Alþýðublaðið - 11.04.1991, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 11. apríl 1991
5
Jón Sigurðsson iönaöarráöherra
NAUÐSYNLEGT ÁTAK
ÍORKURANNSÓKNUM
— nœsta ríkisstjórn mynduö meö framtíöarverkefni í huga
„Ég tel oð næsta rikisstjórn verði frekar mynduð
með framtiðarverkefni i huga en að leysa bráða-
vanda verðbólgu eins og hefur tiðkast um alllangt
skeið. Það er mjög mikilvægt að herfa þrjá til fjóra
áratugi fram i timann hvað varðar orkumál og nýt-
ingu orkulinda. Undirbúningur og bygging vatns-
aflsvirkjunar frá fyrstu hugmynd til gangsetningar
tekur vel á annan áratug/' sagði Jón Sigurðsson
iðnaðarráðherra á fréttamannafundi um framtiðar-
verkefni hvað varðar hagnýtingu orkulinda og
landgrunns.
SÆMUNDUR GUÐVINSSON SKRIFAR
A fundinum voru einnig Jakob
Björnsson orkumálastjóri og sér-
fræðingar frá Orkustofnun og iðn-
aðarráðuneyti. Jón Sigurðsson
ráðherra reifaði og lagði fram
greinargerð um ýmislegt er varð-
ar hagnýtingu orkulindanna, en
hinir fjölluðu nánar um einstök at-
riði. A fundinum var meðal annars
fjailaö um átak í vatnsorkurann-
sóknum 1991—95, undirbúning
virkjunar háhita tii raforkufram-
leiðslu, jarðgaskönnun í Öxarfirði,
rannsókn á mangangrýti á Reykja-
neshrygg, framleiðslu eldsneytis
og eignarrétt á orkulindunum.
Stærsta átakið til þessa
Jón Sigurðsson iðnaðarráð-
herra benti á að mikilvægt væri að
orkulindir landsins, vatnsorka og
jarðhiti, verði nýttar til þess að
skjóta fleiri stoðum undir lífskjör
þjóðarinnar. Gagnstætt því sem
ætti við um fiskimiðin og gróður-
moldina væru orkulindir landsins
ennþá lítið nytjuð auðlind. Síðan
sagði ráðherra:
„Þótt frekari nýting orkulinda
hafi verið liður í stefnuyfirlýsing-
um allra ríkisstjórna síðasta aldar-
fjórðunginn hefur róðurinn sóst
misjafnlega. Lengst af á níunda
áratugnum var viö mótbyr að etja
og miðaði lítt. Nú eru allar horfur
á að síðar á þessu ári verði gengið
frá samningum um stærsta átakið
hingað til í þessu efni: Byggingu
álvers á Keilisnesi með um
200.000 tonna afkastagetu á ári.
Kn álverið á Keilisnesi er ekki
lokatakmark heldur skref á langri
braut framundan í alhliða nýtingu
orkulindanna. Horfa þarf til allra
raunhæfra kosta í því efni. Orku-
lindir okkar eru það miklar í sam-
anburði við núverandi nýtingu að
við eigum margra kosta völ sam-
tímis. Mismunandi nýtingarkostir
þurfa ekki um fyrirsjáanlega fram-
tíð aö keppa innbyrðis um orku.
Framleiðsla á áli nú rýrir því á
engan hátt möguleika okkar á að
framleiða vetni eða flytja út raf-
orku þegar það verður raunhæft
og ábatasamt. Hvorugt er það í
dag, en aðstæður geta breyst
fljótt," sagði iðnaðarráðherra.
Hann ítrekaði að nýtt álver
verði reist á Keilisnesi og sagði
skynsamlegt að þesskonar iðnað-
ur rísi I framtíðinni víðs vegar um
land þar sem honum verði fundin
hagstæð skilyrði. En efnahags-
starfsemi sem gerð sé lítt arðbær
með óheppilegu staðarvali verði
aldrei undirstaða góðra lífskjara.
