Tíminn - 03.01.1968, Blaðsíða 8

!
8
TIMINN
Ræða forseta íslands á nýársdag:
Þjóðarstofninn hefur
að hann er traustur og
Forseti fslands, hr. Ásgeir Ásgeirsson
háifri öld. Efcki skaltu freistaum mannsaldri. Og vér, sem muin
drottins Guðs þín, og þá ekki
heldur þjóðar þinmar með þrá-
setu. En það kalla ég þnásetu, að
sjá ekki sitt aldursmarik. Nýjar
kynslóðir vaxa upp, en vér sem
erum á áttræðisaldri, vöxum fram
Vér höfum og lifað tvenna tím
ana. En tímamótin myndi ég
setja nálægt upphafi hiinnar fyrri
heimsstyrjaldar, en þó hafa stór-
felldaistar breytingar orðið írá
hinni 'síðairi styrjöld og til þessa
igs. Hið yngra fólk gerir sér
•vísast ekki ljósa þá breytingu,
sem orðið hefir í íslenzku þjóð-
fóliagi og á kjörum fólks á ein-
um aftur fyrir aldamót, eigum að
sjálfsögðu erfiðara með að íaga
oss eftir hinum nýja tíma síðustu
ára en yngri kynslóðin.
Ég minnist þess, þegar stjórn-
im var flutt inn í landið og hinn
íyrsti islenzki ráðherra steig af
skipsfjöl. Ég minnist fullveidisins
1918 og að sj'álfsögðu endurreist-
ar lýðveldis árið 1944. Og þá
minnist ég ekki sízt Alþingishá-
tíðarinnar 1930, sem átti rikan
þátt í að efla sjálfstraust íslend-
inga og atlhygli og álit erlendra
manna á fámennri, afskekktri
þjóð, sem átti þúsund ára þing-
sögu að baki. Einm brezki fulltrú-
Mannlíf í deiglu
Góðir íslendingar, nær og fjœr!
Ég óska yður öllum, iwerjuan
um sig og þjóðinni _í heild, góðs
og gLeðEegs nýárs! Ég þakka einn
ig inniiega gamla árið og' öll árin
síðam við settumst að hér á Bessa-
stöðum, góðvild og vináttu. sem
þeir, sem hér sitja, geta sízt án
verið.
Á þessum fyrsta degi ársins
1968 tilkynni ég, svo ekki verði
um villzt, að ég mun ekki verða
í kjöri við þær forsetakosningar,
sem fara í hönd á þessu nýbyrj-
aða ári. Fjögur kjiörtimalbil,
sextán ár í forsetastóli, er hæffi-
legur tími hvað mig snertir, og
þakka ég af hrærðum hug það
traust, sem mér hefir þannig ver-
ið sýnt.
Það er margs að mimmast fr«(
þessum árum, þó það verði ekki
rakið í þessu stutta áramóta-
ávarpi, og hwgljúfastar eru end-
urminningannar frá þeim tólf ár-
um, sem okkur Dóru auðnaðist að
búa hér samian. Ég minnist henn-
ar, og ég veit þjóðin öll, með
aðdáun og virðimgu. Nóg um það,
að þessu sinni. Miér er enn „tregt
tungu að hræra“.
Það tekur nokkurn tima að
venjast nýju umihiverfi, og það
liðu nokkur ár þar til okkur varð
eðlilegt að segja „heim að Bessa-
stöðum". Em Bessastaðir eru til-
valið forsetasetur, bæði jörðin,
húsnæði og kirkja. Helztu umbæt-
ur eru á þessum árum Tjarnar-
stáflan, skreyting kirkjunnar og
nýbyggð Bókhlaða. Er nú kirkjan
og Bessastaðastofa komin í það
horf, að ég hygg að ekki þurfi
um að bæta mé við að auka um
lanigt sfceið. En minoa vil ég þó
á, að forseti þarf einmig að hafa
aiflwarf f Reykjavík, einkum að
vetrariagi. Það mum og td þess
draga um leið og simmt verður
hinni rlfcu þörf Alþingis,
ríkisstjómar og rikissbofn-
ama fyrir aukin hiúsakymmi.
Eru það tilvaldar framkvæmdir, ef
þörf verður au'kimnar atvimnu,
enda vísast til sparmaðar en ekki
útgjaldaauka.
