Alþýðublaðið - 12.04.1991, Síða 2

2
Föstudagur 12. apríl 1991
Ómar skrítar og
skrífar
Við höfum fregnaö ad skemmti-
krafturinn og fréttamaöurinn
Omar Rai’narsson sitji um þess-
ar mundir viö tölvuna í öllum frí-
stundum. Hann sé meö tvær
hækur í takinu. Omar er greini-
lega kominn upp á bragöiö með
bókasmíö. Um síðustu jól kom út
eftir hann krimmasaga, hans
fyrsta bók. Nú mun hann vera
meö skáldsögu í smíöum — og
sjálfsævisögu — fyrsta bindiö er
okkur sagt.
Sitthvað er líkt á
íslandi og i
Kamtsjatka
Ossur Skarphédinsson er for-
maður nýstofnaðs félags íslands
og Kamtsjatka, varaformaöur er
Suavar Jónatansson. Kamt-
sjatka er risastór skagi suður af
Síberíu. Tildrög að stofnun fé-
lagsins eru þau að fimmmenn-
ingar héldu til Kamtsjatka í lok
síðasta árs undir merkjum Virk-
is-Orkints, sem starfar að jarð-
hitavinnslu eriendis, en einnig
voru með í för sérfræðingar í
fiskeldi og framleiðslu á vélbún-
aði fyrir fiskvinnslu. í Kamt-
sjatka er margt líkt okkar landi.
Náttúrufar er svipað, þar eru eld-
fjöll og jarðhiti, og þar eru afla-
klær sem veiða á aðra milljón
tonna á ári. Stjórnvöld Kamt-
sjatka hafa samt leitað til íslend-
inga um tækniaðstoð af ýmsu
tagi. í dag er væntanleg 10
manna jendinefnd frá Kamt-
sjatka til Islands. Rætt verður um
nánara samstarf.
Algjört siðleysi
Skattleysismörkin í janúar 1988
voru sem samsvarar 65.798
krónum — í dag eru þau 57.379
krónur. Á þetta var bent á aðal-
fundi Verkakvennaféhií’sins
Framsóknur á dögunum. Fund-
urinn ályktaði að algjört siðleysi
væri að skattleggja nauðþurftar-
tekjur. Á fundinum var lýst yfir
ánægju með þröun í verölags-
málum stórmarkaöa á höfuö-
borgarsvæðinu. Var Bónusi
þakkað fyrir frumkvæði í lágu
vöruverði. Rai’na Bergmann var
endurkjörin formaður Fram-
só.knar.
FRÉTTASKÝRING1
Kosningaár eru alltaf dýr
Ný rikisst jórn
felur loforðin
Aðslæður i islensku ef nahagslif i hafa breyst veru-
lega eftir að verðbólgan var dregin niður úr skýjun-
um. í fyrra hækkaði verðlag aðeins um 7% og um
þessar mundir er verðbólgan i f jérum af hundraði
miðað við heilt ár. Atvinnurekendur segja að stöð-
ugleikinn hafi reynst fyrirtækjum mjög gagnlegur
og ársskýrslur staðfesta að hagnaður á árinu 1990
er allt annar en 1989. Seðlabankastjóri sagði i vik-
unni að íslendingum færi best að halda gengi stöð-
ugu, en það hefur einmitt verið gert allra siðustu ár.
I fyrra jukust tekjur þjóðarinnar af útflutningi.
Mestu skipti óvenjumikil verðmæti af fiskútflutn-
ingi. Þetta nægði þó ekki. íslendingar skulda mikið
i útlöndum og framleiðsla þjóðarinnar stóð i stað
milli áranna 1989 og 1990. Kaupmáttur launa
dróst aftur úr i fyrra og hlutur launa af heildartekj-
um þjóðarinnar hefur minnkað um 5 milljarða á und-
anförnum árum.
ÞORLÁKUR HELGASON SKRIFAR
Það er vá fyrir dyrum, segja at-
vinnurekendur. Ríkið þenur sig og
prentar peninga, eftirspurn eykst í
þjpðfélaginu, og lánsfjárlög sem
samþykkt voru á síðasta degi
þings vörðuðu ranga leið. Það er
sagt að kosningaár sé ævinlega
þjóðinni í heild dýrkeypt.
koma þeim tekjulægstu að gagni.
