Alþýðublaðið - 28.11.1989, Blaðsíða 5

Þriðjudagur 28. nóv. 1989
5
Jón Baldvin Hannibalsson um viröisaukadeiluna:
Menn leggi spilin á borðið
„Þeir sem hafa boöað hvað ékafast að rétta leiðin til að
knýja fram lækkun á matvælaverði sé tveggja þrepa virðis-
aukaskattur hafa lengi talið sig hafa alslemmu é hendi. Við
höfum nú krafist þess að þeir leggi spilin á borðið, hætti
öllu laumuspili. Og þá er eftir að sjá hvort trompið reynist
vera tómir hundar" sagði Jón Baldvin Hannibalsson for-
maður Alþýðuflokksins í samtali við Alþýðublaðið um þýð-
ingu samþykktar þingflokks Alþýðuflokksins frá því í gær-
morgun. Samþykkt þessi kom í kjölfar samþykkta og yfir-
lýsinga samstarfsflokkanna um tveggja þrepa virðisauka-
skatt þvert ofan í fyrri samþykktir og leiddi meðal annars
til utandagskrárumræðu á þingi í gær.
„Samstarfsflokkarnir hafa í
stofnunum þeirra og með yfirlýs-
ingum forystumanna hlaupist frá
því samkomulagi um framkvæmd
virðisaukaskattsins um áramót,
sem áður hafði verið staðfest
þrisvar sinnum. í málefnasamn-
ingi ríkisstjórnarinnar, við af-
greiðslu fjárlaga og við undirbún-
ing fyrirhugaðs virðisaukaskatts-
frumvarps. Um það segjum við
einfaldlega að yfirlýsingarnar
hljóti að veikja traust á fram-
kvæmdinni. Þetta er kurteisislega
orðað, það þýðir kannski í reynd
að það útiloki að slíkt frumvarp
verði flutt hvað þá að það nái
meirihluta.
Meðal þeirra sem hafa verið
með þessar yfirlýsingar er fjár-
málaráðherra sjálfur, sem í viðtali
við Tímann 23. nóvember segir að
„hann og hans flokkur væru þeirr-
ar skoðunar að tvö þrep væru
æskilegri kostur..."
Síðan hefur það gerst að aðrir
aðilar, nefnum sem dæmi stjórnar-
blaðið Tímann, hafa stillt málinu
upp eins og það gerði með heims-
styrjaldarletri á forsíðu sl. fimmtu-
dag. „10 kratar stoppa tveggja
þrepa virðisaukaskatt" — undir
skilið: Alþýðuflokkurinn stendur í
vegi fyrir lækkun matvælaverðs á
íslandi. Það er nú blöffið.
Að sjálfsögðu grípur stjórnar-
andstaðan þetta fegins hendi,
Sjálfstæðisflokkurinn hefur verið
á hröðu undanhaldi í þessu máli,
hann stóð að því ásamt framsókn-
armönnum undir minni verk-
stjórn sem fjármálaráðherra að
koma á gildandi lögum um 22%
virðisaukaskatt. Hann er löngu
hlaupinn frá því. Kvennalistinn er
að vísu á móti virðisaukaskatti,
eins og reyndar flestu öðru sem
horfir til nýmæla og bóta. Síðan
henda forystumenn samtaka
vinnumarkaðarins þetta á lofti og
gefa út digurbarkalegar yfirlýsing-
ar um að þeir setji þessa kröfu á
oddinn, lægra þrep í virðisauka-
skatti. Allt er þetta gert á þeirri
forsendu að áróður stjórnarand-
stöðunnar 1987—1988, í gerninga-
hríðinni um matarskattinn fræga,
sé á rökum reistur. Fagnaðarboð-
skapurinn er sá, að nú sé hægt að
lækka matvælaverð með tveggja
þrepa skatti.
— Pýðír þella að í raun sé virðis-
aukaskattsfrumvarpið dautt?
„Þetta þýðir einfaldlega, eins og
segir í okkar ályktun, samstarfs-
flokkarnir í ríkisstjórn eru í reynd
horfnir frá því samkomulagi og
ákvæði málefnasamningsins. Fjár-
málaráðherrann hugðist flytja
frumvarp en lýsti því jafnframt yfir
að hann væri á móti því. Sama
máli gegndi um stofnanir og for-
ystumenn hinna flokkanna. Þetta
þýðir á mæltu máli að það var
ekki í verki meirihluti á Alþingi
fyrir slíku frumvarpi. Já, frum-
varpið var með öðrum orðum
dautt.
