Alþýðublaðið - 06.01.1990, Blaðsíða 6

Alþýðublaðið - 06.01.1990, Blaðsíða 6
6 - * Laugardagur 6. jan. 1990 minna í sumum málaflokkum þeg- ar verkefnin eru ærin. En auðvitað er það alrangt að ég hafi ekki haft áhrif á ýmsa mála- flokka sem þessi ríkisstjórn hefur fengist við, þó svo að auðvitað séu mest áberandi út á við þeir mála- flokkar sem ég fer með í félags- málaráðuneytinu." Húsbréfakerfið — Húsbréfakerfiö var samþykkl ú Alþingi í vor og lók gildi um miöjan nóvember. Hvernig metur þú þú reynslu sem þegar er fengin uf því? „Spádómar þeirra sem töldu að þegar húsbréfakerfið tæki gildi, að þá myndi allt yfirfyllast af húsbréf- um og að þetta kerfi myndi koll- varpast í upphafi, hafa ekki ræst. Þetta nýja kerfi hefur farið hægt af stað og ég tel að það sé einmitt mjög farsælt. Skýringin er m.a. að það nær einungis til mjög tak- markaðs hóps núna, bara til þeirra sem voru komnir í biöröðina fyrir 15. mars í fyrra. Þá nær það ekki ennþá til nýbygginga. í alla staði hefur þetta kerfi gengið eftir eins og ég trúði að það myndi gera þeg- ar það var samþykkt á Alþingi s.l. vor.“ — Paö gekk ekki alveg þraula- laust aö koma húsbréfakerfinu í gegn á Alþingi og þú haföir I hól- unum um aö segja af þér. Síöan náöist samkomulag vid Kvenna- lislann um framgang málsins. Uröu einhverjar þœr breytinga á frumvarpinu í meöförum þingsins frá því aö þú lagdir þad fram sem skiplu verulegu máli um fram- kvœmd þess til hins belra eöa verra? „Þær breytingar voru í raun mjög veigalitlar, þannig að þær spilitu ekkert fyrir kerfinu sem slíku. Þær gerðu að visu það að verkum að það nær ekki til ný- bygginga strax en þetta er kerfi sem við eigum eftir að búa við um langa framtíð." — Nú hefur húsbréfakerfiö fariö rólega afslaö. Telur þú þaö benda til aö um falska eftirspurn hufi ver- iö aö rœöu í gamla húsnœöiskerf- inu? „Húsbréfakerfið er allt öðru vísi kerfi og þar þarftu ekki að fara í neina biðröð. Þú gerir bara þín viðskipti með húsbréf um leiö og þú hefur ákveöiö að fara út í hús- næðiskaup. I hinu kerfinu var fólk að tryggja sig ef það skyldi hugs- anlega einhvern tímann á næstu þremur til fimm árum ætla sér að fara út í íbúðarkaup eða íbúðar- skipti. Þá var eins gott að koma sér í röðina. Þarna voru auðvitað margir í rööinni sem þurftu ekkert á því að halda og tóku upp pláss frá hinum sem raunverulega höfðu þörf fyrir að komast að. Nú er líka miklu nákvæmari og ítarlegri ráðgjöf en í gamla kerf- inu. Fólki er leiðbeint mjög ná- kvæmlega og gerð grein fyrir greiðslubyrði og greiðslugetu. Þannig leiðir þetta kerfi til miklu meiri fyrirhyggju við íbúðarkaup og gerir það að verkum að fólk á ekki að þurfa að standa frammi fyrir miklum greiðsluerfiðleikum eins og það hefur gert á undan- förnum árum. Þá verðu þörfin fyrir skamm- tímalán ekki eins mikil en einmitt þau hafa verið að stórum hluta or- sökin fyrir þeim greiðsluerfiðleik- um sem fólk hefur lenf í. Ég hygg að við sjáum fram á nýja tíma í húsnæðismálum." Óréttmæt gagnrýni______________ — Nú var Húsnœöisslofnun hurölegu gagnrýnd á síöasl ári vegna úlhlulunnar hennar á lári- um til bygginga félagslegra íbúöa. Var þaö réttmœt gagnrýni? „Nei, alls ekki, vegna þess að sjaldan hefur farið jafn mikið fjár- magn til félagslegra íbúð úti á landi og á síðustu tveimur árum. Til marks um það nefni ég að á ár- unum 1988 og 1989 voru veitt lán til byggingar 1250 félagslegra íbuða en á næstu fjórum árum á undan var úthlutað til rúmlega 1100 íbúða. Þarna hefur því orðið