Alþýðublaðið - 24.08.1990, Qupperneq 2

2
FRÉTTASK ÝRING
Föstudagur 24. ágúst 1990
Fólk
Ashkenazy
hóiar að stíga
aldrei fæii á
sovéska grund
Píanósnillingurinn Vlad-
imir Ashkenazy sagði í
viðtali við blaðið Die Welt
nýlega að hann styddi
eindregið sjálfstæði
Eystrasaltsrikjanna. ,,Ef
Gorbachev heldur áfram
að koma fram við Eystra-
saltsrikin eins og einvald-
ur og viðurkennir ekki
rétt þeirra til sjálfstæðis
nú þegar, en ekki ein-
hvern tíma í fjarlægri
framtíð, þá mun ég aldrei
heimsækja Sovétríkin
aftur", er haft eftir lista-
manninum. Ashkenazy
sem á sínum tíma yfirgaf
Sovétríkin vegna ofsókna
KGB gerðist íslenskur rík-
isborgari. Hann starfar nú
sem hljómsveitarstjóri
Filharmoníusveitar Lund-
úna og Sinfóníuhljóm-
sveitar Berlínarútvarps-
ins.
Jónas
Ingimundarson
á þriðjudags-
iónleikum
I listasafni Sigurjóns 01-
afssonar á Laugarnes-
tanga eru haldnir tónleik-
ar á hverju þriðjudags-
kvöldi og hafa þeir öðlast
miklar vinsældir í röðum
tónlistarvina. Á þriðju-
daginn kemur mun Jónas
Ingimundarson píanó-
leikari leika verk eftir
Chopin. Jónas er nýkom-
inn frá Englandi þar sem
hann hélt tónleika með
Kristni Sigmundssyni á
listahátið i Stratford upon
Avon, fæðingarbæ
Shakespeares. Tónleik-
arnir í listasafninu hefjast
kl. 20.30. Þarna er góð
kaffistofa og verk Sigur-
jóns að sjálfsögðu skoðuð
í leiðinni.
Bæjarstjórinn
sendur i
„útlegð" til
Kýpur
Það vakti athygli hversu
rausnarlega sjálfstæðis-
menn í Kópavogi komu
fram við bæjarstjórann
sinn nýja, Sigurd Geirdal.
Fram hefur komið að
hann fékk ein verka-
mannalaun ofan á þau
góðu laun sem bæjar-
stjóri hafði fyrir. Auk þess
byrjaði hann bæjarstjóra-
feril sinn á því að fara i
sumarfrí! Mjög óvenjuleg
byrjun, — en heppileg.
Sjálfstæðismenn gátu á
meðan farið sínu fram í
að skipuleggja störf sín í
bænum. A meðan fékk
bæjarstjórinn að sóla sig.
Sumir Kópavogsbúar
segja raunar að bæjar-
stjórinn hafi í upphafi fer-
ils síns verið sendur í eins-
konar „útlegð".
Lyfsedlaritstörf lœknœ
Skrifa ávisanir á
rikiskassann
Læknar ganga með ávisanahefti á rikissjóð og
eru óbundnir af f járlagaheimildum. í fjöldamörg-
um tilvikum ofnota, eða jafnvel misnota, læknarn-
ir þetta ávisanahefti. Hagnaðurinn af of- og mis-
notkun heftisins, rennur þó ekki til læknanna
sjálfra nema óbeint að hluta. Þeir sem hagnast eru
lyfsalar og lyf jaframleiðendur, en báðir þessir að-
ilar sýna læknum i mörgum tilvikum sérstaka vin-
semd. Þessi lýsing er ófögur en þannig virðist engu
að siður mega draga saman niðurstöður af athug-
unum á lyf jamarkaðnum og viðtölum við fólk sem
kunnugt er þessu kerfi.
EFTIR: JÓN DANÍELSSON
Á efri hæöinni í þessu húsi eru læknastofur. Á höf uðborgarsvæð-
inu tíðkast að apótekarar innrétti húsnæði til að leigja læknum.