— Hvað viljið þið að gert verði i
stöðunni?
„Ég spyr: Er til of mikils mælst,
að þeir sem hafa horfið frá sam-
komulagi stjórnarflokkanna og
boða aðrar lausnir, standi við orð
sín, leggi spilin á borðið, hætti
laumuspilinu. Allavega er ljóst að
eins og þessi mál hafa þróast í
meðförum flokkanna getur virðis-
aukaskattsfrumvarp ekki tekið
hin dæmin. Samkvæmt þessu
samkomulagi málefnasamnings-
ins og fjárlaganna hefðu þessar
vörur lækkað í verði um 10% og
matvælaútgjöld heimilanna í
framfærsluvísitölu lækkað um
2%. En þetta þótti mönnum nú
ekki nóg. Hvað gerist nú ef lagöar
eru fram tillögur um tveggja þrepa
virðisaukaskatt, en jafnframt stað-
ið við forsendurnar um það aö
ekki verði aflað meiri fjármuna
með viðbótarskattlagningu til að
verði, samkvæmt flestum dæm-
um um 7—%, þrátt fyrir lægra
skattþrep. Vegna þess að í gamla
kerfinu var þetta allt niðurgreitt,
en nú verða minni peningar til
niðurgreiðslna og verða að duga
yfir víðara svið.
Þetta þýddi að matvælaliðurinn
í heild, í útgjöldum meðalfjöl-
skyldunnar, myndi ekki lækka
mikið meira, ef nokkuð, umfram
núverandi kerfi með samræmdum
skatti en endurgreiðslum. Eitt
Að mati Jóns Baldvins gengur það ekki i pólitík að gera samkomulag eftir ítarlegar viðræður þar sem öll dæmin
hafa verið skoðuð, en tala siðan gegn þvi. Staðreyndin er að annað skattþrep hækkar matvælaverö því tekjur ríkis-
ins minnka og þá veröur minna eftir til niöurgreiðslna.
gildi fyrr en að þessum könnunum
er lokið og niðurstöður fengnar
sem njóta stuðnings meirihiuta
ríkisstjórnarflokkanna, ekki bara í
orði heldur líka í verki.
Allt snýst þetta stóra mál um
spurninguna hvort menn séu fáan-
legir til að viðurkenna staðreynd-
ir, eða hvort menn vilja fara fram
með óskhyggju og blekkingar í
þessu máli. Eg er búinn að segja
það svo oft, að ég hefi ekki tölu á
því. Dæmið er búið að liggja svo
oft á borðum ríkisstjórnarinnar að
ég hef ekki heldur tölu á því. En
staðreyndin er þessi. Sú hækkun á
verði matvæla sem hlaust af því
að koma á samræmdum söluskatti
eftir áramótin 1988 kom ekki til
framkvæmda vegna þess að verð-
hækkunin var öll greidd niður.
Með öðrum orðum: Það er hægt
að afnema söluskatt á matvælum,
en eftir stendur að þá hafa menn
ekki fjármuni fyrir þessum niður-
greiðslum og verðið stendur eftir
óbreytt. Þetta er kjarni málsins,
sannleikurinn, staðreyndirnar, þó
að einhverju kunni að skeika í
krónum og aurum í einstökum
vörum.“
— Nú má spyrja í Ijósi þessara
yfirlýsinga, hvers vegna eins þrepa
skattur varð ofan á til að byrja
meö?
„Ástæðan fyrir því að við gerð-
um samkomulag um eins þreps
virðisaukaskatt með endur-
greiðslu á fjórum mikilvægum
matvöruliðum, sem væri ígildi
13% skatts, var auðvitað sú, að við
vorum búnir að fara svo oft yfir
bæta tekjutapið eða fá fé til að
auka niðurgreiðslurnar?
Við skulum taka eitt dæmi af
mörgum. Krafan hlýtur að vera að
öll matvæli og þá öll innlend og út-
lend, og öll menningin, séu í lægra
þrepi — bæði innlend og útlend af
tveimur ástæðum. í fyrsta lagi er-
um við skuldbundnir til að mis-
muna ekki milli innlendra og er-
lendra matvæla og í annan stað, ef
menn ætla að hafa 15% á íslenskri
dós en 28% á erlendri dós getum
við spurt Ríkisskattstjóra eða aðra
sem vit hafa á hvernig skilin verða
á skattinum. En þetta er krafan.
