Alþýðublaðið - 04.07.1989, Qupperneq 2

2
Þriðjudagur 4. júlí 1989
MMMBLJiÐIfi
Útgefandi:
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
Fréttastjóri:
Auglýsingastjóri:
Dreifingarstjóri:
Setning og umbrot:
Prentun:
Blað hf.
Hákon Hákonarson
Ingólfur Margeirsson
Kristján Þorvaldsson
Steen Johanson
Sigurður Jónsson
Filmur og prent, Ármúla 38
Blaðaprent hf.
Áskriftarsíminn er 681866
Askriftargjald 900 kr. á mánuði innanlands. I lausasölu 50 kr. eintakið.
HAGSMUNIR ÍSLENDINGA
I AFVOPNUNARMALUM
Umræðan hér á íslandi um utanríkismál hefur lengstum
mótast af tilfinningum frekar en yfirvegun og skynsemi.
Slagorðagjálfur hefur verið meira áberandi en málefnalegar
rökræður. Svo virðist sem íslendingar hafi verið hálf feimnir
við að berjast á alþjóðavettvangi fyrir sinum eigin hagsmun-
um. Menn hafa setið fastir í hugmyndafræðilegum loftfim-
leikum en gleymt að takast á við þau vandamál sem augljós-
lega og beint ógna hagsmunum íslendinga. Dæmi um slíkt
er umferð kjarnorkuvopna í hafinu umhverfis íslands.
IMú hefur formaður Alþýðuflokksins og utanríkisráðherra,
Jón Baldvin, vakið athygli á þessu máli og komið á framfæri
þeirri skoðun Islendinga að afvopnun í heiminum skuli einn-
ig ná til hafsvæðisins umhverfis ísland. Þó svo að ein-
hverjum Nato-ríkjum kunni að þykja ótímabært að taka upp
þessa hugmynd, um afvopnun í höfunum umhverfis ísland,
þá ber íslendingum siðferðileg skylda að halda þessu máli á
lofti. Það stendurokkur næst að verndahafið umhverfis okk-
ur. Því getum við ekki setið hjá og beðið eftir að einhverjum
aðiljum út í heimi þóknist að taka þessa umræðu fyrir.
Islendingum ber að berjast fyrir hagsmunum sínum á al-
þjóðlegum vettvangi, innan þeirra samtaka og alþjóðlegu
stofnana, sem við eigum aðild að. Nato er því kjörinn vett-
vangurfyrir íslendinga til að komaáframfæri hagsmunamál-
um sínum ertengjast afvopnun. Þátttaka í samtökum eins og
Nato eru þjóðinni lítils virði séu menn ekki tilbúnir að nota
þann vettvang til að tryggja hagsmuni íslensku þjóðarinnar.
Fækkun kjarnorkuvopna á meginlandi Evrópu má ekki verða
til þess að þau verði flutt yfir á og í hafsvæðið umhverfis ís-
land. Það er sameiginlegir hagsmunir allra þjóða að vel til
takist um fækkun kjarnorkuvopna i heiminum. Það verður að
tryggja að afvopnunin verði ekki aðeins leikaraskapur með
tilflutning ávítisvélum heldurverði um raunverulegafækkun
kjarnorkuvopna aö ræða.
KJARNORKUSLYS
Ottinn við kjarnorkuvopnin hefur breyst yfir í ótta við slys
frekar en ótta við kjarnorkustyrjöld. Alvarlegt kjarnorku-
mengunarslys hér á norðurhöfum gæti lagt efnahag lands-
ins í rúst og kippt stoðunum undan búsetu okkar á þessu
landi. Þó svo að við höfum sloppið við stórfelld kjarnorkuslys
sýnadæmin aðekki má mikið útaf bregðatil að illa geti farið.
Við höfum því ekki efni á því að láta aðra alfarið ráða ferðinni
í þessum málum. Okkur ber að sinna þessum málum og leita
eftir samstarfi við þær þjóðir sem sömu hagsmuna eiga að
gæta eða eru tilbúnar að styðja okkur í þeirri viðleitni okkar
að takmarka umferð með kjarnorkuvopn í sjónum umhverfis
landió og helst stöðva hana alveg.