THöldun orkunotkunar
Jakob Björnsson orkumálastjóri
brá upp því er hann vildi nefna
sviðsmynd árið 2030 ef sú stefna
sem Jón Sigurðsson gerði að um-
talsefni ber tilætlaðan árangur.
Hann notaði mælieininguna TWh
sem er terawattstundir, en ein
TWh er þúsund GWh eða gíga-
wattstundir. Hugmyndir Jakobs
komu fram á ársfundi Orkustofn-
unar í siðasta mánuði. Hann taldi
„Álver á Keilisnesi er ekki
lokatakmark."
að árið 2030 gæti almenn raforku-
þörf verið orðin 4,8 TWh á ári bor-
ið saman við 2,2 TWh í fyrra. A
blaðamannafundinum I gær sagði
Jakob að aukning á almennum
raforkumarkaði væri nú mun
hægari en áður. Lengi vel hefði
hún verið 7% ári, en væri nú kom-
in niður í 3% og spáð enn hægari
aukningu. Orkumálastjóri gerir
ráð fyrir að raforkufrekur iðnaður
sem notaði samtals 23,1 TWh á ári
myndi verða byggður upp í svip-
uðum mæli á fjórum landsvæðum:
Reykjanesskaganum, sunnan-
verðu Vesturlandi, Mið-Norður-
landi og Mið-Austurlandi.
Þessi raforkufreki iðnaður gæti
verið framleiðsla á 700 þúsund
tonnum af áli sem þyrfti 10,4 TWh,
framleiðsla á vetni notaði 9,2 TWh
og í framleiðslu á öðrum orkufrek-
um afurðum færu 3,5 TWh. Ef við
þetta bætist svo útflutningur á raf-
orku sem væri kominn í 15 TWh
væri raforkunotkunin hér komin í
samtals 42,9 TWh á ári árið 2030
en í fyrra var notkunin hér í heild
um 4,4 TWh. Hér er því um að
ræða hátt í tíföldun. Um 74%
kæmu frá vatnsorku en 26% frá
jarðhita.
Kostnaður við undirbúning
virkjana dreifist mjög ójafnt á
þann tíma, vel á annan áratug,
sem undirbúningur og bygging
tekur. Á fyrstu 60% undirbúnings-
tímans fellur líklega um það bil
10% af heildarkostnaði við undir-
búning en um 55% hans á síðustu
15% tímans. Það borgar sig því illa
að draga þessi fyrstu 10% undir-
búningskostnaðarins. Með þvl
sparast aðeins þessi 10% en tím-
inn þar til virkjun getur gert gagn
lengist um allt að 60%.
Átak i_____________________
vatnsorkurannsúknum
í framhaldi af þessu greindi Jón
Sigurðsson frá rannsóknarátaki í
vatnsorkumálum. Orkustofnun
undirbýr nú í samráði við iðnaðar-
ráðuneytið og I samstarfi við
Landsvirkjun sérstakt átak í vatns-
orkurannsóknum sem ætlað er að
geraáárunum 1991—95. Kostnað-
ur er áætlaður 36 milljónir króna
á þessu ári og síðan 48 milljónir
króna á ári á meöalverölagi yfir-
standandi árs.
Þegar samningar hafa náðst um
álverið á Keilisnesi verða teknar
endanlegar ákvarðanir um bygg-
ingu raforkuvera með samanlagt
um 2.500 GWh ársorkugetu. Þessi
raforkuver eru nú öll á lokastigi
undirbúnings. Hér er um að ræða
stækkun Búrfells ásamt lúkningu
Kvíslarveitu og stækkun Þóris-
vatnsmiðlunar, Fljótsdalsvirkjun,
stækkun Kröfluvirkjunar úr 30 í
60 MW og 30 MW raforkuver á
Nesjavöllum. Þá eru eftir á loka-
stigi undirbúnings Villinganes-
virkjun, Sultartangavirkjun og
Vatnsfellsvirkjun. Þær hafa sam-
anlagt 1.380 GWh orkugetu á ári.