Ætti launafólk að fá óbreyttan
hlut af þjóðarkökunni miðað við
sem hann var 1988 hefði það átt
að fá 5 milljörðum meira í laun í
fyrra en það hafði. Heildarlaun í
fyrra voru 173 milljarðar, en hlut-
ur launa af heild er miklu hærri á
Islandi en á öðrum Vesturlöndum.
Ef laun lækka sem hlutfall af heild
þýðir það að hagnaður eykst að
sama skapi. Hagnaður er sem sagt
miklu meiri í öðrum löndum en á
Islandi.
Ársreikningar fyrirtækja frá því
í fyrra benda til þess að afkoma
þeirra hafi batnað mjög milli ár-
anna 1989 og 1990. Af handahófi
má benda á eftirtaldar tölur yfir
hagnað af reglulegri starfsemi,
þegar búið var að taka tillit til
lánakostnaðar:
Hamingja og velsæid
hefur stigið að undanförnu við
lækkandi verðlag. í samanburði
milli þjóða trónum við næstum því
á toppi. Aðeins Sviss og Japan eru
ofar á hamingjulistanum.
Séu tölur um verðbólgu og at-
vinnuleysi margfaldaðar saman
má finna hamingju og óhamingju.
Því stærri sem talan er þeim mun
meiri er óhamingjan. Og hið gagn-
stæða: Hamingjan mælist í lágri
tölu.
Rannsóknir sýna að íslendingar
eru á hamingjutindi (að meðal-
tali). Verðlag hækkaði í fyrra um
7,3% og atvinnuleysi var að jafn-
aði 1,7%. Heildartala íslands verð-
ur því 12,4 og aðeins Sviss er með
lægri tölu eða 3,3 og Japan, 9,4.
Meðaltala allra landa í Evrópu
sem eru í Efnahags- og framfara-
stofnuninni (OECD) er 69,6. Verst
Flokkarnir ætla
að hækka laun
Stjórnmálaflokkar hafa margir
hverjir lofað kauphækkun á næst-
unni með því að hækka þau tekju-
mörk sem enginn skattur mun
leggjast á. í stað þess að byrja að
greiða tekjuskatt af 57 þúsund
krónum mætti færa tekjuskatts-
mörkin upp í 80—100 þúsund
krónur, má lesa úr kosningablöð-
um. Það myndi kosta ríkið millj-
arða og yröi að taka inn á annan
veg — ef ekki á að draga úr ríkis-
umsvifum á móti. Alþingismenn
samþykktu rétt undir þinglok að
hið opinbera réðist á næstu árum
í dýrar framkvæmdir, sem kosta
mikil útgjöld, sem verður aö fjár-
magna með sköttum og væntan-
lega með lánum.
Á þeim lista eru meðal annars
skuldbindingar í húsnæðismálum,
í samgöngumálum og í skólamál-
um. Sumt á þó í framtíðinni að fjár-
magna beint. Langtímaáætlun í
vegamálum gerir t.d. ráð fyrir að
skattar á bensín hækki. Þá eru og
framundan stórfelld áform í virkj-
anaframkvæmdum og stóriðju.
Virkianaframlcvæmdir
munu ekki skapa
100
(0
B 80
‘O
n
«p
a>
>
ö) 60
o
‘cn
>.
a>
40
20
Evrópa
í heild
3,3
16,6
17,1
20,2 20,8
30,8
15,9
6,7

30,8
1Z4
M
/
/
#

/
4?,
tí-
Hamingja íslendinga er mikil á alþjóðavísu, en það er vá fyrir dyrum, segja atvinnurekendur. Ójaf nvægi hef ur tekið
við og ný ríkisstjórn mun verða að taka á til að jafnvægi komist á að nýju.
spennu á næsta ári
Hannes G. Sigurðsson, hag-
fræðingur Vinnuveitendasam-
bandsins, segir að væntanlegar
framkvæmdir í sambandi við
virkjanir muni ekki skapa þenslu á
vinnumarkaði á næsta ári. Ekki
þurfi að búast við að mannfrekt
verði fyrr en á árinu 1993. Þegar
ákvörðun hafi endanlega verið
tekin muni a.m.k. fyrsta hálfa árið
verða að mestu um verkfræði-
vinnu að ræða.