veruleg aukning og það er í fyrsta skipti á þessu ári að þriðjungur af útlánum húsnæðiskerfisins fer til félagslegra íbúða og verulegur hluti af þeim hefur farið út á land. T.d. stærsti hlutinn af kaupleigu- íbúðunum." — Nú starfa kaupleigukerfiö og verkamannabústaöakerfiö hliö viö hliö. Er rétt aö vera meö tvö kerfi í gangi eöa ber aö sameina þau í eitt? „Ég tel að ef vilji er fyrir hendi þá sé ekkert auðveldara en að sameina þessi tvö kerfi. Allir kost- irnir sem eru í verkamannabú- staðakerfinu og reyndar líka í bú- setakerfinu má finna í kaupleigu- kerfinu, auk þess sem kaupleigu- kerfið býður upp á ýmsa aðra og nýja möguleika fyrir sveitarfélög og einstaklinga. Það er núna í gangi endurskoð- un á félagslega kerfinu, verið að reyna að einfalda kerfið og gera það skilvirkara. Væntanlega mun nefnd skila áliti mjög fljótlega um þetta mál og ég stefni að þvi að geta lagt fram frumvarp um það á þessu þingi. Ég tel að það opnist möguleikar til þess að stórefla fé- lagsíbúðakerfiö með upptöku hús- bréfakerfisins. Húsnæðismói aldraðra — Hvaö meö húsnœöismál aldr- aöra? „Nýlega fékk ég skýrslu um hús- næðismál aldraðra frá nefnd sem hefur verið að vinna sérstaklega' að því máli fyrir mig. Þar kom mjög margt athyglisvert í Ijós. Fyr-; ir liggur að öldruðum mun fjölga mjög á næstu árum og þeim fækka hlutfallslega sem eru úti á vinnu- markaðinum. Við búum við ýmis vandmál hvað varðar húsnæðis- mál aldraöra. í skýrslunni koma fram tillögur um ýmsar úrbætur sem ég tel mjög athuglisverðar. Þar er m.a. bent á að húsbréfakerf- ið og kaupleigukerfið séu mjög góðir kostir fyrir aldraða. Það er staðreynd að 78% aldr- aðra eða 65 ára og eldri eiga mikl- ar skuldlausar eða skuldlitlar eign- ir. Það er talið að sá hópur eigi um 100 milljarða í fasteignum og öðr- um eignum. Á næstu 20 árum er reiknað með að þeir sem eru nú á aldrinum 40—50 ára erfi þessa mörgu milljarða. Talið er að fjöldi þeirra íbúða sem munu ganga í arf á þessum tíma séu 2300 talsins. Ég tel að við eigum að gera áætlun um byggingar og framkvæmdir í þágu aldraðra, þar sem fólk getur fjármagnað sjálft, aðra og hent- ugri húsnæðiskosti en verið hefur. Á árinu 1988 stofnaði ég nýjan lánaflokk til hagsbóta fyrir aldr- aða þar sem m.a. er v^itt skamm- tímalán til fimm ára til að auð- velda fólki að komast í þjónustu- íbúðir fyrir aldraða. Þannig þurftu aldraðir ekki að selja sína eign fyrr en þjónustuíbúöirnar voru tilbúnar Þennan lánaflokk þarf að stórefla og bankakerfið verður líka að koma meira inn í myndina til aö auðvelda öldruðum að skipta um búsetuform eða minnka við sig á efri árum. Þannig getur hinn aldr- aöi einnig losað um fjármagn og haft meira að segja um hvernig því er ráöstafað, jafnframt betri mögu- leika á þægilegu ævikvöldi." — Þú hefur stundum staöiö í stríöi viö stjórn Húsnœöisstofnun- ar, t.d. Iwaö varöar vexti. Telur þú aö hún hafi tafiö fyrir framgangi mála sem þú hefur veriö uö berj- ast fyrir? „Já, það er enginn vafi. Bæði lenti ég í erfiöleikum hvað varðar húsbréfakerfið og kaupleigukerf- ið, við a.m.k. hluta Húsnæðis- málastjórnar. Staðreyndin er sú að Húsnæðisstofnun og stjórn henn- ar hafa óeðlilega mikil völd að mínu mati. Ráðherra ber ábyrgð á þessum málaflokki en hefur í reynd lítið að segja um fjármála- stjórn þessarar stofnunar. Ég er að láta kanna stjórnunarlega stöðu húsnæðisstofnunar og frumvarp um það mun verða tilbúið í þess- um mánuði. Bæði verður skoðuð staða og verksvið Húsnæðisstofn- unarinnar sjálfrar og