Alþýðublaðið - 18.08.1990, Blaðsíða 8

8
Laugardagur 18. ágúst 1990
I kjölfar aukins frelsis í gjaldeyrisviöskiptum:
Leið tH bættra lífskjara
Langar þig að senda barninu þinu, sem dvelur er-
lendis, peninga i afmælisgjöl? Eða viltu leggja pen-
inga i fyrirtæki erlendis? Og varstu að hugsa um að
fara á námskeið til útlanda i tengslum við vinnuna?
I dag verðurðu að sækja um leyfi, ef þú vilt gleðja
barnið þitt með meira en 15 þúsund krónum, og þó
að það sé talið nauðsynlegt starfs þins vegna að þú
endurmenntir þig, verðurðu að vera a.m.k. 6 mán-
uði á námskeiði til þess að þú fáir gjaldeyri. Og ætl-
irðu að kaupa hlut i fyrirtæki erlendis verðurðu að
skrifa ,,Samstarfsnefnd um gjaldeyrismál" vænt
bréf. Hún athugar síðan málið fyrir þig og leitar
heimilda á æðri stöðum. Svona eru reglurnar i dag.
En þær breytast 1 .september.
TEXTI: ÞORLÁKUR HELGASON
l’essar spurningar og fleiri
vakna nú, þegar viðskiptaráö-
herra hefur ákveöiö aö gefa gjald-
eyrisviöskipti frjáls í áföngum, og
stíga fyrstu skrefin í þá átt strax
um næstu mánaðamót. Breyting-
arnar sem nú eiga sér staö eru i
fullu samræmi viö aukiö frelsi á
ýmsum sviöum, sem hafa þegar
oröið allt í kringum okkur og eru
í takt viö annað sem stjórnvöld á
Islandi hafa fært í frjálsræðisátt á
allra siðustu mánuöum.
Hvað breytist
1. september?
1) Hámarksupphæö gjaldeyris
vegna ferðalaga verður hækkuö í
200 þúsund krónur og gjaldeyrir
til aö brúa námskostnaö hækkar
líka. Einnig veröur leyft aö veita
yfirfærslu vegna námskeiöa eöa
styttra náms.
2) Islendingar mega fjárfesta í
erlendum fyrirtækjum fyrir 2,75
milljónir eða kaupa fasteignir í út-
löndum. Sama gildir um fjárfest-
ingar erlendra aöila hér og kaup á
innlendum markaðsveröbréfum.
3) íslendingar niega kaupa er-
lend verðbréf frá 15. des. nk.
4) Islendingar mega senda pen-
inga (sem gjafir eða útborgaöan
arð o.fl.) fyrir jafnviröi 200 þús-
unda kröna án þess að þurfa aö
leita sérstakrar heimildar fyrir því.
Hámarksupphæöin er nú 15 þús-
und krónur.
5) Auöveldara veröur aö eignast
gjaldeyri til aö stofna heimili er-
lendis.
(1) Innlendum aöilum verður
heimilt án innflutnings- eöa gjald-
eyrisleyfa að kaupa hvers konar
þjónustu af erlendum aðilum inn-
an tilskildra marka. Þjónusta get-
ur t.d. veriö kaup á tryggingum, aö
flytja hagnaö af atvinnustarfsemi,
feröakostnaöur, áskriftir, kaup á
hljómplötum o.s.frv.
7) Islendingar geta opnaö
bankareikninga erlendis og tekiö
erlend lán.
8) Fyrirtæki geta greitt pantanir
úr útlöndum fram í tímann.
Smám saman veröur enn frekar
slakað á hömlum. Þaö gerist í
áföngum fram að 1. janúar 1993.