Hannes segir að jafnvægið á síð-
asta ári hafi komið fyrirtækjum að
gagni. „Það er ekki vinnandi að
vera í öðru umhverfi." Nú er að
mati Hannesar vaxandi ójafnvægi
framundan. Það komi m.a. fram í
auknum innflutningi vegna meiri
eftirspurnar, auknum útlánum
framyfir innlán, ríkissjóður selji
ekki spariskírteini sín og lansfjár-
lög hafi sprengt rammann. Fyrir
ári hafi ríkissjóður verið fyrir ofan
núllið eftir að söluskattur hafði
skilað sér, en nú sé gapið á ríkis-
sjóði 5 milljarðar. Nauðsynlegt sé
að ríkið dragi úr framkvæmdum
miðað við það sem framundan sé.
Það þyrfti m.a. að slá á þann metn-
að sem er í húsnæðismálum, þar
sem gífurleg lán eru á ríkisábyrgð
og draga úr brúarframkvæmdum
og öðru.
Hagfræðingur VSI er á því að
fyrirtæki sem eru með lánstraust
geti leitað erlendra lána með opn-
un lánamarkaðarins gagnvart út-
löndum. Raunvextir séu háir inn-
anlands núna og engir séu næm-
ari fyrir vöxtunum en forsvars-
menn fyrirtækja. Fjármagn hljóti
að streyma hingað að utan.
Hagnaður eykst
Hagnaöur af regiulegri starfsemi
(í milljónum króna)
Mjólkursamsalan
Sementsverksmiðja
rikisins
Eimskip
Fjárfestingarfél.
íslands
Osta- og smjörsalan
1990
53.5
-38,7
294,5
32.6
68,1
1989
1,0
-53,3
109,8
50,6
47,4
i fyrirtækgum
I fyrra varð hlutur launa í tekj-
um þjóðarbúsins 68% en þau hafa
lækkað undanfarin ár. Þau voru
70% af heildinni árið 1988 og
68,5% 1989. Það er því kannski
við því að búast að laun muni
hækka eitthvað á næstunni, ef
launafólk á að vinna upp sinn hlut.
Það er sagt að láglaunafólk hafi
borið uppi þjóðarsáttina. Tillögur
stjórnmálaflokka um hækkun
skattleysismarka munu tæplega
Færslurnar milli ára eru í lang-
flestum tilvikum allar á sama veg.
Árangurinn varð miklu betri í
fyrra en í hitteðfyrra. Hannes Sig-
urðsson, hagfræðingur Vinnuveit-
endasambandsins, segir að tölur
gefi ekki alls kostar rétta mynd af
hagnaðinum. Framtalsreglur geri
það að verkum að yfirleitt sé af-
koman ofskrifuð. Hagnaður sé síst
of hár á Islandi. Það sé áhyggjuefni
að hlutur launa fari upp í ár.
Íslendingqr______________
hqmingiusqmir____________
á alþiódavisu____________
Lækkandi verðbólga hefur fært
mörgum íslendingnum sárabót að
undanförnu — og skapað festu í
samfélaginu. Hagur okkar hefur
og vænkast í alþjóðlegum saman-
burði. Þjóðarsálin hefur það betra
en áður. Sé verðbólga og atvinnu-
leysi borin saman milli landa má
varpa Ijósi á ástand þjóðarlíkam-
ans. Hamingjukúrfa íslendinga
er ástandið í Grikklandi, þar sem
verðbólgan er 21,7% og á Spáni,
þar sem atvinnuleysi er 15,9%.
Hamingjulínan teygir sig ekki
jafn hátt alls staðar á íslandi. At-
vinnuleysi á landsbyggðinni var
meira en helmingi hærra á lands-
byggðinni en á höfuðborgarsvæð-
Hvað eftir kosningar?
Atvinnurekendur gagnrýndu
óspart alþingismenn. Þeir segja þá
hafa gefið út „kosningavíxla" á
síðustu dögum þingsins og engin
leið sé að standa við fyrirheitin.
Talsmenn launþegasamtaka segj-
ast heldur ekki taka allt of mikið
mark á loforðunum um aukinn
kaupmátt. Ef farið yrði að tillög-
um frambjóðenda færi atvinnu- og
efnahagslíf úr böndunum.
Kosningarnar verða dýrar þeg-
ar upp er staðið. Jafnvæginu sem
var náð í fyrra er nú stefnt í voða
að mati aðila vinnumarkaðarins.
Hvaða ríkisstjórn sem tekur við
mun því fela loforðin, sem stjórn-
málaflokkarnir birta þessa dagana
— og stinga kosningablöðum und-
ir stólinn. Það vill enginn verð-
bólguna upp að nýju.