stjórnar hennar." Fjárhagsábyrgð________________ á einni hendi — Nú um áramótin tók gildi ný verkaskipting milli ríkisins og sveitarfélaganna. Hverju breytir hún? „Þetta mál hefur verið i deigl- unni í 15—20 ár. Ég er mjög ánægð með að þetta mál skuli loksins vera komið í höfn. Þaö mun skipta sköpum fyrir ýmis sveitarfélög í þessu landi. Bæði verkaskiptingin og nýir og breyttir tekjustofnar. Þessi nýja tilhögun mun jafna aðstöðu sveitarfélaga. Þau framlög sem hingað til hafa farið til jöínunar milli sveitarfé- laganna eru i reynd fimmfölduð með þessum breytingum. Sveitarfélögunum er fengið auk- iö ákvörðunarvald um nýtingu ýmissa tekjustofna og gerð eru miklu skýrari skil á verkefnum rík- isins og sveitarfélaganna, þannig að saman fari framkvæmd og fjár- hagsleg ábyrgð. Það tel ég veru- legan ávinning. Rikið tekur á sig stóran hluta hvað varðar heil- brigðismál ýmiss konar, sjúkra- tryggingar og rekstur heilsu- gæslustöðva. Skólamálin fara aft- ur á móti í auknum mæli yfir til sveitarfélaganna ásamt dagvistar- málum, íþróttamálum og félags- heimilum svo eitthvað sé nefnt. Nú þegar fjárhagsleg ábyrgð á þessum málum er á einni hendi held ég að skynsamlegar verði staðið að framkvæmdum. Færri verkefni tekin fyrir í einu og þeim fyrr lokið." Slæmur fjárhagur sveitarfélaga — Rætt hefur veriö um aö fjár- liagsstaöa ýmissu sveitarfélaga sé mjög slæm. Er þaö tilfelliö? — „Fjárhagsstaða margra sveitafélaga er mjög slæm um þessar mundir og ég hef af henni verulegar áhyggjur. Ég get ekki hugsað þá hugsun til enda ef ekki heföi komið til staðgreiðsla skatta, verkaskipting og breyttir tekju- stofnar sem styrkja raunverulega fjárhag sveitarfélaganna. Raun- hækkun útsvarstekna sveitarfé- laganna milli áranna 1987 og 1988 ineð upptöku staðgreiðslu skatta var i raun 14—16% og breyttir tekjustofnar og verkaskipting mun verulega bæta fjárhag sveit- arfélaganna. Skuldastaða nokkurra sveitarfé- laga hefur veriö til sérstakrar skoðunar. í einstaka tilfellum nema nettóskuldir sveitarfélaga tvöföldum árstekjum þess og fjár- magnskostnaður í sumum tilfell- um 40—50% af tekjum viðkom- andi sveitarfélaga eða um helm- ingur tekna þeirra fer til greiðslu fjármagnskostnaðar. Slíkt gengur ekki og eru mál nokkurra sveitar- félaga til sérstakrar skoðunar hjá ráöuneytinu." Deilur um dagvistun — Þú og menntumálaráöherra hafiö deilt um forræöi dagvistun- urmálu. Nú lieyrir sá málaflokkur undir sveitarfélögin. Þurf ríkiö eitthvaö aö koma þur nærri? „Það var skoöun þeirrar nefnd- ar sem fjallaði um þetta mál og fulltrúa stjórnarflokkanna allra nema eins að dagvistarmál skyldu heyra undir félagsmálaráöuneyt- ið. Undir það hef ég tekið og tel eðlilegt að þar sem sveitarfélögin fara alfarið með þessi mál og bera bæði fjárhagslega og faglega ábyrgð á þessum, þá sé rétt að þau heyri undir ráðuneyti sveitarfé- laga. Ánnars harma ég hvernig þessi umræða hefur orðið því um er að ræða að frumvarp um félagsþjón- ustu sveitarfélaga sem hefur enn ekki fengið að fara fyrir þingið þrátt fyrir að það hafi veriö tilbúið í október vegna þessa deilna. Um- ræðan hefur bara snúist um þenn- an eina þátt. Þó er um að ræða löggjöf sem tekur við af fram- færslulöggjöfinni sem raunveru- lega tók einugis til fjárhagsaðstoð- ar við fólk en þetta nýja frumvarp tekur til allra þátta félagslegrar jrjónustu. Hér er um að ræða merka löggjöf eða fyrsta vísi að raunverulegri félagsmálalöggjöf. Ég vona að á þessu máli megi finna lausn. Ég hef þegar lagt fram ákveðnar