Erlendir aðilar efla
islenskan hag________________
Þegar hafa erlendir aðilar sýnt
íslensku atvinnulífi áhuga. Eftir að
erlendar fréttastofur sögöu frá
breytingunum linnir ekki fyrir-
spurnum til sumra sendiráöa hér á
landi. Spurt er um möguleika á
fjárfestingu í íslenskum fyrirtækj-
um. Þegar Ármannsfell bauö út
hlutabréf í vikunni fjárfesti erlend-
ur aðili þegar á fyrsta degi. Hann
vildi eignast hlut í arðbæru fyrir-
tæki. Þess vegna valdi hann ís-
land. Erlendir eignaraðilar gætu
aukið velferð okkar. Fyrirtæki á ís-
landi hafa kvartað mjög undan
fjármagnsskorti. Með þátttöku er-
lendra manna taka þeir á sig vissa
hættu en íslensk fyrirtæki draga
úr áhættunni sem er í dag.
Munum við eyða______________
meiri gjaldeyri?
Margir munu sjálfsagt leggjast
gegn frjálsari viðskiptaháttum, af
því aö þeir óttast að íslendingar
flytji svo mikla peninga úr landi. í
þessu tilliti megum við ekki
gleyma einu: Hvernig er þetta í
dag? Við kaupum bil til að ,,fjár-
festa'. Þá eyðum viö miklum gjald-
eyri. Við erum alltaf að „eyða"
gjaldeyri. Ef Islendingar hins veg-
ar eignast hlut í erlendum fyrir-
tækjum eða kaupa erlend verö-
bréf eins og nú reynist fært, flyst
arður inn í landiö. Með öðrum orö-
um viö fáum gjaldeyri í staðinn.
Við gætum sem sagt sparað með
því að fjárfesta erlendis og mynd-
um kannski draga úr „eyðslunni" í
dag sem er fólgin í því að við kaup-
um svo óskaplega margt „óþarft"
úr útlöndum, en fyrir allt þaö þurf-
um viö aö borga meö erlendum
gjaldeyri. Meira frjálsræði þýðir
hér sparnaöur. Þaö er staðreynd.
Komið i veg fyrir að spáð
verði i islensku krónuna
Þaö er ekki undarlegt þó aö viö-
skiptaráöherra kalli breytinguna
núna róttækustu breytingu í gjald-
eyrismálum í þrjá áratugi. Áriö
1960 afnám viöreisnarstjórnin aö
stórum hluta gjaldeyrisleyfi vegna
innflutnings og nú eru stigin fyrstu
skrefin aö svo til algjöru frelsi í
gjaldeyrisviöskiptum. I byrjun árs
1993 veröa engar hömlur lengur á
fjármagni frá og til lslands. Átt er
viö svokallaöar fjármagnshreyf-
ingar til lengri tíma milli Islands
og annarra ríkja.
Kkki þykir ráölegt aö gefa fjár-
magn „til skamms tíma" frjálst,
því aö þá er talin hætta á aö stórir
aöilar geti fariö aö spá í litlu krón-
una okkar og þar meö væri voð-
inn vís. Stórfyrirtæki meö marg-
falda veltu íslenska þjóöarbúsins
ráöa auövitaö yfir miklu meira
fjármagni en viö gætum staöiö
gegn, ef einhverjum dytti í hug aö
reyna aö græöa meö því að hafa
áhrif á gengi íslensku krónunnar
(og þar með efnahagslíf á íslandi).
Við ætlum engum að hugsa svona,
en rétt er aö ríkisvaldið hafi fyrir-
vara á.
Erum við tilbúin____________
að breyta *il?______________
Fyrsta september opnast fyrstu
hliðin. Þá slaknar á eftirliti meö
gjaldeyri. Viö losnum síöan smám
saman undan skammtakerfi og
nefndaskoöunuin. Breytingarnar
gerast í þrepum og það er meö
vilja gert. Þaö er gert til þess aö
koma í veg fyrir rót á íslenskum
fjármagnsmarkaöi og gefa inn-
lendum aðilum, hvort sem það eru
einstaklingar eða fyrirtæki, aðlög-
unartíma að gjörbreyttum að-
stæðum. Þegar hefur veriö búiö í
haginn.
