Tíminn - 02.03.1968, Blaðsíða 12

12
TÍMINN
LAUGARDAGUR 2. marz 1968.
LANDSPRÓF
f'ramnaio n b síSu
levti sker hann sig úr ölilum öðr-
um, sem látið hafa við það sitja
að fordæma það og .heimt’a það
afniumið.
TiiLlögur St. St. eru í stuttu
máli þessar: Landspróf verði á-
fram í íslenzkum stíl, ólesinni
stærðfræði og dönsk-u eða e-nsku.
Lágmarkseinkunn verði hin sama
og n-ú er tiil að standast prðfið.
Ekki verður séð, hvort höf. á við
miðskólaprófið í heiM, lágmarks-
einfcunn 5, eða einkunnina 6, sem
er tógimartkseinkunn til að kom-
ast inn í menntask. eða sérskóla.
Eins verður ekki séð, livort það
eiga að vera þessar þrjár grein-
ar, sem landspróf á að tak-a í, sem
skera ei-ga úr um tógmarkseink-'
unnina eða þær alla-r.
Önhur próif eiga héraðs- oig
gagnfræðaskólarnir að annast og
tel-ur höf. að þeim sé vel til þess
treystandi, því það myndi v-erða
hverj-um skól-a metnaðarmál að
senda frá sér sem bezt u-ndir-
búna nemendur. Ef Skólarnir wan
ræktu skyLdu sína í þessum efnuim
myndu þeir bíða- við það álits-
hnekki, sem erfitt yrði að vinna
bug á, n-ema m-eð samvizkuisam-
legu starfi.
Nbkkuð skýtur trauist þetta á
skó-lunum skökk-u við það sem
böf. segir fyrr í grein sinni að
kennariar þessara sömu skóla falli
fyrir þeirri freis-tingu að berja
inn í nemein-dur sína svör við smó-
atriðum, sem litlu máli skipta um
kunináttu nemandans.
Með þessu móti, segir greinar-
höf. yrði aðgan-gur að þessu und-
irbúniittgs prófi greiðari en nú
er, því ýmsir skólar muni af ótta
við liandsprófið draga úr þv-í, að
s-umir nemenda þeirra þreyti það.
Segist St. St. vita dæmi um það
að með þessum hætti hafi að ó-
þörfu verið brugðið f-æti fyrir
me-n-n, sem b-etur hefðu hald'ið á-
fram námi en ekki.
Grein sinni lýkur svo höf. með
þeirri staðhiæfin-gu að afnám
landsiprófs í núverandi mynd væri
spor í þá átt að greiða æskulýð
liahdsin-s braut til framhaldsn-áms.
Hér h-efur verið lýst á úrbóta-
tillögum St. St. og þótt svo g-æ-ti
virzt við fyrstu yfirsýn að þær
hafi ýmis'legt til síns máls, tel ég
að þær séu, að fenginni reynslu
mjög sv-o varhugaverðar, o-g skutu
þær því athu-gaðar lítið eitt nán-
ar
Höfu-ndur l-eggur tii eins o-g áð-
ur segir að aðeins þrjár grei-nar
verði teknar til landsprófs þótt
ekki verði séð, hvort þær einar
verði látn-ar ráða úrs-LÍtum á pró-f-
in-u. eða eink-unmir úr þeim grein
um taldar með einkunmum þeim
í öðr-um landisprófsgreinium, sem
skólarnir gefa. Vírðist hið síðar-
nefnda líklegra, þar sem ætlunin
er með þessum tillögum að bæta
úr n-úverandi ástandi, sem torveld
ar uin-glin-gum framhaldsnám, að
dómi höfundar.
Þar s-em ekki er hægt að gera
ráð fyrir að menntasfcóiamir eða
kennara-skólinn mun-du sam-
þykkja lækk-un á núv-eran-di iág-
markseinkunn til inngöngu, hlyti
sú „auðvel-dun“ til framhald'sn-áms
að byggjast á þ-ví að skólarni-r
yrðu öriátari á einkun-nagjafir en
núiverandi landsípr'áfsniefnd.
Mikil fjölgum þeirra, sem mið-
skófepróif-ið veitti rétt tií inn-
göng-u í men-ntaiskóla oig sérskóla,
jafaframt læfckun kröf-um tii al-
menmrar kunnáttu mun óhjó-
kv-æmi-legia leiða til þess, að þ-e-ss-
ir sfcólar kre-fðu-st inntökuprófs,
annað e-r ekki hægt og yrði um
1-eið horfið að því ófre-mdar
ástand-i og misrétti, sem liýst hetf-
ur verið hér að framan, og landis-
-prófið l-eiðiétti á sínum tíma. Það
er alve-g fráleitt að hal-da að þess-
ir f-ramhaldsskólar sem búa
eiga nemendur sína und-
ir frámhaldsnám í háskól'a,' muni
treysta hinum ýmsu skólum bet-
ur til að velja sér nem-en-dur en
hlutlausri nefnd háskólagengtnna
manha, s-érfr-óðra, hv-er á sínu
sviði.