Mér er það ljóst, að það mun
fæstum koma á óvart, að ég hefi
nú lýst yfir þeirri ákvörðun, sem
er ekki_ ný, að vera ekki oftar í
kjöri. Ég verð orðimn sjötíu og
fjögra ára fyrir kjördag, ef ég
lifi. Það hefði þótt hár aldur fyrir
Þetta er vel valið nafn á mikilli
og góðri bók. Höfundurinn er
Hanmes J. Magnússon, fyrrv. skóla
stjóri, kunmur allri þjóðimini fyrir
langt og mikið starf sem kennari
og skólastjóri, rithöfumdur og
ritstjóri tímarita. Bœkur baas
hafa notið vimsælda og eiga það
vissulega skilið.
Óvfet er, að í bókafióði jólanma að
þessu sinmi hafi komið út þarfari
og þjóðhollari bók en einmitt þessi.
Hiún flytur þjóðinmi miiTrínm og
tímalbæran boðskap. Þar örlar
hivorki á öfgum, stóryrðum né
frekju, hleypidómum né rneinu því
er óprýtt getur málflutning. Mark
viss boðskapur bókarinnar er göf-
ugmannlega fluttur. Hinn lífs-
reymdi og margfróði skólamaður
er ekki aðeins talsmaður þekking
arimnar, heldur og vizku hjartans.
svo að það er unun að lesa bók-
ina. Skilningur hams á þeirri hlið
miállsins er himn sami og góðskáld
anmia, sem ortu:
„Sj'álft hugvitið, þekkingin hjað.i-
ar sem blekking,
sé hjarta ei með, sem undir slær“
Einar Ben.
Og:
„Öllum hafís verri er hjartans ís,
er heltekur skylduninar þor.
Ef hann giipur þjóð, þá er glötun
vis,
þá gagnar ei sól né vor“.
H. H.
Á einum stað í bókinni er spurt:
„Eru hjörtun að kólna?“ Ekki er
inn stóð að vísu fast á þvi, að
brezka Paifliamentið væri móðir
þjóðlþinganna, en játaði fúslega,
að Alþingi íslendinga væri þá
amma þeirra. Með slíka forsögu
getum vér hivorki leyft oss né
megum óvirða vort eigið Alþingi.
Því ber að halda í hæstum heiðri.
AHt eru þetta merkisatburðir,
sem ég hefi rakið. Úr nýlendu
er orðin frjáls og fullivalda þjóð.
Vér höfum ekki orðið fyrir von-
brigðum um árangur sjálfistæð-
isbaráttunnar. Jáfnframt hafa orð
ið stórfelldar breytingar i at-
vinmulífi og um búsetu. Fram um
aldamót má heita að hér hafi ver-
ið bændaþjéðfélag. Bn þess verð-
ur að gæta, að bóndinn og hans
fólk lagði jafnframt stumd á
heimilisiðnað og karlmenn fóru í
verið á vertíð. Einn og sami mað-
ur við orfið, árina og vefstólinn.
Vöxtur kauptúna og kaupstaða
er í raúininni eðlileg verkaskipt-
ing, sem leiðir af aukinni vél-
tæfcni og batnandi skipakost'. Þar
sem ekki var komizt á milli hér-
aða áður fyrr, jafnvel td hjálpar
í hallæri, þá eru nú allar leiðir
opnar að kalla, bíllinn er kom-
imm í stað hestsins. Og enm hafa
flugsamgöngur þróazt bæði inn-
amlands og utan, sivo að fjarlægð-
ir hafa breytzt í niálægð. Einangr-
un lands og þjóðar er úr sög-
ummi. Það þarf bæði þrek og góða
greind til að aðlagast slíkum
stöbkbreytingum á fáum áratug-
um. En þjóðarstofninm hefir sýnt
að hann er traustur og góður. Sú
upplausn, sem rætt er um að sé
í þjóðfélaginu, er vomandi
bernskufbnek, sem eiga eftir að
hverfa með vaxamdi þroska.