Það dugar skammt til áframhald-
andi uppbyggingar á orkufrekum
iðnaði og er til dæmis innan við
helmingur þeirrar orku sem þyrfti
til að tvöfalda afkastagetu álvers-
ins á Keilisnesi.
„Ef ekki er gert átak i vatns-
orkurannsóknum á næstu árum
kann svo að fara að ónógur undir-
búningur tefji áframhaldandi nýt-
ingu vatnsorkunnar á íslandi eftir
að lokið er við álverið á Keilis-
nesi," sagði Jón Sigurðsson og
lagði þunga áherslu á þetta atriði.
Rannsóknarátakinu er ætlað að
ná til virkjana með samanlagða
orkugetu á ári allt að 3500 GWh
sem gætu komið í gagnið um eða
uppúr aldamótum.
Virkjun háhitasvæöa
Orkustofnun er nú að undirbúa
áætlun um rannsókn háhitasvæða
sem geti verið liður í heildarnýt-
ingu orkulindanna. Þessar rann-
sóknir munu verða við það miðað-
ar að virkja megi á háhitasvæðun-
um I byrjun næstu aldar, til dæmis
eftir 2005.
Það eru fyrst og fremst stór há-
hitasvæði sem þykja áhugaverð
fyrir raforkuvinnslu í stórum stíl
þótt smærri svæði geti hentað vel
fyrir minni jarðgufuvirkjanir.
Þessi svæði eru: Krísuvík — Trölla-
dyngja, Hengill, Torfajökull,
Krafla, Öxarfjörður og Þeistar-
reykir.
Jarðgas i Öxarfiröi_________
Á fundinum með Jóni Sigurðs-
syni kom fram að ákveðið hefur
verið að veita 8,5 milljónum króna
til rannsókna í Öxarfirði og hefjast
þær í vor.
Orkustofnun hefur á undanförn-
um árum kannað jarðhitasvæði í
Öxarfirði og hafa meðal annars
verið boraðar rannsóknarholur.
Auk jarðhitans hefur fundist vott-
ur af lífrænu gasi sem frumrann-
sóknir sýna að er hliðstætt gasi
sem fylgir olíulindum í jörðu.
Fundur þessa lífræna gass er ein-
stæður hér á landi. Hvarvetna í
heiminum er jarðgas talið ein
verðmætasta orkulind sem til er.
Dýpka á eina af þeim borholum
sem fyrir eru í nánd við Skógarlón
eða ný boruð, taka úr henni kjarna
og rannsaka bæði hérlendis og er-
lendis.
Mangangiýti_________________
á Weykjaneshrygg____________
Rannsóknarskipið Árni Friðriks-
son er nú við rannsóknir á man-
gangrýti á Reykjaneshrygg og
stjórnar Kjartan Thors jarðfræð-
ingur þeim rannsóknum. Skipið er
væntanlegt til Reykjavíkur á
mánudagsmorgun.
Það var í leiðangri Bjarna Sæ-
mundssonar í nóvember til að
kanna hugsanlega eldgosavirkni á
Reykjaneshrygg að talsvert af
mangangrýti fannst. Það er talið
eiga uppruna sinn að rekja til
áhrifa jarðhita á jarðlög á hryggn-
um. Þótt mangan sem slíkt sé ekki
verðmætur málmur á sjávarbotni
má búast við að ýmis verðmæt
efni, þar á meðal gull, geti fylgt
með í slíkum sýnum. Heildar-
kostnaður við verkefnið á þessu
ári er um 8,6 milljónir króna.
Framleiðsla eldsneytis
Að undanförnu hefur verið unn-
ið að því af hálfu iðnaðarráðuneyt-
isins og markaðsskrifstofu þess og
Landsvirkjunar, Haskólans og
fleiri innlendra aðila að koma á
skipulegu samstarfi við erlenda
aðila til að kanna möguleika á að
nýta innlendar orkulindir til að
framleiða eldsneyti. I því sam-
bandi hefur vetni einkum verið
nefnt sem orkuberi.