-Slízt situr á niér, að gera lítið
úr hæfni starífisbræðra minna hér-
aðs- o-g gagnfræða-skólakennara til
þ-e-ss að velja nemendur í menmta-
Og kennaraskól-a og þar með ■ til-
vonandi upp-fræðara þjóðarinnar,
menntamenín hennar, emib-ættis-
menn. og leiðto-ga, en þó s-egir
mér huigu,r um að en-ginn þeirra
kysi sér. til, handa eða skó-la sín-
um. réttindi . til slíks. Og þó svo
óMkle-ga færi, er ég ek-ki sann-
tfærður -um að ma-t þeirra yrði
nokk-uð b-etur þokkað eða þakkað
en núveran-di landsþrófsifyrir-
komulag.
í landi kunninigisskap'arinis er'
oft gott að geta skotið sér á bak
við kalda útreikninga með því að
„telja sa-man punkta“, og í því er
fólginn viss móralskur ..styrkur að
eiga ytfir höfði sér hlutlaust ýtfir--
mat.
Faer-i nú svo að iandsþrófsgrein
arnar þrjár, sem St. 9t. stingur
Uípp á, yrðu einár 1-átnar ráða úr-
slitum um rét-t 'ti-l inn-göngu í
æðri s-kóla, þá hlyti afleiði-n-gin af
því f-yrirkomulagi að verða sú,. að
einm-itt v-egna „metnaðar“ skól-
'anna o-g kappi að kom-a sín-u fólki
áleiðis, að að-al áherzlan yrði lögð
á þes-sar gre-inar, og þeim æitlað-
ur rífl-egastur timimn á stund-a-
s'kránum. Steiindór er að ví-su
bjartsýnn á þennan metnað, er
ætti fyrst og fremst að bir-ta-st í
því að vandaður yrði undirbúnin-g
urinn í þeim grein-um sem ekki
væru teknar ti'l lánd-sprófs, a.m.k.
vandaðri en nú er.
En mér er spurn, hv-er kann-
ar þann uinidirbúning?
í eð-lisfræði og sögu yrði það
gert o@ væntanlega í því tun-gu-
máli, sem e-kki væri tekið til !and-s
prófsins, því þessa-r greina-r eru
ken-ndar áfram tii stud-entsprófs.
En bv-er kan-nar þ-ekkingu nem-
endanna í hinu-m lesgre-inunum?
Egin-n^ því þessi próf eru loka-
próf. í þei-m á að koma í Ijós
öl-l sú þekking. sem verðandi j
stúd-ent h-efur til brun-ns að bera, j
í gra'S-a-fræði, almemnri dýrafræði, j
Mkam-s- og heilsutfræði og lan-da-i
tfræði.
Og nú skýt ég máli mínu til
stúden-ta og spyr hvort peir . ha-fi j
sligazt und-an byrði þekkingar í
þe-s-sum greinum við s-túdentspróf
eða eftir það.
Lan-dafræði og náttúrutfræði eru
svo sem kunm-ugt er, undirstöðu-
Laxveiöimenn
Veiðil-eyfi næsta sumar fást nú í Svartá í Húna-
vatnssýslu. Þeir sem panta nú í marzmánuði
þrjár stengur þrjá daga í röð, sitja fyrip.
Upplýsingar hjá Pétri Péturssyni, Höllustöðum,
sími um Bólstaðahlíð og Má Péturssyni í
síma 22531.
greinar margvísl-egra raunvá-sinda,
og það í ríkara mæli nú en
nokkru sinni áður. Það m-u-n al-
mennt viðiurke-nn-t að það verði
einmitt á þ-essum sviðum ra-un-vís-
inda, sem f-s-lendi-ntgar í framtíð-
in-ni, byggja efna-ha-g sinn á þekk-
ín-gunni á auðlindum landsims,
hina margiumræddu hagþr-óun.
Það kem-ur því úr hö-rðuistu át-t
að einn kunnasti niáttúruifræðing-
ur landis'in-s, sfcuili ei-ga uippá-
s-tun-gu að því að ger-a þess-ar
grei-nair að e-nn meiri hornrekum
í í'slemzkum skól-um en nú er, er
vissulega ekki á það bætandi.
