Alþýðublaðið - 07.03.1991, Blaðsíða 4

4
Fimrritudagur 7. mars 1991
Mmufill
HVERFISGÖTU 8-10 - REYKJAVÍK - SÍMI 625566
Útgefandi: Blaö hf.
Framkvæmdastjóri: Hákon Hákonarson
Ritstjóri: Ingólfur Margeirsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Auglýsingastjóri: Hinrik Gunnar Hilmarsson
Dreifingarstjóri: Sigurður Jónsson
Setning og umbrot: Leturval sf.
Prentun: Oddi hf.
SÍMI 625566
Eftir lokun skiptiborös:
Ritstjórn: 625538
Dreifing: 625539
Tæknideild: 620055
Fax: 627019
Formannseinvígið opinberar
veikleika SjáUstæðisflokksins
Landsfundur Sjálfstæðisflokksins hefst í dag. Að
þessu sinni ríkir meiri spenna en ella á landsfundum
flokksins. Formannskjörið er hápunktur þessa æðsta
fundar sjálfstæðismanna en þar takast á formaður
flokksins og varaformaður. Skoðanakannanir hafa
sýnt hnífjafna stöðu frambjóðenda og er því ekki
nema von að sjálfstæðismenn og reyndar þjóðin öll
fylgist með einvígi þeirra fóstbræðra um æðstu stöðu
stærstu stjórnmálasamtaka landsins.
Atökin um formannssætið hafa afhjúpað miklar erj-
ur sem legið hafa undir sléttu yfirborði Sjálfstæðis-
flokksins. Lengi hefur verið Ijóst, að forysta Sjálfstæð-
isflokksins hefur verið óánægð með núverandi for-
mann, Þorstein Pálsson. DavíðOddsson, borgarstjóri
og varaformaður, hefur hins vegar verið ókrýndur arf-
taki formannsins hingað til. Það hefur verið opinbert
leyndarmál í Sjálfstæðisflokknum að þegar Davíð
réttir upp höndina og segist tilbúinn að leiða flokkinn,
muni honum vera afhenturformannsstóllinn athuga-
semdalaust. Þess vegna hefur Davíð ekki verið venju-
legur frambjóðandi í hugum flestra sjálfstæðis-
manna, heldur prins, lögboðinn arftaki. Þetta hefur
breyst stórlega undanfarin misseri. Davíð hefur gert
afdrífaríkar skyssur í fyrstu þreifingum sínum varð-
andi landsmálapólitíkina og er umdeildur innan
flokksins í dag.
Oánægjan með sitjandi formann hefur aldrei verið
viðruð opinberlega — fyrr en nú. í makalausum grein-
um þekktra sem óþekktra sjálfstæðismanna í Morg-
unblaðinu hefur formaður verið ausinn slíkum sví-
virðingum og felldir yfir honum þvílíkir dómar, að les-
endum er í raun aldeilis óskiljanlegt hvernig Sjálf-
stæðisflokkurinn hefur verið starfhæfur með slíkum
leiðtoga. Þannig skrifar Þorvaldur Garðar Kristjáns-
son alþingismaður Sjálfstæðisflokksins um sitjandi
formann, Þorstein Pálsson, í Morgunblaðinu í gær:
„Núverandi formaður fékk glæsilega kosningu á
landsfundi 1983 og honum fylgdu góðar óskir og
miklar væntingar. En vonir manna hafa ekki ræst, því
miður. Fyrst reyndi verulega á í alþingiskosningunum
1987. Þá hörmungasögu þarf ekki að rifja upp. Þá hélt
formaður þannig á málum að flokkurinn klofnaði og
beið mesta afhroð í kosningum sem hann hefir
nokkru sinni mátt þola...En í kosningabaráttunni 1987
var haldið þannig á stjórn flokksins að ekki verður
annað sagt en að skólabókardæmi sé um hvernig for-
maður eigi ekki að leiða flokk sinn." Og síðar í sömu
grein segir Þorvaldur Garðar: „En eftir þetta áfall fær
formaður sitt stóra tækifæri. Hann verður forsætis-
ráðherra...Eftir aðeins rúmt ár hrökklast úr embætti
maður sem svo miklar vonir voru bundnar við sem
forsætisráðherra. Það kom í Ijós, að sem forsætisráð-
herra hafði hann engin tök á viðfangsefninu né mynd-
ugleik til að halda samsteypustjórn saman...En þessu
tækifæri var glutrað niður, formaður flokksins hljópst
á brott frá vandanum, flokknum til vansa og þjóðinni
til óbætanlegs tjóns. Nú erfullreynt að núverandi for-
maður er illhæfur til að gegna formennsku svo sorg-
legt sem það annars er." Þetta er ekki dómur um sitj-
andi formann, heldur aftaka á honum, framin af ein-
um reyndasta þingmanni í þingflokki Sjálfstæðis-
flokksins.
Sömuleiðis hafa birst harðar greinar um Davíð
Oddsson í DV og Morgunblaðinu. Þar er Davíð tekinn
á beinið bæði sem varaformaður og sem borgarstjóri.
Leifur Sveinsson, einn af innstu valdamönnum Sjálf-
stæðisflokksins og Morgunblaðsins, kallar Davíð
hnífstungumann. Og formaður Vinnuveitendasam-
bandsins hefur kallað framboð Davíðs skemmdar-
verk.