Verðlag er stöðugra um þessar
en verið hefur um áratugi á Is-
landi, og eftir samruna banka og
tryggingafélaga eru íslenskar fjár-
magnsstofnanir nú betur í stakk
búnar en áöur aö glíma við harðn-
andi samkeppni frá erlendum fjár-
málastofnunum. Vaxandi sam-
keppni á innlendum fjármagns-
markaöi hefur og styrkt íslenska
aðila.
í kjölfar breytinganna er líklegt
að samruni íslenskra fyrirtækja
muni aukast, en það mun tíminn
leiða í ljós. Þá er einnig búist viö
aö íslenskir aðilar muni smám
saman verða aö bjóða upp á svip-
uö kjör og lánastofnanir og aðrir
erlendir aöilar bjóða upp á þegar,
og aö þeir verði aö laga sig að því
fyrirkomulagi sem er í sambæri-
legum erlendum fyrirtækjum eða
stofnunum. Samruni þjóða Evr-
ópu kallar væntanleg á samræm-
ingu íslenskra reglna við erlenda
staðla.
Hagræöi af meira frelsi er aug-
ljóst hvort sem litið er á málin frá
sjónarhóli einstaklinga eða þjóð-
félagsins í heild. Get ég losnað við
biðraðir fyrir framan nefndir og
ráö af því að ég ætla að senda
barninu mínu peninga að gjöf?
Get ég fengið hærri vexti af pen-
ingunum ef ég legg þá inn á banka
erlendis í staðinn fyrir að eiga þá
á reikningum innanlands? Geta líf-
eyrissjóðir mínir tryggt betur það
fé sem þeir hafa til varðveislu og
eiga að tryggja mér lífeyri þegar
að því kemur að ég þarf á honum
að halda? Og svona getum við
haldið áfram að spyrja.
•Biark
??• fanít/
tonki
e//- QYllini
yP’ mark
lt. lira
Austsch.
~°n- ncudo.
7a- peseti
f*P. yen
[tektpund
U.84S4
15.3521
10.8183
1.7651
43,7262
3l2415
35,3209
0,04929
Hvað breytist hjá Jóni og Cunnu?
Um leið og gjaldeyrisvið-
skipti verða frjálsari frá og
með 1. september nk. opnast
sömu leiðir fyrir alla. Vitað
er að sumir Islendingar eiga
nú bankareikninga erlendis
og fyrirtæki ýmis njóta fyrir-
greiðslu en önnur ekki. Nú
breytist þetta. Fjölskylda
Jóns og Gunnu þarf ekki að
bíða eftir afgreiðslu á ýmsu
eins og nú er. Dóttirin er við
nám erlendis og hún fær gjöf
frá pabba og mömmu án þess
að það þurfi að legga það fyr-
ir sérstaka nefnd í bankan-
um.
Fjölskyldan fer saman í feröa-
lag og getur ferðast í friði án þess
aö gjaldeyrisnefndin sé aö skipta
sér að því. Dóttirin fór í nám er-
lendis í fyrra og fjölskyldan stóð
i ströngu við að öngla saman
gjaldeyri af því aö hún varð aö
greiða sérstaka tryggingu þegar
hún tók herbergiö á leigu. Nú
vita þau aö ekki veröur krafist
sérstakrar umsóknar, ef þau vilja
styrkja dótturina sérstaklega, ef
hún stofnar heimili í útlöndum.
Jón og Gunna hafa líka hugsaö
sér að leita tilboða erlendis í
trygginguna á bílnum og húsinu
seinna meir. Þá hafa þau heyrt af
því að vextir af innistæöum séu
miklu fjölbreyttari í bönkunum
úti. Til dæmis sé meira tillit tekiö
til hversu lengi peningarnir
liggja óhreyfðir á reikningi og ef
Jón og Gunna taka lán er spurt
hvort þau ætli aö kaupa hús fyrir
peningana eða eyða þeim í bíla-
kaup. Lánsvextir eru hærri ef þú
sækir um „eyðslulán".