Máltækið segir, smekkiurinn,
sem kemst í ker, keiminn lengi
á e-ftir ber. Fái un-glingar ekki á-
huga á náttúrufræðum í barna-
og ungli'n-gaskólum, er tæpl-ega við
því að búa-st að þeir verði’ bre-nn
amdi atf álhuga, þegar að því ke-m-
ur að velja s-ér hádfcólanám.
lau-s-t til stúdentsprófs, þ.e. ná því
eftir fjögra ára nám. Þessi tala
h-æfckar uipp í 80% ef-tir endur-
teknar próftilrau-nir. Ekki er úr
vegi að hafa þe-ssar töLur í huga,
þ-egar rætt er um það að draga
úr ailmenn-um n-ámskröf'tu-m til
inntöku í mennta-skólana sem mér
virðist eina leiðin til að auð-
ve-lda Ungling-um inngön-gu þang-
að.
Þegar talað .var um ljón á ve-g-i
til háskc-laprófs vár þáð með til-
li'ti ti-1 þeirrar furð-ulegu stað-
reyn-dar að-eins 35% af stúdent-
um.þeim, sem innritasV í, Háskól-
ann Ljúka prófi. Ég ieyfi mér að
neffna þetta furðiilega staðreynd.,.
þ-ótt menn v-erði aðl hafa í huga
að n-ú innritast mifelu fl-eiri stúilk-
ur en, áð-ur, og af þeim, sem inn-
ritást .ljúka aðeins’ 7% báskól-a-
n'ámi, Þessi athu-gun ' um- Hiáskól-
ann n-ær yfir árin 1050—65.
Það kemur fram í grein St.
St. eins og rauinar fl-estra þeirra,
sem áfellast landsprófið og vilja
það afnumið, að það ,sé óeðlileg-
ur þrösfcuildur á leið unglinga til
framihaldisnáms. Þessi hin-dr-un
v-al-di svo því að stúdentaviðkom-
an verði of Mt-il, og framtíð þjóð-
arinnar þar með stetf.nt í voða.
Þe'tta eru þ-eirra aðalrök fyr'r
niðurfelling landispróísins, s-kulu
þau athuvð iítið ei.tt nánar
Árið áður en fræðslulögin
gen-gu í gildi og fyrsta La-ndspróf-
ið var breytt, 1945, byrj-uð'U nám
í Menntaskólanum í Reykjavík
þessh 25 drottin-s útvöldu, er s-tóð
ust inntök-uinrófið os áður hafa
verið nefndir. í Menntaskólan-um
a Ak-ureyri v-oru þeir 39 ungling-
ar, se-m sett-ust í fyrsta befek.
Sam-tals í báðum menntaskólun-
um 64, eða 2,7% af aldursfl-okki
,(2340). Við þe-ssa tölu ber að at-
buga, að n-okkrir ungling'ar bæ-tb
u-st við í þriðja. bekk Me-nntas-kól-
an-s í Reykjavík. Eo-m-u þe-ir úr
Gagnfræðaskó'l'a Reykvíkinga,
Ágú'sts-skó'lian'um svokallaða, eftir
inntökupróf í bekkinn. Þá fcom-u
n-o-kkrir unglin-gar úr héraðs- o-g
g'agnifræða-skóíum inn í annan
bekk Ak-ureyrars'kólans eins og
áður segi-r, einnig í þriðja befck,
e-n þá eftir inntöku-próf.
Svo sem kunn-ugt er vor-u
menntaskó-lar.nir þá 6 ára skó'lar,
þar af voru tveir neðstu bek'kirn-
ir kalLaðir gagnfræðadeild.
Árið 1046, fyrsta ár landsprófs-
ins, voru það 111 u-nglingar, sem
öðlast rétt til inngöngu í me-nn-ta
skólan.a, eða 4,1(8 af unglin-ga-
fl'o-kk-i, (2654).
Tuttugu árum síðar, nán-ar til-
tekið 1965, voru það 505 ungling-
ar se-m öð-luð-ust þessi réttindi e-f-t
ir að h-afa náð s-wokallaðri fram-í
haldiseiintounn á landsprófi mdð-j
skól-a, eða 16,07 af aldursflokki!
(3701). Af þessuni 595 unglimg-j
um hef-ja 575 n-ám í menntaskóla, j
eða sem n-æst 16,5 af hun-draðij
akhirsflokfei. ?/ ‘ j
Útskrifaðir stúdentar 1945 vo-ru!