Sjúklingar læknanna koma svo aö sjélfsögðu í viökomandi apó-
tek með lyfseðla sína. Þannig fær apótekarinn „aukinn kvóta."
Hér er beinlínis auglýst é skilti fyrir utan að læknastofur og apó-
tek séu é sama stað. A-mynd: E.ÓI.
Þaö virðist samdóma álit
flestra sem velta fyrir sér
sparnaðarleiðum ríkissjóðs í
málinu að læknar séu of
gjarnir á að skrifa út lyfseðla
og að þeir velji oft dýrari teg-
undir lyfja en nauðsyn krefur.
Nánast hver einasti lyfseðill
sem læknir skrifar kostar
peninga sem greiðast úr sam-
eiginlegum sjóðum lands-
manna. Af fjöldamörgum
lyfjum eru til margar tegund-
ir sem kosta mismikið. Verð-
munurinn getur verið marg-
faldur. Þegar læknir skrifar
lyfseðil og velur aðra tegund
lyfs en þá ódýrustu, er hann
í raun að valda ríkinu óþarfa
kostnaði.
Ofnotkun og
misnotkun
Ef við höldum okkur við
ávísanaheftislíkinguna, þá
má Ijóslega segja að í hvert
sinn sem læknir skrifar ávís-
un á dýrari tegund lyfs en þá
ódýrustu, sé hann að misnota
réttindi sín til að taka fé úr
ríkissjóði. í hvert sinn sem
læknir skrifar lyfseðil án þess
að þörf sé til, má með sömu
rökum segja að hann sé að of-
nota þessi sömu réttindi. Við-
mælendur mínir eru reyndar
flestir á einu máli um að
hvort tveggja sé algengt.
Læknar eiga sér þó máls-
bætur í ýmsum tilvikum.
Þegar spurt er um þetta eru
algengustu svörin á þá leið að
sjúklingarnir vilji fá „sitt" lyf
og engar refjar og að sjúk-
lingar ætlist til þess af lækn-
inum að hann láti þá hafa lyf.
Þetta er sagt setja vissa
pressu á læknana. Lyfjafræð-
ingur, sem ég ræddi við og
verður að teljast vel heima í
þessum efnum, segir að í
ýmsum tilvikum sé hugsan-
legt að t.d. mismundandi
uppleysanleiki lyfja geti gert
það að verkum að notandinn
finni mismun á lyfjategund-
um, þótt enginn munur sé á
áhrifum lyfsins á sjúkdóm-
inn.
Slíkar ástæður eiga vafa-
laust þátt í þeim aukakostn-
aði sem árlega leggst á ríkið.
Engu að síður er það mjög
misjafnt hversu mikið læknar
skrifa af lyfseölum. Það er al-
þekkt að sumir læknar eru
öðrum ógjarnari til að lækna
með lyfjum og sumir læknar
skrifa lyfseðla á stærri
skammta en aðrir. Þetta síð-
asta getur reyndar í sumum
tilvikum verið peningaspar-
andi vegna magnafsláttar.
Dýr læknir
Fyrir tveim til þrem árum
var gerð skyndikönnun á lyf-
seðlaritstörfum lækna. I kjöl-
farið var a.m.k. þeim lækni
sem drýgstur var við þessi rit-
störf sent bréf frá opinberum
aðilum, þar sem óskað var
skýringa á því að hann hefði
á tveggja vikna tímabili skrif-
að lyfseðla á lyf sem samtals
kostuðu um eina milljón
króna. Á núgildandi verðlagi
gæti þetta svarað til þess að
þessi eini læknir skrifaði út
lyfseðla fyrir nálægt tveim og
hálfri milljón á mánuði, eða
um 30 milljónir á ári. Stærsti
hlutinn af þessum peningum
er tekinn úr ríkissjóði, gegn-
um Tryggingastofnun.
Svör munu ekki hafa borist
frá lækninum, en hann starf-
ar áfram og ef marka má þau
viðurnefni sem honum hafa
verið gefin af alþýðu manna,
virðist ekki hafa dregið úr af-
köstum hans í lyfjagjöf. Þess
má geta að önnur könnun
sem gerð var nokkru síðar en
sú sem getið er um hér að
framan, gaf sömu niðurstöð-
ur.
