Alþýðublaðið - 11.07.1989, Page 3

Þriðjudagur 11. júlí 1989
3
FRETTIN BAK VIÐ FRETTINA
Manstu i Genf, dr. Hannes?
Þegardr. Hannes Jónsson var sendiherra Islands hjá EFTA
flutti hann þar rœðu sem síðan var felld niður úr bókum
EFTA-ráðsins að kröfu Tómasar Árnasonar viðskiptaráð-
herra og Ólafs Jóhannessonar utanríkisráðherra.
Doktor Hannes Jónsson sendiherra hefur tek-
ið að sér að gerast nokkurs konar yfirutanríkis-
ráðherra og veitir Jóni Baldvin, undirsáta sinum,
þungar ákúrur i bréfi sem hann sendi ríkisstjórn
og utanríkismálanefnd. Hefur bréf þetta verið
flutt að meginhluta i fréttatímum á Stöð 2. það er
þá ekki i fyrsta sinn sem doktor Hannes þykist
hafa betra vit á hlutunum en aðrir. Hann er þess
vafasama heiðurs aðnjótandi, að hafa flutt ræðu
á fundi i EFTA-ráðinu, sem siðan var máð út úr
fundargerð ráðsins að beiðni þáverandi rikis-
stjórnar. Ástæðan var sú, að innihald ræðunnar
gekk algjörlega í berhögg við stefnu ríkisstjórn-
arinnar. I sannleika sagt var þessi ræða regin-
hneyksli og hefði einhver lægra settur verið
lagður á höggstokkinn fyrir bragðið.
Þessi makalausa uppá-
koma átti sér stað árið 1980
þegar doktor Hannes var
sendiherra íslands hjá
EFTA. Þá var Tómas
Árnason viðskiptaráð-
herra og Ólafur Jóhannes-
son utanríkisráðherra. En
hvorugur þessara flokks-
bræðra doktorsins kærðu
sig um að hann breytti
stefnu rikisstjórnarinnar
upp á eigin spýtur og hlaut
sendiherrann þungar ákúr-
ur fyrir tiltækið. Það er
ástæða til að rifja þetta
mál upp nú fyrst doktor
Hannes kýs að opinbera
skoðanir sínar á rekstri
utanríkisþjónustunnar.
Fjaðrafok i EFTA
Til þess að rekja þessa
sögu kemst ég ekki hjá að
blanda sjálfum mér í mál-
ið. Ég var blaðamaður á
Vísi þegar þetta átti sér
stað og skrifaði um málið.
í byrjun október 1980
berst mér til eyrna að dokt-
or Hannes Jónsson, sendi-
herra hjá EFTA í Genf-hafi
haldið ræðu í EFTA-ráð-
inu þann 18. september.
Þar var til umræðu beiðni
Júgóslava um ákveðin
tengsl við EFTA og naut sú
beiðni stuðnings margra
aðildarríkja EFTA, þar á
meðal íslands. Það kom
því eins og þruma úr heið-
skíru lofti yfir viðstadda
þegar sendiherra íslands
sté í pontu og fór hörðum
orðum um þessa beiðni
Júgóslava. Taldi að komm-
únistaríki hefðu ekkert að
gera inn í þessi samtök.
Fundarmenn báru fram
ýmsar fyrirspurnir til dokt-
orsins að tölu hans lokinni
og svaraði hann þeim
skörulega. Talaði eins og sá
sem valdið hefði.
Ræðan olli fjaðrafoki
EFTA fulltrúa og brátt
fóru að berast fyrirspurnir
heim til íslands þess efnis
hvort um stefnubreytingu
væri að ræða hjá ríkis-
stjórninni hvað viðkom
beiðni Júgóslava. Þeir
Tómas Árnason og Ólafur
Jóhannesson urðu felmtri
slegnir.
Bréf og síðan fyrirkall
Ég fór á stúfana eftir að
hafa snusað að málinu um
hríð og birti stutta klausu
um að doktor Hannes
hefði orðið uppvís að stór-
um skandal í Genf og
greindi frá því sem máli
skipti. Þetta var mánuði
eftir að ræðan var flutt.
Engin opinber viðbrögð
urðu við þessari frétt. í von
um að máli yrði ekki þagað
í hel ítrekaði ég efnisatriði
i tveimur stuttum klausum
síðar. Þar kom meðal ann-
ars fram, að doktor Hann-
es hafi fengið bréf frá Tóm-
asi Árnasyni viðskiptaráð-
herra þar sem sendiherran-
um var skipað að biðjast
afsökunar á ummælum
sínum í EFTA-ráðinu.
Sendiherrann var þó
ekki á þeim buxunum að
draga eitt né neitt til baka.