116, tæp 5% af al-durstflokki. Sam-
bæril-ega-r tölur frá árinu Í9'65
eru 516 úts-krifaðir stúd-en-tar, tæp
9,5% af al-durstflokk'i en 1)1,7% af
aldursflo-kki 1067.
Af þes-s-um tölum má sjá, að
Lands-prófið var og varð hvatniog
en ekki brös'kuldur til langiskótó-
máms.
Enn ber það að ath-uga, að það
eru fleiri leiðir til stúdentapróf-s
en landispróf'sleiði-n. Bæði inn í
Verzliuin-arskóla íslandis og Kenn-
araskófenn geta ungli-ngar komizt
ám landsprófs, e-n báðir þessir
skó'lar úts-kriifa stúdenta sv-o sem
k-unnugt er.
Svo vi-rðist sem víðar séu ljón
á vegi náthifúsra u-n-glinga til tia-
skólaprófs en landsprófið eitt.
V-ið athúgun á stúd-entsprófi á
árunum 1058—1966 kem-ur í Ijós
að þ-að er aðein-s 60% mennta-
skólanemenda, se-m komast klakk
VI.
En-gum, sém einhver skii k'ann
á námi í menntaskóla, kenn-ara-
skól-a' og 'síðar háskóla, getur tót-
ið sér- détta i hug að hægt sé
að se-tjast í- fjögurr-a. ára fram-
haldsskóia með stúdents-prófsrétt-
ir.du-m, án þ-ess að'-.áður sé kön-n-
uð undirstöðu þekking í a-lmenn
-um grein-um, skilnmg-ur og þro-ski
til æðra nám-s.
Þessari könnun má vafatouist
h-aga. á margví-slega vegu, en aðal-
atriðið er, að hún verði ekki tor-
tryggð. Það ætti að vera í lófa
1-agið fyrir tónds-próf'sn-efnd með
ítarlegum leiðbeiningum til. skól
anna í byrju-n s-kól-aárs, að beina
keninslunnii í hatfuðd-ráttum að
þeim meginatrið-um hverr-ar n-áms
greinar, sem h-ún telur m-estu
varða. Þetta hefur landsprófs-
ri-etfnd gent hin síðari ár eins og
fyrr var frá skýrt.
Það getur enginn gengið þ-ess
dulinn að á hiutlauss yíirmats í
'vjn,4ipstöðu grginumalnjennrar
m-emi.tunar, lan-dspr-óisgreinum
dregur að þ-ví óðar en varir að
irintöfcupróf verði að nýju tekin
upp 1 menntaskóla og sérskól-a og
þ'ar með gerður • að érigu sá meg-
intilgangur fræðslul-aganna að
„hvorki staður né fjársfcortur geti
orðið efnilegum nemendum
Þrándur í Göt-U þes-s náms, sem
þeir hafa hæfileika og_löngun
til“, eins og komizt er að orði
í niðurlagi greinargerðar þeirrar,
sem skólamálan-efindin lét fylgja
með frumvarpi sínu til fræðslu-
laga 1945.
Einbvern tíma dregur að því,
væntanl-ega, að við íslending-ar
v-erðum svo efn-um búnir, hátækni
þróaðir og með yfirfuilan vinnu
markað, að nauðsyn-legt v-erður
ta-lið að breyta skólakerfinu,m .a.
með því að 1-engj-a sfeólaskylid'Un-a
um 3—4 ár. Þá verður að s-j'álf-
sög-ðu stofftað til margjví-slegra
framhaldsskóla víða um land og
þa-r með missir landspróf núver-
an-di gildi sitt.
■ En ;meðsri. beðið , er eftir þess-
sji'-þrióvr'. búsetan ' landSmu tótfn
dreifð' og nú er og efnahagur
landsmauna . misgoður. verð-ur
ekki séð að tíraabært sé að ieggj-a
þ’áð niður.
Enginn þeirra, sem áfellzt hef-
ur landsþrófsfyrifkornulagið h-eí-
ur be-nt á nofckra aðra leið sem
jaf nv-el,. hvað þá betur, tryggir
ungl-ingúm iands-in-s jafnari rétt
ti-1 framhaldsnáms, og um leið
menntaskóluinum hæfari n-e-mend-
ur.
Þórarinn Þórarinsson,
f-yrrv. skólastjóri
HÆGRI UMFERÐ
Framhald aa bls. 6.
ingisgjaldið á f-ólki, v-öru og
þá fyrst og frem-st byggingar-
e-fni, rnyndd um 1-angt skeiö
hækka til stórr-a mun-a? —
höfum við næga flutnings
bífe og bílstj-óra til að rifeupa
í skörðin og varna því, að
s-einagangur flutningann-a verð;
til þe-ss, að það st'andi meinl-ega
á byg-gin-giarefni, eða öðru
S'Mfcu til n-auðsynlegra frarn-
fcvœm-da?