tillögur þess efnis. Þær ganga út á að faglegi og uppeldis- legi þátturinn heyri undir mennta- málaráðuneytið en að öðru leyti verði yfirumsjón þessa málaflokks undir félagsmálráðuneytinu. Ég trúi því ekki að það verði flokkar sem kenna sig við félagshýggju sem bregði fæti fyrir að þetta mál fái framgang vegna deilna um einn litinn þátt í þessu frumvarpi." — Ýmis vandamál hafa komiö upp vegna tilfærslu starfa frá sveitarfélögum til rikisins vegna breyttrar verkaskiptingar. Hafa þau mál fengiö viöunandi lausn? „Það er raunverulega angi af því vandamáli sem launakerfið í þessu þjóðfélagi er. Það er mjög mikið launamisrétti í okkar þjóð- félagi og það birtist í mörgum myndum. M.a. eins og komið hef- ur fram að fólk sem vinnur sömu störf og er í mismunandi stéttarfé- lögum hefur mjög mishá laun. Slíkt misrétti verður varla liðið til lengdar." Virðisaukaskatturinn og sveitarfélögin — Er ríkiö aö auka skattheimtu sína á sveitarfélögin meö gildis- töku viröisaukaskattsins? „Það eru mjög misjafnar tölur uppi um það hvaða áhrif þetta hef- ur á skattbyrði sveitarfélaga. Það voru veittar ýmsar undanþágur gagnvart sveitarfélögum i með- ferð málsins á þingi og með reglu- gerðum frá fjármálaráðuneytinu. Stjórnvöld hafa samkvæmt lögun- um víðtæka heimild til að undan- þiggja sveitarfélög ýmsa þætti virðisaukaskattsins. Við skulum sjá til hvernig henni verður beitt." — Sú gagnrýni kom fram hjá fjármálaráöherra og fleirum á Al- þingi, aö þegar þingiö samþykkti lög um breytta tekju- og verka- skiptingu hafi þaö ekki hugsaö dæmiö til enda og hvernig fram- kvæmdin ætti uö veru. Sagöi mál- iö hafa veriö ufgreitt undir óeöli- legum þrýstingi frá sveitarfélögun- um. Er þaö rétt? „Ég get alls ekki tekið undir þetta með fjármálaráðherra. Ég hygg að fá mál hafi verið lögð fram eftir jafnrækilegan undirbúing og þetta mál. Það sést á því að þetta mál er búið að vera í undirbúningi í mörg ár og á s.l. tveimur árum hefur í mínu ráöuneyti verið lögð ómæld vinna í þetta verkefni. Að vísu heyrðu málaflokkarnir sem verið var að færa á milli undir mörg ráðuneyti. M.a. mennta- málaráðuneytið og heilbrigðis- ráðuneytið og það er ekkert óeðli- legt við það að upp komi eitthvaö sem þarf að lagfæra þegar svona viðamikil kerfisbreyting og til- færsla á sér stað." Gerbreyttur jöfnunarsjóður — Nú hefur Jöfnunarsjóöur sveitarfélaga veriö harölega gagn- rýndur fyrir uö gegnu ekki hlut- verki síriu. Rík sveitarfélög eins og Reykjavík t.d. voru aö fá úr honum jafnvel meira en ýmis sveiturfélög sem höllurn fæti starida. Veröur breyting á þessu meö nýjum lög- urn sjóösins? „Það verður alveg grundvallar- breyting á Jöfnunarsjóðnum. Sér- staklega er varöar jöfnunarfram- lögin sem fimmfaldast eins og ég sagði áðan. Ef nýju lögin hefðu gilt á síðasta ári heföu ekki 100 millj- ónir farið til jöfnunarþáttarins heldur 500 milljónir svo dæmi sé tekið. Hlutverk sjóðsins er m.a. aö veita framlög sem fara til kostnað- arsamra stofnframkvæmda hjá fá- mennum sveitarfélögum. Þar er um að ræða stofnkostnað vegna grunnskóla, iþróttamannvirkja, vatnsveitna, félagsheimila og dag- heimila fyrir börn. Hins vegar eru framlög til að aðstoða dreifbýlis- sveitarfélög til að standa undir auknum rekstrarkostnaði við grunnskóla vegna breytinga á verkaskiptingu rikis og sveitarfé- laga. Síðan eru það framlög til að bæta sveitarfélögum annan auk- inn kostnað af sömu ástæðu. Svo eru það jöfnunarframlög sem ég tel mjög mikilvæg en þau eru til sveitarfélaga sem hafa lægri