Síður en svo. Þvert á móti
hélt hann því fram, að
hann hefði á réttu að
standa hvernig bæri að
meðhöndla beiðni Júgó-
slava, en ríkisstjórnin færi
villur vegar í því máli.
Þyngdist þá brúnin á
flokksbræðrum doktors-
ins í ráðherrastólunum og
þeir kvöddu sendiherrann
á sinn fund í Reykjavík þar
sem honum var gerð grein
fyrir því, að það væri
stefna ríkisstjórnarinnar
sem réði en ekki einka-
skoðanir sendiherra lands-
ins hjá EFTA.
Beiðni um að afmá
ræðu dr. Hannesar
Þeir ráðherrar sáu að
það var engu tauti kom-
andi við sinn sérlega sendi-
mann hjá EFTA. Varð það
að ráði að Tómas Árnason
skrifaði bréf til EFTA og
óskaði eftir því að mál
doktors Hannesar Jóns-
sonar um beiðni Júgóslava
yrði afmáð úr fundargerð
EFTA-ráðsins sem og svör
sendiherrans við þeim fyr-
irspurnum sem lagðar voru
fyrir hann í kjölfar ræð-
unnar frægu. Var talið að
þar með hefði tekist að
þagga þetta hneyksli niður,
sem hafði verið mjög rætt
manna á meðal innan
EFTA.
Það var aðeins eitt eftir.
Bera til baka þær fréttir
sem ég hafði skrifað í Vísi
um málið. Til þess verks
var fenginn valinkunnur
sómamaður, eins og stund-
um er sagt.
„Svinbeygði____________
dr. Hannes_____________
Tómas Árnaason?“
Þetta var fyrirsögn á
bréfi sem mér barst utan úr
bæ með ósk um að það yrði
birt í dálkum mínum í Vísi.
í bréfinu kom fram, að
Tómas Árnason hefði
komið til fundar í Genf og
væri skemmst frá því að
segja, að doktor Hannes
hefði unnið ráðherrann til
fylgis við sínar skoðanir á
málinu og raunar gilti það
sama um önnur aðildarríki
EFTA. Allir sæju nú að
sendiherrann hefði hina
einu réttu skoðun á þessu
máli Jugóslavanna. Enn-
fremur kom fram, að
doktor Hannes hefði hald-
ið ráðherranum veislu fyrir
brottför hans frá Genf þar
sem einnig hefðu verið við-
staddir sendiherrar ýmissa
EFTA-ríkja og hefði al-
menn ánægja ríkt með
framgöngu íslenska sendi-
herrans.
Hér skaut heldur betur
skökku við þær upplýsing-
ar sem ég hafði aflað mér
og fór ég nú enn á stúfana
og fékk staðfest að mínar
fyrri upplýsingar voru rétt-
ar. Umrætt bréf fór því
beint í körfuna. Var bréf-
bera doktorsins gerð grein
fyrir því.
Árla næsta morgun
hringir svo doktor Hannes
Jónsson frá Genf í ritstjóra
Vísis og tilkynnir að hann
sitji ekki lengur undir lyg-
um og rógburði Sæmundar
„Ræðan olli fjaðrafoki EFTA fulltrúa," segir Sæmundur m.a. i grein sinni um embættisaf-
glöp dr. Hannesar Jónssonar.
að hreinsa mannorð sitt
með greinargerðinni.
Þar kom meðal annars
fram, að það hafi ekki ver-
ið fyrr en greinarhöfundur
gerðist sendiherra hjá
EFTA sem íslendingar hafi
tekið upp sjálfstæða stefnu
á þeim vettvangi. Áður
hafi við „dröslast með hin-
um Norðurlöndunum".
Doktor Hannes túlkaði
einkaskoðun sína sem gekk í
berhögg við stefnu þáverandi
ríkisstjórnar
Guðvinssonar. Hann muni
senda blaðinu ítarlega
greinargerð um málið sem
og afrit af ræðu sinni sem
hann flutti þann 18.
september í EFTA-ráðinu.
„Tilraun til__________
mannorðsþjófnaðar
af versta tagi
Síðan kom greinargerð
sendiherrans og náði yfir
heila síðu í blaðinu. Þar
segir hann fréttir mínar
meiðyrði, atvinnuróg og
tilraun til mannorðsþjófn-
aðar af versta tagi. Allir
hafi verið ánægðir með
ræðu sína, en hún var birt
í Vísi daginn eftir langloku
sendiherrans. í stuttu máli:
Allar fréttir Sæmundar af
máiinu uppspuni frá rót-
um hvað viðkom óánægju
með ræðuna og að hún
hefði verið afmáð úr bók-
um EFTA-ráðsins. Um
ástæður þess að hann hafi
ekki farið t meiðyrðamál
við Vísi segir doktor Hann-
es, að slíkur málarekstur
taki þrjú til fimm ár og
hann nenni ekki að liggja
undir róginum allan þann
tíma. Því hafi hann kosið
Kaldar kveðjur það til for-
vera hans hjá EFTA sem og
til þeirra sem höfðu farið
með viðskipta- og utanrik-
ismál á Fróni.