Formannseinvígið hefur opinberað alla veikleika
Sjálfstæðisflokksins. Hinn stóri flokkur er reyndar
ekkert annað en kosningabandalag sérhagsmuna-
hópa. Þeir hópar koma nú glögglega fram, þótt tekist
sé á um menn en ekki málefni. Óánægjan með störf
núverandi formanns, sem og með störf borgarstjóra,
brýst nú fram á síðum hægri pressunnar. Ósættið og
mannhatrið blasir við í orðum þeirra manna sem fjalla
opinberlega um flokksbræður sína sem gegna tveim-
ur æðstu stöðum Sjálfstæðisflokksins. Þegar við
bætist sú staðreynd, að fylgið við þá í formannsstöð-
una er hnífjafnt, liggur í augum uppi, að flokkurinn
verður klofinn í tvennt eftir formannskosningarnar.
Það skiptir engu hvor vinnur; Sjálfstæðisflokkurinn
mun þurfa langan tíma til sleikja sár sín eftir þessi
hörðu átök.
Draumur á misskilnmgi byggður
í eina tið taldi ég fótt brýnna í stjórnmálum en
sameina alla islenska jafnaðarmenn i einn öflug-
um stjérnmálaflokki. Sú tið er löngu liðin. Nú hall-
ast ég að þvi að skrifa ungæðislegan ákafa minn i
þessu efni á reikning pólitísks vanþroska.
Baráttan fyrir sameiningu ís-
lenskra jafnaðarmanna hefur ver-
ið samfelld þrautaganga sem iðu-
lega hefur skilað minni árangri en
engum. Raunar hefur löngum
verið óljóst hvað sameining jafn-
aðarmanna þýddi í raun. Oftast
hafa tilraunir í þá átt miðað að
samruna Alþýðuflokks og Alþýðu-
bandalags eða falist í stofnun
stjórnmálasamtaka sem höfðað
gætu til stuðningsfólks þessara
tveggja flokka. Þó hefurtalsmönn-
um þessara tilrauna ævinlega ver-
ið ljóst að eiginlega jafnaðarmenn
væri ekki síst að finna í stuðnings-
liði Sjálfstæðisflokksins.
Ríkisstjórnarsamstarf Alþýðu-
flokksins og Alþýðubandalags
(eða fyrirrennara þess, Sósíalista-
flokksins) hefur verið með slíkum
endemum að mér þykir nú með
ólíkindum að nokkur skuli nokkru
sinni hafa látið sér detta það í hug
að steypa þessum tveimur flokk-
um saman í ein stjórnmálasamtök.
Ég vísa hér til nýsköpunarinnar
1956—1959, ríkisstjórnar Ólafs Jó-
hannessonar 1978—1979 ogsíðast
en ekki síst núverandi ríkisstjórn-
ar þar sem höfuðágreiningur hef-
ur verið staðfestur milli Alþýðu-
flokks og Alþýðubandalags í flest-
um ef ekki öllum meiri háttar mál-
um. Raunar er ekki úr vegi að telja
hér einnig vinstri stjórnina
1971—1974 þótt Alþýðuflokkurinn
ætti ekki aðild að henni heldur
Samtök frjálslyndra og vinstri
manna. Sú ríkisstjórn er án efa hin
versta sem þjóðin hefur mátt þola
á lýðveldistímanum.
Tilvist stórra jafnaðarmanna-
flokka víða erlendis einkum á
Norðurlöndunum og annars stað-
ar í Norður-Evrópu hefur vafalaust
löngum haldið draumnum um
hinn stóra jafnaðarmannaflokk ís-
lands vakandi. Það er hins vegar
að berja hausnum við steininn að
vísa enn til reynslu nágrannaþjóð-
anna í þessu efni þegar hinir stóru
jafnaðarmannaflokkar mega
muna sinn fífil fegri. Sænsku sósí-
aldemókratarnir standa ráðþrota
frammi fyrir stöðnun í efnahagslíf-
inu sem beinlínis má rekja til
stefnu þeirra á liðnum árum.
Breski Verkamannaflokkurinn
hefur verið í stjórnarandstöðu í ell-
efu ár og hverfandi lýkur eru á því
að hann eigi þaðan afturkvæmt í
bráð. Þýski krataflokkurinn er í
sárum eftir mikinn kosningaósig-
ur á síðasta ári undir forystu Ósk-
ars Lafontaines sem dæmdi flokk-
inn frá áhrifum á mótum hins nýja
Þýskalands.
Draumurinn um hinn stóra jafn-
aðarmannaflokk íslands hefur
verið byggður á misskilningi og
hlýtur nú að flokkast undir þrá-
hyggju. Stjórnmálaflokkar eru
tæki til að ná ákveðnum mark-
miðum en ekki markmið í sjálfum
sér. Ofurkapp á að ná öllum sem
vilja kalla sig jafnaðarmenn í
sama flokkinn er líklegt til að tor-
velda fremur en auðvelda úrlausn
þeirra verkefna sem við er að
glíma í íslensku þjóðlífi. Þjóðin
þarf fyrst og fremst á frjálslyndri
stjórnarstefnu að halda en ekki
stórum og sundurleitum jafnaðar-
mannaflokki.
Birgir Árnason
hagfræðingur
skrífar
Höfuöágreiningur hefur verið staöfestur milli Alþýöuf lokks og Alþýöubandalags í flestum ef ekki öllum meiri hátt-
ar málum, segir Birgir Árnason.