Þaðerþví fagnaðarefni að utanríkisráðherraskuli hafatek-
ið þessi mál upp á alþjóðavettvangi og við bandalagsþjóðir
okkar innan Nato.
ONNUR SJONARMIÐ
ÞAÐ eru fleiri en fjarmálaráð-
herra sem hafa séð ástæðu til að
hirta útvarpstjóra. í DV í gær hellir
ríkisstarfsmaðurinn Hannes Hólm-
steinn Gissurarson sér yfir ríkisút-
varpið og segir m.a. um umfjöllun
þess á sextiu ára afmæli Sjálfstæð-
isflokksins.
„Þetta kom glögglega í Ijós,
þegar Sjálfstæðisflokkurinn átti
sextíu ára afmæli 25. maí síöastlið-!
inn. Margt má áreiðanlega segja
misjafnt um þennan gamla og
virðulega flokk, en ekki það, að
hann skipti ekki máli. En hver var
aðalfrétt Ríkissjónvarpsins um af-
mæliö þá um kvöldið? Hún var, að
í Pressunni, vikulegum blaðauka
Alþýðublaðsins, hefði birst leyni-
skýrsla um það, hversu leiðinlegur
flokkurinn væri!“
ÞAÐ er ekki fréttnæmt lengur að
Sjálfstæðisflokkurinn er leiðinleg-
ur og ekkert nema gott eitt um það
að segja. I lok greinarinnar hamast
Hannes á þeim starfsbræðrum sín-
um hjá ríkisútvarpinu sem veitast
að Sjálfstæðisflokknum og þá
væntanlega með útvarpsstjóra í
broddi fylkingar. Þar segir:
„Ég veit ekki, hvað starfsmönn-
um Kökisútvarpsins hefur gengið til
með síðustu gusu sinni framan í
Sjálfstæðisflokkinn og forystu-
menn hans. Getur verið, að þeir séu
eins go óknyttadrengir í skóla að
prófa, hversu langt þeir megi
ganga? Eða að þeir trúi því, að leið-
togar flokksins séu skapleysingjar,
sem láti bjóða sér allt. Eða að þeir
geri ráð fyrir, að þeim Steingrími,
Jóni Baldvin og Ólafi R. hafi tekist
að gera Sjálfstæðisflokkinn til
frambúðar áhrifalausan í íslensk-
um stjórnmálum? Hvað sem því
líður, mun mörgum sjálfstæðis-
mönnum vafalaust finnast mælir-
inn fullur. Ef þessi ósköp halda
áfram, þá liljóta þeir að velta því
fyrir sér, hvort ekki sé rétt að bind-
ast samtökum um að neita að
greiða gjöld til Ríkisútvarpsins. Má
skylda menn til að aðstoða óvini
sína við að ráðast á sig?“
ÞAÐ voru viðtöl við formann Al-
þýðuflokksins, Jón Baldvin i flest-
um dagblaðanna síðustu helgi. í
Nýju Helgarblaði Þjóðviljans hafði
JBH eftirfarandi að segja um yfir-
lýsingar sínar varðandi afvopnun í
höfunum umhverfis ísland:
„Það er staðreynd að hin engil-
saxnesku stórveldi innan NATO eru
treg til að hnika til afstöðu sinni. Ég
er hins vegar sannfærður um það
að tíminn vinni með okkur — þess
sjást nú ýmis erki, til dæmis er mér
kunnugt um þaö að á vegum
bandariska hcrráðsins er hafinn
undirbúningur að því að rannsaka
það hvort unnt sé í gegnum sarnn-
inga um vígbúnaöareftirlit og vissa
þætti afvopnunarmála að tryggja
öryggi siglingaleiða á Noröur-
Atlantshafi. Sömuleiðis hafa veriö
unnar mjög viðamiklar rannsóknir
á vegum Norðmanna á þessu sviði.
Eg á von á því að við munum eiga
nána samvinnu við Norðmenn á
þessu sviði, eins og norski utanrík-
isráðherrann Itefur reyndar óskað
eftir. Það er þegar farið að taka eft-
ir þessu frumkvæði og það er góðs
viti.“
DAGATAL
Af tungu — máli
Umræður um stöðu íslenskrar
tungu eru enn sem fyrr áleitnar.