Témas hljóp i felur
Það hvarflaði ekki að
mér að sitja þegjandi undir
þeim ásökunum að vera
mannorðsþjófur og lygari.
Hins vegar gat ég ekki sagt
hvaðan ég hafði mínar
heimildir því ég var bund-
inn trúnaði við mína heim-
ildarmenn. Þá var ekki um
annað að ræða en fá opin-
bera staðfestingu á því hvor
okkar dr. Hannesar færi
með rétt mál.
Ég hafði tal af ráðuneyt-
isstjóra viðskiptaráðuneyt-
isins og óskaði eftir að fá
afrit af öllum ræðum dr.
Hannesar Jónssonar i
EFTA-ráðinu. Ennfremur
að fá svar við vissum
spurningum. Ráðuneytis-
stjóri kvaðst mundu leggja
þetta fyrir Tómas Árnason
viðskiptaráðherra. í fyrstu
virtist þetta ætla að ganga
eftir, en svo fór að lokum,
að Tómas neitaði algjör-
lega að ég fengi aðgang að
ræðum sendiherrans og
harðneitaði að svara
nokkrum spurningum um
málið. Kaus að hlaupa í
felur með sendiherrann á
bakinu.
Ólafur brást ekki
Þá leitaði ég til Ólafs
Jóhannessonar utanrikis-
ráðherra. Hann staðfesti
að doktor Hannes hefði
verið kallaður heirn á fund
vegna ræðunnar sem hann
hélt 18. september. Utan-
ríkisráðherra staðfesti enn-
fremur að þess hefði verið
óskað, að ræða sendiherr-
ans yrði felld niður úr bók-
um EFTA. Þar með stað-
l'esti ráðherra að fréttir
Vísis voru réttar, en „leið-
réttingar“ sendiherrans
rangar.
Á grundvelli þessa skrif-
aði ég síðan grein um málið
í Vísi og rakti gang mála og
birti ummæli Ólafs Jó-
hannessonar orðrétt. Eftir
það tók fyrir símtöl og
bréfaskriftir frá Genf.
Lögfraeðingur ráðinn
til njósna
Doktorinn hjá EFTA
undi þessum málalokum
illa sem von var en fékk lít-
ið aðgert. Nú beindi hann
kröftum sinum í þá átt að
reyna að komast að því
hvar ég hefði fengið svo ná-
kvæmar upplýsingar um
málið. í þeim tilgangi réði
hann lögmann i Reykjavík
til að halda uppi njósnum í
utanríkisráðuneytinu og
átti hann að komast að því
hvar lekann væri að finna.
Fyrst þegar ég frétti af
þessu áleit ég að þetta gæti
engan veginn verið rétt.
Þótti lítið leggjast fyrir
kappann að beita svona
vinnubrögðum. En ég fékk
það svo staðfest að um-
ræddur lögmaður hafi
reynt að grafast fyrir um
málið en þó frekar af vilja
en mætti, enda varð hon-
um ekkert ágengt. Lýkur
þar með frásögn af skand-
alnum í Genf.
Nú dámar mér
Spyrja má, hvers vegna
ég sé að rifja þetta mál upp
nú.
Ástæðan er einfaldlega
sú, að þegar lesið var upp-
úr greinargerð doktors
Hannesar Jónssonar í
fréttatima Stöðvar 2 síðast-
liðið laugardagskvöld þar
sem hann ræðst harkalega
að núverandi utanríkisráð-
herra og telur meðal ann-
ars litið verk að starfa hjá
EFTA, þá dámaði mér.
Það er á allra vitorði sem
til þekkja að það er nauð-
synlegt að gera algjöra
uppstokkun á utanríkis-
þjónustunni. Þettaeralltof
dýrt og viðamikið apparat
sem á engan rétt á sér í nú-
verandi mynd. En þegar
minnst er á breytingar
hnappa allir smákóngarnir
í utanríkisþjónustunni sig
saman um sína persónu-
legu hagsmuni og vilja ekki
að hróflað sé við neinu.
Vel má vera, að tillögur
Jóns Baldvins um breyt-
ingar séu ekki þær réttu.
Ég hef ekki hugmynd um
það. En í Ijósi þess sem ég
hef rakið hér að framan
dreg ég mjög i efa að
doktor Hannes Jónsson sé
rétti maðurinn til að gagn-
rýna það sem nú er unnið
að, hvað þá að koma með
tillögur til bóta.
SÆMUNDUR
GUÐVINSSON