skatt- tekjur en önnur sambærileg sveit- arfélög miðað við meðalnýtingu tekjustofna. Þá verða þjónustu- framlög til þeirra sveitarfélaga sem ekki geta staðið undir þeirri þjónustu, vegna smæðar sinnar, sem sjálfsögð þyk- ir. Hér er um gjörbreytingu aö ræða á hlutverki sjóðsins sem styrkja mun verst stöddu sveitafé- lögin í landinu." Starfsmenntun gegn atvinnuleysi — Eru einhver ný mál á döfinni? „Ég nefndi frumvarp til nýrra skipulags- og byggingarlaga hér að framan. Eins vil ég sérstaklega nefna starfsmenntunarmál en þar hefur ráðneytið farið inn á alveg nýjar brautir. Það hefur ekki haft með þessi mál að gera áður en á undanförnum tveimur árum hefur tekist að fá peninga til starfs- menntunarmála hér í ráðuneyt- inu. Nú er í undirbúningi löggjöf um starfsmenntun sem væntan- lega verður lögð fyrir þetta þing. Hún á auka atvinnuöryggi launa- fólks og gera því kleift aö takast á við ný og breytt verkefni í kjölfar nýrrar tækni. Það kom fram á ráö- stefnu vinnumálaráðherra Evrópu fyrir nokkrum mánuðum að starfsmenntun er eitt helsta úr- ræðið sem beitt er til að minnka atvinnuleysið og til þess er variö miklum fjármunum. Þá vil ég nefna að mikið hefur verið unnið að málefnum fatlaðra í þessu ráðuneyti á síðustu árum. Nú er verið að vinna að áætlun um uppbygging framkvæmda í þágu fatlaðra. Málið hefur verið undir- búið mjög faglega þar sem gerð er ítarlegt úttekt á þjónustuþörf fyrir fatlaða á landinu. Á grundvelli þessarar úttektar sem mun liggja fyrir innan skamms verður undir- búin framkvæmdaáætlun um upp- byggingu á framkvæmdum og þjónustu fyrir fatlaða á komandi árum. — Nú hefur þú veriö félagsrnál- ráöherra í hálft þriöja ár. Ert þú 'sátt viö störf þín og þann fram- gang mála sem þau hafa hlotiö sem af er? „Það er annarra að leggja mat á mín störf. Ég vona þó að mér hafi orðið eitthvað ágengt. Ég hef lagt mesta áherslu á húsnæðismálin í minni ráðherratíö. Það er einfald- lega vegna þess að ég vil hafa áhrif á það að fólk þurfi ekki að eyða 15—20 bestu árum ævi sinn- ar tij að koma sér þaki yfir höfuð- ið. Ég vil breyta því. Til þess má rekja upplausn margra heimila í landinu. Ég vil koma hér upp manneskjulegri húsnæöisstefnu og ef mér tekst það og ef sú löggjöf sem sett hefur verið i þessum mál- um stuðlar að því, þá get ég veriö sátt." Meiri félagshyggju — Alþýöuflokkurinn viröist í nokkurri lægö núna. Hvaö telur þú sem vuruformaöur flokksins vænlegust aö geru til aö breytu því? „Við þurfum að fylgja betur eftir okkar baráttumálum og stefnu jafnaðarmanna. Gerum við þaö, þá er ég sannfærö um að flokkur- inn eykur fylgi sitt. Mér finnst tölu- vert vanta á aö áherslur flokksins séu réttar og mér finnst að viö þurfum að leggja meiri þunga á fé- lagshyggjuna i þessum flokki. Ef við gerum það þá er ég óhrædd. Við þurfum líka að virkja betur hinn almenna flokksmann og gefa honum meiri tækifæri á að taka þátt í stefnumótun flokksins. Eins þarf að koma betur til skila okkar málefnum og ef það gengur eftir þá er ég viss um að flokkurinn kemur vel út úr kosningum. Þá eru ýmis mál sem mér finnst að flokkurinn verði að taka á af miklu meiri festu. Ég nefni þar líf- eyrismálin en þar tel ég að flokk- urinn hafi ákveðnar skuldbinding- ar gagnvart sínum kjósendum. Það er veigamikill þáttur í að jafna lífskjörin í landinu sem Alþýöu- flokkurinn verður að leggja ríka áherslu á,“ sagði Jóhanna Siðurð- ardóttir félagsmálaráðherra aö lokum.

x

Alþýðublaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.