I fyrra fóru fram viðræður um
samstarf meðal annars við fulltrúa
Evrópubandalagsins, borgaryfir-
valda í Hamborg, Vetnisfélagsins í
Hamborg og þýsku fyrirtækjasam-
steypunnar Dechema. í október
var undirritað rWinnisblað um
samstarf við Vetnisfélagið í Ham-
borg en þar fara meðal annars
fram tilraunir með vetni fyrir
strætisvagna. Nú er unnið að und-
irbúningi samnings milli íslands
og Evrópubandalagsins um sam-
starfsverkefni um nýtingu orku-
lindanna og þar er gert ráð fyrir
athugun á vetnisframleiðslu.
Jón Sigurðsson iðnaðarráð-
herra hefur skipað ráðgjafahóp
sér til ráðuneytis um þetta mál.
Óvissa um eignarréWinn
Að lokum vék Jón Sigurðsson
að atriði sem hann sagði vera stór-
mál hvað varðar nýtingu orkulind-
anna. Það varðar eignarréttinn
eða skilgreiningu á honum. í nóv-
ember síðastliðnum sendi iðnað-
arráðuneytið iðnaðarnefnd neðri
deildar Alþingis drög að frum-
varpi til laga um eignarrétt á orku-
lindum en niðurstaða náðist ekki
fyrir þinglok. Ráðherra sagði það
afar brýnt að niðurstaða fáist í
málinu, en það hefði mætt and-
stöðu fulltrúa landeigenda í Sjálf-
stæðisflokki og Framsóknarflokki.
Jón Sigurðsson sagði nýjar að-
stæður kalla á nýja skilgreiningu á
eignarrétti lands. Hver á háhitann
og hversu langt niður í jörðina
nær eignarréttur á landi ásamt
gögnum þess og gæðum? Menn
virðast vera sammála um að ein-
hver mörk beri að setja fyrir því
hversu eignarréttur landeigenda
nái langt niður. Málið kom fyrst til
umræðu á Alþingi árið 1927 en ár-
ið 1940 voru loks sett iög um það
að jarðhiti fylgdi jarðareign. Fyrst
og fremst var átt við þann jarðhita
sem sýnilegur er á yfirborðinu.
Síðan hafa margsinnis komið
fram frumvörp á Alþingi þar sem
lagt er til að eignarréttur landeig-
enda að jarðhita verði takmarkað-
ur við tiltekið dýpi eða hitastig.
Sagði iðnaðarráðherra að til dæm-
is hefði Bjarni Benediktsson flutt
tillögu á Alþingi þess efnis að eign-
arrétturinn næði bara 10 metra
niður en tillagan dagaði uppi. Jón
sagði að nauðsynlegt væri að fá
sanngjarna og skynsamlega lausn
á þessu máli, það er hvað nær
eignarréttur á landi langt niður,
hvar eru mörk eignarlands og
afnotalands í afréttum og almenn-
ingum og í hverju eru réttindi til
slíks afnotalands fólgin? Ráðherra
sagði að óvissa um eignarréttinn
væri að verða eða orðinn hemill á
rannsóknum sem fjármagnaðar
væru af almannafé.
PRESSAN
JLr J{ey(gaznlQir-
stúCí^an
jafti fieiCfancCi
°sfyrr?
Vilhjálmur Svan, Bjarni
Óskarsson,
Sveinr Úlfarsson og fleiri
veitingamenn
Á FULLU í REKSTRI
ÞRflTT FYRIR
RÖÐ GJALUÞRU1A
Þuríður Izzat
Skjaldmeyjan
sem býr fyrir
neðan
dópgrenið á
Hverfisgötunni
Náttúrulækningafélagið
ÞONGAR ÁSAKANIR
UM FJARMALAOREIÐU
í EINU RÍKASTA
FÉLAGIIANDSINS
Stjórnmálamenn
frá A t il Ö
preSsan
fullt blað afslúðri