Heilbrigðisyfirvöldum
blöskrar að sjálfsögðu kostn-
aðurinn sem lyfjaát íslend-
inga hefur í för með sér. Á
æðstu stöðum hafa menn
rætt vandamálið fram og aft-
ur, en ekki hafa þær aðgerðir
sem fram að þessu hefur ver-
ið gripið til, skilað þeim ár-
angri sem stefnt er að.
Bestukaupalyf____________
Listi yfir svonefnd „bestu-
kaupalyf" var gefinn út í vet-
ur en tiltölulega lítill hluti
lækna virðist nota hann að
nokkru marki, a.m.k. enn
sem komið er. Á þessum lista
eru tilgreindar ódýrustu teg-
undir lyfja, sem í eru ná-
kvæmlega sömu efni og í
sömu hlutföllum. Til að
hvetja til notkunar þessa lista
er fólki veittur 200 króna af-
sláttur í lyfjaverslun ef lækn-
irinn hefur valið lyf af listan-
um. Þá borgar sjúklingurinn
550 krónur í stað 750 króna.
Þetta dugar þó ekki til. Að-
eins sárafáir læknar nota list-
ann. Þetta bendir út af fyrir
sig til að 200 krónurnar séu
ekki næg upphæð til að fólk
láti sig þær einhverju skipta.
Sú ástæða, sem gjarna er gef-
in upp af hálfu lækna, að
sjúklingar sjálfir krefjist þess
að fá „sitt" lyf, stenst ekki
nema í vissum tilvikum.
Miklu trúlegra að læknar hafi
einfaldlega ekki fyrir því að
fletta því upp hvað sé ódýrast
í hverju tilviki, eins og einn
viðmælenda minna sagði.
Óbein mútuboð
En það er fleira sem kemur
til. Obein mútuboð af hálfu
lyfjaframleiðenda eru vel-
þekkt. Erlend stórfyrirtæki í
lyfjaframleiðslu, hafa iðulega
boðið íslenskum læknum á
„ráðstefnur" erlendis. I slík-
um tilvikum greiðir lyfjafyrir-
tækið bæði ferðir og uppi-
hald. „Ráðstefnan" gengur
síðan einkum út á kynningu á
framleiðslu fyrirtækisins.
Dæmi mun um að sænskt
fyrirtæki hafi boðið íslensk-
um læknum til Ítalíu á þenn-
an hátt. Einn viðmælenda
minna orðaði það svo að það
væri kannski ekki óeðliiegt
þótt menn hylltust til að
gjalda slíka greiða með því að
ráðleggja sjúklingum sínum
lyf frá þessum framleiðend-
um.
íslenskir lyfsalar þykja hafa
góðar tekjur og eru jafnan
með hæstu gjaldendum. Það
hve hátt þeir komast á skatt-
skránni, er að vísu vegna
þess að þeir komast ekki hjá
því að reka fyrirtæki sín í eig-
in nafni. Engu að síður er það
staðreynd að lyfsölurnar bera
sig ágætlega.
Lœknar i leigu hjá
apótekurum_______________
Á Reykjavíkursvæðinu eru
alls um 20 apótek og nokkur
samkeppni ríkir milli þeirra.
Allnokkrir lyfsalar hafa grip-
ið til þess ráðs að innrétta
læknastofur í næsta nágrenni
apóteksins og leigja þar
læknum. Hér verður ekkert
fullyrt um það hversu há eða
lág leigan er í þessum tilvik-
um, en því hefur verið haldið
fram að hún sé a.m.k. í sum-
um tilvikum mjög lág. Lyfsali
sem ég ræddi við, viður-
kenndi að um helmingur lyf-
seðla sem afgreiddir væru í
apóteki hans kæmu frá leigj-
endum hans.
Samkvæmt heimildum Al-
þýðublaðsins hafa þónokkur
apótek í Reykjavík leigt lækn-
um húsnæði undir læknastof-
ur. Læknastofur á efri hæð í
sama húsi og Apótek Austur-
bæjar, eru dæmi um þetta.
