Alþýðublaðið - 22.09.1990, Síða 6

6
ERLEND FRÉTTASKÝRING
Laugardagur 22. sept. 1990
Breyttir tímar
Lengsl af undanfarna fimm áratugi hafa illmenni
og skúrkar rýnt á vegfarendur sem leið eiga fram
hjá breiðum og fyrirferðarmiklum útsýnisgluggum
barnabókasafnsins i miðborg Moskvu. Aðalfigúrur
hrollvekjandi teiknimynda sem sýndar voru i Sov-
éska sjónvarpinu voru blóði drifnir bandariskir
ráðamenn með langa mjóa fingur og mittisbreiðir
kapitalistar búnir rismiklum pipuhöttum.
EFTIR: GLÚM BAIDVINSSON
Samkvæmt gömlu hugmynda-
fræðinni gátu ríki kapítalismans
aldrei haft á réttu að standa nema
með því að samsinna Sovétríkjun-
um, „ríki verkamannanna.“
Sagan i nýju ijósi
„Hinn nýi hugsunarháttur" við-
urkenndi að hegðun Vesturlanda
gagnvart leiðtogunum í Moskvu
bæri að ráða heiminum, að hug-
myndafræði kommúnista myndi
að lokum sigra og komast á í öllum
heiminum. Níkíta Khrústjov
beindi orðum sínum til ríkja kapí-
talista þegar hann sagði: „Við
munum koma ykkur í gröfina."
„Rauða hættan" á árunum
1918—19 og morðið á öllum með-
limum keisarafjölskyldunnar —
sem yfirvöld í Moskvu viðurkenna
nú að hafi verið glæpur — mótaði
ið til þess að harðlínumenn innan
hersins og íhaldsamir stjórnmála-
menn tækju völd í landinu og
reyndu síðan að réttlæta aðgerðir
sínar með því að endurvekja
blekkingarnar um drauginn í
vestri.
Hins vegar virðast fáir stjórn-
mála- og menntamenn trúa að slík
bylting gæti tekist, jafnvel þótt af
henni yrði. „Við gerum okkur nú
grein fyrir að við beygðum inn
Tilgangurinn var að kenna
barnungum Moskvubúum hver
óvinurinn væri alveg eins og ís-
lenskum börnum er kennt að
hræðast Grýlu og Leppalúða. Sov-
ésk börn skulfu af hræðslu við þá
skelfilegu mynd sem dregin var
upp af stjórnmálamönnum í vestri
— Ronald Reagan í gervi djöfuls-
ins og járnfrúin Thatcher í líki
hrínandi nornar. Þýskir hefndar-
stefnumenn fengu sinn skammt —
leiðtogar í Bonn búnir járnhjálm-
um, hvattir af beinagrind Adólfs
Hitlers til hefndar fyrir ófarirnar í
seinni heimstyrjöldinni.
Breytt mynd
- ..........................■"""
I dag eru skúrkaimyndirnar í
gluggunum lífs og liðnir Sovét-
menn á meðan bandarískir valda-
menn og erlendir kapítalistar eru
velkomnir gestir í landi, sem nú er
að opnast upp á gátt.
Kalda stríðið og merki þess eru
horfin af sjónarsviðinu í Sovétríkj-
unum, því var opinberlega lýsti yf-
ir af Míkhaíl Gorbatsjov og George
Bush á Möltufundinum í desemb-
er sl.
Með hruni Berlínarmúrsins og
sameiningu þýsku ríkjanna, sem
bandamenn úr seinni heimstyrj-
öldinni lögðu blessun sína yfir í
siðust viku, heyrir hin táknræna
skipting austurs og vesturs sög-
unni til.
I fyrsta skipti á eftirstríðsárun-
um eiga Sovétríkin og Bandaríkin
sameiginlegan óvin, eins og nú er
raunin í Persaflóadeilunni. Mikil-
vægi þess að risaveldin tvö standa
nú saman gegn Irak hefur ekki far-
ið fram hjá fréttaskýrendum sov-
éskra fjölmiðla, sem nú hafa frelsi
til að setja á prent annað en það
sem stjórnvöld í Kreml fyrirskipa.
Stanislav Kondrashov, frétta-
maður dagblaðs ríkisstjórnarinn-
ar, Izvestia, segir að fyrir 5 árum
hefði hernaðaruppbyggingu
Bandaríkjanna í Persaflóa verið
lýst sem árásargirni af sovéskum
yfirvöldum sama hver tilgangur
hennar hefði verið. Kollega Stan-
islavs hjá vikublaðinu New Times
segir: „Nú er sá kailaður árásarað-
ili af yfirvöldum í Moskvu sem áð-
ur hefði hlotið fullan og óskoraðan
stuðning þeirra."