Svo virðist sem ýmsir hafi á-
hyggjur af því, að emangrun ís-
lands sé úr sögunni. Og ekki er
því að neita, að á þessari öld
tæknimnar, kafbáta, flugvéla og
eldflauga er ísland, eins og önn-
ur lönd, komið inn á hættusvæði
ófriðartíma. Atomöldin gengur
og jafnt yfir alla. Og þá er að
taka því með skil-níngi og drengi-
legri sarnbúð við aðrar þjóðir.
Vér búum við gott niágrenni. Ó-
friðarfaætta milli þeirra þjóða,
sem búa á ströndum norðanverðs
Atiantsfaafs að vestan og austan,
er einsnig úr sögumni. Oss ber að
rækja góða frændsemi við skyld-
ar þjóðir. og vinskap við allar
þjóðir, sem vér höfum nokkur
samskipti og viðskipti við. Stór-
það fullyrt þar, em ef svo væri,
er nauðsynlegt að útrýma þeim
kulda, og það er hægt. Foreldrar
ættu að lesa þessa bók og biðja
stálpuð börn sín að lesa hana.
Hún særir ekki. en kemur sem
góður og hollur vinur til hvers
manns.
Um heppilega leiðsögn eru á
17. bls. bókariinnar eftirfarandi
línur:
„Mér er í minni, eftir meira
en 40 ár, lcvöldræður séra Magn-
úsar Helgasonar í Kennaraskólan-
um. Með þeim ræðum smerli
hanm marga viðkvæma stremgi í
brjóstum nemenda sinna. Þær
voru ekki fyrst og fremst fræð-
Framhald á bls. 12.
MinVIKUDAGUR 3. janúar 1968
sýnt,
góður
veldisdraúmar eru engin freist-
ing fyrir vopnlausa, fámenna
þjóð. Ein það getum vér sýnt um-
heiminum, að smáþjóðir eiga rétt
á sér jafnt og aðrar, og að skii-
yrði til mannlegs þroska séu þar.
sízt lakari en meðal stórþjóða.
Porystumaður eins og Jón Sig-
urðsson er fyllilega á borð við
hvern annan leiðtoga miUjóna-
þjóða. Ég verð þess oft var með-
al erlendra þjóða, að íslenzk þjóð
hefir gott mannorð að þeirra áliti
sem nokkuð þekkja til, og er pað
hitn mesta þjóðarnauðsyn, að vér
varðveitum það og sýnum oss
þess mafclega.
Sumir virðast og hafa auknar
áhyggjur úm framtíð íslenzks
miáls og menningar. En þá væri
hvort tveggja lítils virði, ef það
gæti ekki þrifizt nema í einangr-
un, eins og viðkvæm jurt umdir
glenþaki eða fornminjar á safni.
fslenzkt þjóðemi er málið, hugs-
unarháttúrinn og óslitin saga trá
upphafi íslands byggðar. Hrein
og svipmikil tunga stóð af sér
allar híettur nýlenduáranna um
margar dimmar aldir. Meðal allr-
ar alþýðu manna hefir tungian lif
að með litlum breytingum frá
uppfaafi sagna- og ljóðagerðar.
Það stækkar fámenna þjóð að
geta enn notið alls þess, sem hugs
að hefir verið og skráð á þúsund
árum og einni öld betur. Og þdð
sameiniar íslenzka þjóð, að tung-
an er ein og engar mállýzkur.
Tungan þekkir enga stéttaskipt-
ingu og verndar þjóðlegan hugs-
unarhátt. Meðan heninar varn-
arveggur stendur, er íslenzku
þjóðemi borgið. íslendingar eru
hin rnesta bókmenntaþjóð.
Góðir Íslemdinigar! Ég lýsti vfir
því, að ég verð ekki lengur í fram
boði. Á þessu ári eru liðin fjöru-
tíu og fimm ár síðan ég var fyrst
kjörinn á þing, söguríkt tímabii
bókmennta og lista, framfara og
kjarabóta.
Þetta eV ekki kveðjuræða. Enn
er eitt misseri til kosnimga oá
mánuði betur til fardag^ nér a
Bessaistöðum. Nú á útmánuðum
kjörtimabilsins vænti ég að hitta
margan mann að máli, og láta
eitthvað til mín heyra.
Eg endurtek þakkir minar fyr
ir liðim ár. og óska þjóðinni árs.
friðar og Guðs blessunar!
Gleðilegt nýár!
Hannes J. Magnússon