vel úr garði gerð og fullkom-
in. Þó svo að sagt sé að EB
hafi verið að gera meiri og
meiri kröfur til sláturhúsa
hérna ef við eigum að geta
selt afurðir innan þess, þá
eru það í aðalatriðum varnar-
aðgerðir vegna þess að þeir
eru að reyna að takmarka
innflutning inn á sitt svæði.
Það eru til annars slags varn-
araðgerir en tollar og vöru-
gjald og annað, t.d. hafa
Bandarfkjamenn veriö mjög
duglegir við að nota s.k.
verndaraðgerðir sem eru í
öðru formi en að banna inn-
flutning, þ.e. að setja mjög
háar kröfur um við hvernig
skilyrði varan er framleidd,
aukefnakröfur og gerlataln-
ingu, sem menn þurfa ekki
að uppfylla I heimalandinu.
Það eru þvl heilbrigöisreglu-
gerðir sem notaðar eru til
þess að stoppa innflutning.
Á þennan sama hátt höfum
við fengið þrýsting frá EB, en
það væri mjög fróðlegt fyrir
ýmsa aðila að sjá hvernig
sláturhús og mjólkursamlög
eru mjög vlða I Evrópubanda-
laginu. Eg tel vinnslustöðv-
arnar okkar með því besta
sem gerist I heiminum.”
Svo að ég komi inn á upp-
græðslumálin; nú hafa bænd-
ur mátt sæta mikilli gagnrýni
og þeir verið ásakaðir fyrir að
vera helsti óvinur gróður-
verndar. Hvaða augum líta
bændur á það mál?
„Já það er rétt, það hafa
verið miklar og heitar um-
ræður um gróðurverndarmál
og landnýtingu að undan-
förnu. Mér hefur fundist tölu-
vert um það að þessar um-
ræður stjórnuðust frekar af
tilfinningu heldur en rök-
hyggju. Það er nú einnig eins
og það er að það eru ákaf-
lega margir I þessari um-
ræðu sem þekkja raunveru-
lega mjög takmarkað til
stöðu þessara mála; hvað
hefur verið gert til þess að
efla gróður og hvers vegna
hann virðist vera þetta illa
farinn sums staðar. Það er
skiljanlegt að þetta er öllum
tilfinningamál að sjá land
blása upp, og þá verður að
leita uppi einhvern sökudólg
— og jú: Það er sauðkindin
og bændur. Það er svo einfalt
að finna út að það séu þessir
aðilar, en mín skoðun er sú
að sjálfsögðu að það sé ekki
sauðkindin, heldur við sem
ibúar þessa lands hljótum að
eiga verulega sök á sök á
þessu. Þá er það alveg Ijóst
að í gegnum aldirnar var
spurningin að lifa af þessu
landi og þá lifðu menn á
sauðkindinni númer eitt og
menn beittu þetta land, og
rétt kannski skrimtu. Það
þýðir út af fyrir sig hvorki að
tala um gróðurvernd og ann-
að á meðan ástandið er
þannig að þetta er eina leiðin
til þess að lifa af. Hinsvegar
getum við ekkert lengur verið
með þá afsökun; við eigum
að hafa þekkingu á þessu, og
eigum vel til hnífs og skeiðar
svo aö nú hljótum við að
veröa stýra þessu þannig að
gróður fari að aukast, en
minnki ekki.”
— En er ekki forsenda
þess að nýta landið á skyn-
samlegan hátt með því að
laga kvótakerfið eftir lands-
hlutum. Nú hafa Vestfiröirnir
t.a.m. verið taldir hentugir til
sauðfjárræktunar án þess að
gróður sé í hættu. Þyrfti ekki
að auka fé þar en fækka því á
hættusvæðum?
„Þetta er hárrétt, en það
var fyrst hægt að gera þetta
með búvörulögunum frá
1985. Þá var fyrst sett i lög
kvótakerfi, og þá varð heimilt
að nota útflutningsbætur á
annan hátt en til þess að
greiða eingöngu með vöru
sem færi til útflutnings.
Þessu erum við byrjaðir á.