Margir menn mætir hafa ruðst
fram á ritvöll og beint spjótum
sínum að málsóðum og amlóðum
hverskonar í þeim tilgangi að
hræða þá til þess að beita málinu
þannig að þeim sé nokkur sómi af
og æra góð af hljótist. Hér er lí-
fróður róinn sag'ði einn. Og í
sjónvarpinu, því heilaga véi af-
þreyingarinnar, eru um málið
þættir, ýmist í stíl umræðna þar
sem safnað er saman spakvitrum,
ellegar þá samtíningsþættir þar
sem líka er saman safnað spak-
vitrum en þeir mæta ekki hvor
öðrum á sama hátt og í umræðu-
þáttunum. Það er af hinu góða
því þrátt fyrir málsnilld margs
manns og margrar góðrar konu,
virðast menn einatt glata allri
málkennd og merkingu þegar
hugurinn hendist um móa og tún
og óstöðugur ærist af reiði, oftast
nær yfir því að einhver hefur á
einhverju aðra skoðun en við-
komandi sjálfur.
Þannig er þessi umræða. Menn
einblína ýmist fram eða aftur og
snúa sér aldrei. Sumir sjá ekkert
nema gott eitt í nútíðinni en aðrir
hrylla sig i hvert sinn sem þeir
heyra eitthvað sem breyst hefur
frá eigin ungdæmi. Og hver og
einn hefur á takteinum tilvitnun
— í þjóðskáld eða einhverja kerl-
ingu því á íslandi er ekki vitnandi
í annað fólk en skáld og kerlingar.
Heitir af því skáldskapur annars-
vegar og kerlingabækur hinsveg-
ar.
Og allir eru þeir sannfærðir.
Tala af innlifun. Skrifa af áfergju
og andinn blæs öllum í brjóst og
þeir belgja sig og belgja sig og
brjóstið tútnar út og andinn
hendist með þá um víðan völl —
svo hátt svo hátt svo hátt. Og ná
hvergi landi. Drepa aldrei niður
fæti. Svo sterk er þeirra sannfær-
ing, svo brýnn þeirra boðskapur,
svo öflug er andstaðan og mikill
meðbyrinn. Efinn löngu orðinn
útlægur.
Ekkert er málinu mikilvægara.
Án íslenskunnar erum við ekki
þjóð. Erum ekkert — hismið eitt.
Smáþjóð án eigin tungu má missa
sín. Um þetta eru allir sammála.
En eins og i stjórnmálunum eru
menn ekki sammála um leiðir að
markmiðinu. Kannski vita menn
heldur varla hvert markmiðið er.
Að allir beiti málinu frjótt og vel
og hafi á hraðbergi málshætti og
orðtök og snjallyrði. Eða einungis
að allir þori að nota málið. Ein-
hver hefur búið til mállöggu en
enginn veit nákvæmlega hver
starfar I þeirri merku sveit. Annar
hefur búið til hóp málsóða en
enginn veit heldur nákvæmlega
hverjir fylla þann flokk manna.
Meiri menntun, meiri menntun
hrópa sumir á torgum. Meiri
menntun er lykill að betra máli
meðal talenda. En stofnanamái
langskólafólksins í sömu mund
ætlar allt að kæfa með langhund-
um og endalausum innskotum og
viðskeytum þar til merkingin er
glötuð í orðflaumnum. Og merk-
ingarlaust er málið ónýtt.
Þannig er þessi umræða. Úteftir
hendist hún í blindni innanað. Og
inneftir aftur utanað. Enginn fest-
ir hönd á henni og í hvert sinn sem
einhver gerir tilraun til slíks, skýst
hún undan eins og hvekkt dýr —
eins og hind á flótta sem sést eitt
augnablik en aldrei meir en allir
telja sig samt niuna hvernig leit út.
Hafa um það hugmynd, sterka til-
finningu og eins og einhversstaðar
segir: „You can’t beat the Feel-
ing.“