Jafnvel höfundar skopteikninga
hafa lagað sig að nýju línunni. Á
leiðtogafundinum í Helskinki, af-
henti Gorbatsjov Bush teikningu,
sem sýndi leiðtogana tvo í líki box-
ara sem voru í þann mund að slá
kalda stríðið í rot. Höfundur henn-
ar, hinn aldni Mark Aldanov, var í
mörg ár höfundur óbilgjörnustu
and-vestrænu skopteikninganna í
sovéskum fjölmiðlum.
#>Nýr_________________________
hugsunarháttur"_______________
„Breytingunni verður komið á
með nýjum hugsunarhætti," stað-
hæfði Gorbatsjov eftir að hann
komst til valda árið 1985. Stað-
reyndin er þó sú að annars staðar
í heiminum hafði vilji til bætts
Reagan fékk hlýjar viðtökur í Moskvu f síðustu viku. í eina tið álitu Moskvubúar hann vera djöfulinn í mannsliki.
sambands austur og vesturs farið
vaxandi löngu fyrir valdatíð Gor-
batsjovs.
Þíða var í samskiptum risaveld-
anna í byrjun 8.áratugarins, þá
komust á góð samskipti milli Le-
oníds Brézhnevs og Richards Nix-
ons. En sovéskir hugmyndafræð-
ingar, og Brézhnev sjálfur, héldu
því stöðugt fram að ekki kæmi til
greina að semja um grundvallarat-
riði hugmyndafræðinnar og að
slökunarstefnan „væri hin alþjóð-
lega stéttarbarátta undir öðru
nafni."
Það var Gorbatsjov sem fyrstúr
viðurkenndi að kannski hefðu yf\
irvöld í Moskvu ekki alltaf rétt fyr-
ir sér. Hinn nýi hugsunarháttur fól
í sér fráhvarf frá hugmyndum um
stéttskiptingu í alþjóðasamskipt-
um og einblíndi á almenn mann-
leg gildi.
væri háð hegðun þeirra sjálfra.
Þegar saga samskipta Sovétríkj-
anna við umheiminn var skoðuð í
ljósi þessa, kom æ betur í ljós að
hún þurfti endurskoðunnar við.
/Sagnfræðingar í Moskvu viður-
kenna nú fúslega að Kóreu-stríð-
inu 1950—53, sem voru fyrstu
meiriháttar átök kalda stríðsins,
hafi ekki veriðTkomið af stað af
S-Kóreumöíínum heldur nágrönn-
um þeirrá í norðri, að undirlagi
Jósefs Stalíns. „Þetta stríð var mik-
ill áhættuleikur og glæpur," skrif-
aði Sergei Volovets í blaðið Rodina
í þessum mánuði.
Þeirri skoðun vex einnig ásmeg-
in meðal sovéskra sagnfræðinga
að fjandskapur Vesturlanda gagn-
vart Sovétríkjunum í kjölfar bylt-
ingar bolsévíka 1917 hafi sprottið
upp vegna yfirlýstrar sannfæring-
ar Sovétmanna sjálfra um að þeim
álit milljóna manna um gjörvallan
heim á hinu nýja ríki og sjálfum
kommúnismanum.
„í 70 ár höfum við lifað í blekk-
ingu,“ sagði rithöfundurinn Alex
Adamovich, „. . . og nú hefur
þessi blekkingarheimur hrunið
eins og skitug og rotin föt.“
Kalda stríðið
endurvakið?________________
Gæti kalda stríðið lifnað við?
Vladímír Sokolov, einn af ritstjór-
um vikublaðsins Literaturnaja
Gazeta telur það ekki ólíklegt í
grein sem hann skrifaði í þessum
mánuði. Þar segir hann að hið
hörmulega þjóðfélagsástand og
harðræði sem nú ríkir í Sovétríkj-
unum og fer síversnandi gæti orð-
blindgötu árið 1917," segir sagn-
fræðingurinn og fyrrverandi emb-
ættismaður kommúnistaflokksins,
Alexander Tsipko. „Við erum nú
að snúa aftur á rétta braut.“
„Sovétríkin verða að snúa til nú-
tímasiðmenningar . . . við höfum
ekki um annað að velja", segir Fjo-
dor Burlatsky, aðalritstjóri Liter-
aturnaja Gazeta og fyrrum starfs-
maður flokksins. Hann bætti við:
„Fyrr eða seinna, verðum við að
framkvæma allt það í okkar þjóð-
félagi, sem mannkynið hefur full-
komnað á 20. öldinni."