Fyrst af öllu varð náttúrlega
að kortleggja landiö, þaö varð
að taka mið af því sem það
var. Menn urðu að gera sér
grein fyir því hvað mikil fram-
leiðsla var á hverju svæði, og
við skiptum landinu strax ár-
ið 1986 upp í framleiðslu-
svæði, og i fyrra, árið 1987,
var strax farið að taka mið af
því og þá var sauðafram-
leiðslan skert mismunandi
eftir landshlutum. Á sama
hátt var reynt að stuðla að
því að sauðfjárframleiðslan
dragist saman á s.k. mó-
bergssvæði sem er svæðið
hér sunnanlands og norður
um Þingeyjarsýslur og jafnvel
í Eyjafjörð. Við erum með
mjög ákveðnar samþykktir og
það er vilji Stéttarsambands-
ins fyrir því, og við höfum
unniö í því nú tvö ár. Þaö þarf
að draga saman sauöfjár-
framleiðslu, það er vilji þjóð-
arinnar fyrir þvi, ef tekið er
mið af innanlandsmarkaði.
Þá höfum við ákveðið kerfi
sem er þannig að Framleiðoi-
sjóður kaupir af bændum
framleiðslurétt, og þeim upp-
kaupum hefur verið alveg sér-
staklega beint inn á þessi
svæði, þ.e.a.s. móbergssvæð-
inu. Það er markvisst reynt
að ná þar niöur sauðfjarfram-
leiðslu á sama tíma og reynt
er að spyrna við fótum að
það dragist saman á Vest-
fjörðum og Norðausturhorn-
inu. Við höfum reynt að
stuðla að með skiptum á s.k.
framleiðslurétti í mjólk og
sauðfé, að fá meiri fram-
leiðslurétt í mjólk einmitt
nær markaðinum hérna. í
landbúnaðinum verður að
eiga sér staó þróun, en ekki
byltingar, og ég tel að það
miði töluvert í þessa átt.”
— Hefur neysla á kinda-
kjöti ekki farið stórfeldlega
minnkandi nú síðustu ár?
Væri í framhaldi af þvi ekki
eðlilegt að taka upp kvóta í
fleiri greinum landbúnaðar?
Jú. Því miður er um það að
segja að síðan 1980 hefur
sala á innanlandsmarkaði
dregist saman um nærri
30%, og það er jafnmikið og
við erum búin aö draga sam-
an sauðfjárframleiðsluna á
þessum sama tíma. Það
þætti nú mikið, en þar sem
markaðurinn innanlands hef-
ur dregist saman um vel hlið-
stætt magn þá eigum við
ennþá við þetta ákveðna út-
flutningsvandamál að stríða.
Ef innanlandsmarkaöurinn
hefði haldist eins og hann
var í kringum ’82:83 þá væri
ekki þörf á neinum útflutn-
ingi í dag. Þetta eru bara
neysluvenjubreytingar, og
það er sérstaklega svínakjöt
sem hefur rutt sér til rúms á
undanförnum árum; neysla
þess hefur vaxið um u.þ.b.
10-15% á hverju ári. Neysla
nautakjöts hefur sömuleiðis
vaxiö mjög á undanförnum
árum, og lítilsháttar kjúkl-
inga, þó að það hafi heldur
dregið úr neyslu þeirra nú.
Það er þó öllum Ijóst, hvort
sem það er innan EB eða
annars staðar, og verður að
benda á það, að ef tekin er
upp framleiöslustýring, eins
og sauðfjárkvótann hjá okkur,
þá verður hún að taka á öll-
um skyldum greinum, því
annars færa menn sig bara á
milli greina og skapa jafnvel
ennþá meira vandamál þar.
Þvi verð ég aö svara því til að
það væri miklu eðlilegra að
hafa yfir að ráða stjórntæki
sem gæti takmarkað fram-
boð í öllum kjötgreinum, og
það þyrfti að sjálfsögðu að
vera þanníg aö það tæki mið
af því sem væri hægt að
selja, því sem neytandinn
vildi kaupa.”
sólveig
ÓLAFSDÓTTIR