Hvernig hagnast þjóðin í heiid?
Enginn getur vitaskuld sagt
með vissu fyrirfram hvað aukið
frelsi þýðir endanlega. Þó eru
fyrirmyndirnar fyrir augunum.
Kíki Austur-Evrópu eru á barmi
gjaldþrots. Þau hafa brynjaö sig
og ekki leyft frjálsum markaði
aö blómstra. Þar hefur ríkt
skammtakerfi og ekki veriö séö
fyrir endurnýjun véla eöa verk-
færa.
Viö skulum leyfa okkur aö spá
svolítiö í hvaö gerast kann á ís-
landi í kjölfar gjaldeyrisbreyting-
anna hér á landi.
í fyrsta lagi er öllum smám
saman gert jafnhátt undir höfði.
fcinnþá eiga sumir eignir í út-
löndum, bankareikninga o.s.frv.
þó aö það sé flest á skjön við ís-
lenska löggjöf. Það er heimsku-
legt að hafa lög sem almenning-
ur reynir að brjóta vegna þess að
þau eru vitlaus. Það er óheilbrigt
að skammta fjármagn eins og nú
er gert. Nefnd á ekki árið 1991)
að skipta sér að því þó að ein-
hver vilji gefa vini eða vanda-
inanni smágjöf.
í öðru lagi styrkist atvinnulíf
íslendinga með erlendu fjár-
magni. Það dregur úr spennu.
Hagfræðilega inætti auðveld-
lega færa rök fyrir því að það
dragi úr verðhækkunum vegna
þess að nú þurfa aðstandendur
íslenskra fyrirtækja ekki í jafn-
ríkum mæli að sækja á innlend-
an lánamarkað (en það spennir
vexti upp).
Hér má einnig hugsa sér að er-
lendir aöilar gengju fram hjá
milliliðum á íslandi með beinni
þátttöku og innflutningsverð
lækkaöi þannig í áföngum.
í þriðja lagi mun samkeppni
fjármagnsstofnana á Islandi auk-
ast. Hið sama mun einnig gilda
um ýmsa þjónustu eins og trygg-
ingar. íslendingum opnast milli-
liðalausar leiðir til útlanda. Við
getum tryggt beint í útlöndum
smám saman og leitaö leiöa til
að ávaxta sparifé okkar erlendis
í bönkum, í fyrirtækjum eöa í
verðbréfum. íslenskum fyrir-
tækjum (og einstaklingum) veit-
. ist aðgangur aö erlendum lán-
um. Erlendis eru lán bæöi dýrari
og ódýrari en á íslandi. Það þýð-
ir að úr meiru verður að velja..
Einstaklingar munu ekki verða í
biðröðum í erlendum bönkum,
en vegna þess hversu fjármagn
hefur verið til í ríkum mæli er-
lendis, gætu einstaklingar átt
greiðari aðgang að lánum en nú
er hér á landi.
Almennt má fullyrða að aukið
frelsi hafi undantekningarlaust
leitt til betri þjónustu og lægra
verðs. Meö því aö breyta gjald-
eyrisreglunum hér á landi til
samræmis viö helstu viðskipta-
lönd okkar, er einmitt verið aö
tryggja samkeppnisstöðu ís-
lenskra fyrirtækja. Eins og nú er
eru höft á Islandi meiri í gjald-
eyrismálum og fyrirtæki hér
hafa lakari möguleika til að fjár-
magna starfsemi sína en keppi-
nautar þeirra erlendis.
í fjóröa lagi má telja til aö
ávöxtun á fjármunum ýmissa
sjóða mun veröa betur tryggð
þegar gjaldeyrisbreytingarnar
hafa gengið að fullu yfir árið
1993. íslenskir lífeyrissjóöir
munu til dæmis betur geta
tryggt ellilífeyri. þar sem kostir
verða fleiri og þeir munu geta
dregið úr þeirri áhættu sem nú
er.