Lyfjabúðin Iðunn við Lauga-
veg er annað dæmi. Þar er
um að ræða læknastofur
handan götunnar og einnig í
húsi við hliðina. Vesturbæjar-
apótek var einnig nefnt í
þessu sambandi. Þar er
Læknastöð Vesturbæjar rek-
in í sama húsi og apótekið. Til
viðbótar má svo nefna
Kringluna þar sem eigandi
Ingólfsapóteks lét innrétta
læknastofur á þriðju hæð.
„Aukinn kvóti"
Það þarf auðvitað ekki að
draga í efa að lyfsalinn sjái
sér hagkvæmt að hafa lækna-
stofu í næsta nágrenni við sig.
Einn heimildarmanna minna
sagði að þessu mætti líkja við
„aukinn kvóta" í samkeppn-
inni milli apótekanna. Hins
vegar erum við komin út á
nokkuð hálli ís ef t.d. ætti að
halda því fram að læknarnir
sem gerast leigjendur apó-
tekara, skrifi út meira af lyf-
seðlum eða vísi fremur á dýr-
ari lyf, vegna þess að leigusali
þeirra rekur apótek. Þennan
möguleika er þó að sjálf-
sögðu ekki hægt að afskrifa
með öllu nema málið væri at-
hugað sérstaklega. Oneitan-
lega væri gaman að sjá niður-
stöður úr slíkri rannsókn.
Það er reyndar alls ekki
nýtt fyrirbrigði að læknastof-
ur séu reknar í nágrenni við
apótek. Sjálfir segja lyfsalar
að ekki sé síður hagræði að
því fyrir sjúklinga að stutt sé
á milli læknis og apóteks.
Sparsamari læknar á
landsbyggóinni___________
Því hefur verið haldið fram
að lyfjakostnaður Trygginga-
stofnunar hafi hækkað veru-
lega á undanförnum árum.
Lyfsali sem ég ræddi við, mót-
mælti þessu hástöfum og
kvað auðvelt að sýna fram á
að þessi kostnaður hefði
fremur lækkað að raungildi,
einmitt vegna þess að læknar
notfærðu sér ódýrari lyfin í
vaxandi mæli.
Svo virðist raunar sem
þetta gildi fremur úti á landi
en í Reykjavík. Hér, eins og á
svo mörgum öðrum sviðum,
virðast menn á höfuðborgar-
svæðinu siður horfa í pening-
ana. A.m.k. mun algengara
að lyfsalar á landsbyggðinni
kvarti undan lakari afkomu
frá því að listinn yfir bestu-
kaupalyf kom til sögunnar.
Hve mikid er hægt
að spara?
Þegar þessi listi var á sínum
tíma settur í umferð, gerðu
menn sér vonir um að hann
kynni að spara um 100 millj-
ónir króna á ári. Sú tala er þó
miðuð við það sem kalla
mætti „raunhæfar forsend-
ur.“ En hversu stórar fjárhæð-
ir myndu sparast ef læknar
hættu nú skyndilega að skrifa
lyfseðla þegar þeirra er ekki
bein þörf og tækju upp á því
að vísa einungis á ódýrustu
lyf? Við þessari spurningu
virðist að svo stöddu ekki
vera til neitt svar. Trúlegt er
hins vegar að hér sé um að
ræða a.m.k. einhver hundruð
milljóna. Heildarkostnaður
ríkisins vegna lyfja verður
trúlega upp undir fimm millj-
arðar á þessu ári.
Heilbrigðisgeirinn er stór
og kostnaðarsamur hluti af ís-
lenska ríkiskerfinu. Lyfja-
kostnaðurinn mun ekki vera
nema sem svarar eipum tutt-
ugasta hluta af þessum kostn-
aði. Sé ástandið í öðrum hlut-
um heilbrigðisgeirans eitt-
hvað í líkingu við ástandið í
lyfjamálum, er kannski hægt
nurla saman þónokkrum
krónum með sparnaðarað-
gerðum.