Fyrir lig-gja nú upiplýis-ingar
um þ-að, að á HMieginum svo-
nefn-da muni vegafcerfl tonds
ins v-era að mestu leyti í þ-ví
ásta-n-di, sem það er n-ú -
bara á eimstötou stað tvö'faldar
brauti-r á bli-n-dih-æðum, en svo
að segj-a hvergi á blindb-eygj
u-m — og er þ'að ekki öðruvísi
en ætla mæbti. Það væri ekki
hægt á hörku-vetrd, að ger-a
vérulegar v-egatoætur. Ekki hef
ir heyrzt, að til stan-di að tefla
f-ram fjölmenniu, vel æfðu Mði,
til að annast umtferðargæslu
á akv-eg-unum úti á landi. Tal
að be-fir v-erið um að í ráði sá
að fjó-rf-alda þá u-mf.erðargæzlu
s-em þar er áðu-r — en vart
mun há tala boma út úr þeirri
margföl'dun. — SIM'kr-a ráðstaf
a-na er varla heldur að vænta,
því að helzt Mtur út fyrir, að
ekki standi til að ákveða nein
ar v-erulegar breytin-g-ar á há-
marks-hraða ökutækja út af
breytin-giunni á umferðmmi —
enda vandséð, að fyrir hendi
séu pe-n-ingar, til að standasí
þann mikla feostnað, um lang
an tírna, sem það mynidi hafa
í för með sér. — Atf hinum
fyr-rnefndu samræðum í Útvarp
in-u var líka helzt að heyra,
að ekki standi til að efna til
n-eins stórkostmaðar út atf
br-eytinigu á afcsturshraðanum.
Einn, sem þar k-om við sög-u,
sagð-i að h-raðinn væri efclkerf
aða-latriði — og förmaður H-
nefindarinn-ar mótmælti þessu
ekki o-g var óáifcveðinm í svör
urn u-m þetta atriði. — Sú
hu-gsun tók að Leita á mann,
að ef ekki verði þarna breytt
u-m s-tefnu, ku-nni svo að fara,
að aða! gjaldið fyrir umferða
breytingun-a verði efcki gre-itt í
p-eningum — heldur í mamms-
Mfum
— Fr-umwarpið um frestun
á framfcvæmd umrædidrar am-
ferðabreytingar betfir nú verið
felit, svo að sennilegt er að
breytin-gin ko-m-ist á 26. maí,
svo s.em til stóð. — Það wæri
vissulega gott að meg-a vœnta,
að H-nefndinmi takist, þegar
tii kasta-nna kemur, betur með
hina stór-vandasömu framkv.
þessa máls^ en til tó'kst með
spjaliið í Útvarpinu, sem óg
hefi áður vitnað í. Það væri
líka mjög æskilegt, að hLýinda
vor geri einihverj-ar vegabætur
mögul-egar fyrir H-daginn — að
u-n-nt re-ynis-t að ná í eimhv-erjia
aura til sMkra framkvæmda. —
Það væri go-tt að mega v-ænta,
að betur rætiist úr þessu öllu,
en mér og mörgum öðrum seg
ir h-ugur um. Okfcur ber nú öll
um að vinna að því eftir fremsta
megni, að svo me-gi verða. —
Við þurfum öli að muna etftir
því að við v-e-rðum í ma-rga
máttuði eftir uimferðarberyting
una, í stórum meirí hæt-tu á
öllum vegum Lamdsiins, en við
höf-um notokru sinni verið til
þesis-a, — og að úr þeirr’
hættu verður því aðe-ins dreg
ið, að ailir reynl sífeiLlt að
v-era á verði, og hlýða nákv-æm
lega settum regLum.
— Vonandi er að þing og
stj-óm Láti svc efcki sitt etftir
ii-g-gja, um fé og úrræði, t’i'
að v-arna því, að þ-essí um-
ferðabreyting kosti okkur
mjög tilfinnanlegt gjaid i
mannslífum. — Þeir, sem bera
me-sta ábyrgð i þ-e-ssu máli,
gerðu rétt í að skrifa vel a
bak við eyrað. að þesskonar
gjialdi, gr-eiddu með lífi kærra
ástvin-a, eíga m-enin ekki mjög
auðvelt með að gleyma —
eða að fyrirgefia þeirn, sem gera
mönn-um -að greiða það.