Fyrsta afleiðing er að ríkið verð-
ur auðvitað fyrir verulegu tekju-
tapi, því þetta er viðamikill vöru-
bálkur. Annað: Virðisaukafrum-
varpið er liður í fjárlögum og
hvernig á þá að tryggja auknar
tekjur? Annað hvort með því að
hækka hærra þrepið eða leggja á
aðra skatta eða skera enn frekar
niður niðurgreiðslur. Þetta eru
möguleikarnir. í þriðja lagi: Niður-
staðan er trúlega sú, ef við höfn-
um í bili meiri skattheimtu, að rík-
ið bæti sér upp tekjutapið með því
að skera niður niðurgreiðslur. Þá
höfum við minna fé í niðurgreiðsl-
ur, sem leggst á miklu breiðari
stofn og munar því minna á hverja
vöru, fyrir utan að niðurgreiðslur
minnka á þeim hefðbundnu afurð-
um íslensks landbúnaðar sem áð-
ur nutu þeirra mest. Þetta þýðir að
þótt við hefðum 15% þrep á mat-
vælum en yrðum um leið að tak-
marka niðurgreiðslur myndu þess-
ar hefðbundnu afurðir hækka í
dæmi sem menn hafa verið að
reyna að reikna er hvort ekki megi
takmarka niðurgreiðslur við færri
vörur, þ.e. endurgreiðsluliðina
sem við völdum. Með öðrum orð-
um að segja: Við höfum minni
pening til niðurgreiðslna og ætl-
um bara að verja þeim til brýnustu
lífsnauðsynja eins og mjólk. Jú, þá
myndi mjólk lækka um 8%, en þá
hefðir þú ekki pening til að greiða
niður aðrar landbúnaðarvörur.
Ostarnir myndu hækka um 12%,
smjörið myndi hækka um 200%
og dilkakjötið myndi hækka um
5%. Þetta er nú alslemman þegar
búið er að leggja spilin á borðið.
Mér er spurn: Ætli það verði
mikill fögnuður hjá bændasam-
tökunum þegar þetta liggur fyrir?
Hvernig ætli undirtektirnar verði
hjá þjóðkórnum, sem var farinn
að trúa áróðrinum um að þetta
væri patentlausnin?
— En ef tveggja þrepa leiðin
verður fariri, er þá hœgt aö korn-
ast hjá auknum halla eða aukinni
skattlagningu?
„Ef öll matvæli yrðu í lægra
þrepi yrðum við, til að standa við
forsendur fjárlaga, að fara með
lægra þrepið í 23% ef það hærra
væri 26%. Hvað segir þjóðkórinn
þá, þegar sýnt væri að verðlags-
áhrifin væru verri en eftir endur-
greiðsluleiðum? Þannig mætti
lengi telja.
Æíli kjarni málsins sé ekki sá, að
það gengur ekki i pólitík að gera
samkomulag sem er sameiginleg
niðurstaða eftir ítarlegar viðræð-
ur, þar sem menn eru að fjalla um
staðreyndir um hvað er gerlegt til
að ná fram lækkun matvælaverðs,
en tala síðan út í frá þvert gegn
betri vitund. Það gengur ekki að
ætla að standa að þýðingarmikilli
skattkerfisbreytingu en tala gegn
henni af því þú hefur sjálfur ekki
trú á henni, enda er svo komið að
það virðast allir vera farnir aö trúa
blekkingarmeisturunum. Þetta
heitir á íslensku „Sér grefur gröf
þótt grafi“.“
— Hvaða skilaboð eru það rrieð
öörum oröum sagt sem þingflokk-
ur Alþýðuflokksins er að fœra
samstarfsflokkunum?
„Við erum kannski fyrst og
Sjá næstu síðu
Vinningstölur laugardaginn
25. nóv. ’89
VINNINGAR FJÖLDI VINNINGSHAFA UPPHÆÐ Á HVERN VINNINGSHAFA
1. 5af 5 0 5.510.785
O Z. 4 af 1 565.993
3. 4af 5 99 9.862
4. 3af 5 4.604 494
Heildarvinningsupphæð þessa viku:
9.327.492 kr.
UPPLYSINGAR
SlMSVARI 681511
LUKKULINA
991002