Alþýðublaðið - 07.07.1992, Qupperneq 4

4
Þriðjudagur 7. júlí 1992
GES:
Framsýni í
menntamálum
Við stöndum frammi fyrir
því að heimurinn fer
minnkandi. Tolimúrar
eru að hrynja og landamæri skipta
sífellt minna máli í viðskiptum. Við
þessar aðstæður er Ijóst, að sér-
hverri þjóð er nauðsynlegt að eiga
fólk sem hefur skilning á menningu
annarra þjóða, þó ekki sé nema til
þess eins að eiga við þau viðskipti.
I löndunum í
kringum okkur er
augljóst að skiln-
ingur ríkir á nauð-
syn þessa. Og það
sýnir sig að þau
ríki sem best hafa
ræktað tengslin
við aðrar þjóðir
eru jafnframt þau
ríki sem við mesta
velmegun búa.
Velmegunin
byggist á því að
vinnuaflið er vel
menntað, og
menntunin fer
ekki einungis fram
í heimahögunum.
Með því að taka
þátt í fjölþjóða
samstarfi í
menntamálum
hafa nágranna-
löndin séð færi á
að rækta tengsl við
margar þjóðir. Það
hefur tíðkast að efnilegustu náms-
mennimir eru sendir utan og leitast
er við að tryggja að við heimkom-
una bfði þeirra vellaunuð störf.
Með námsmönnunum hafa svo
fylgt viðskiptasambönd og jafnvel
þeir námsmenn sem eftir verða í út-
landinu tryggja föðurlandinu við-
skiptavild. Sama gildir um erlenda
námsmenn: þegar þeir eru komnir
heim eru þeir mikilvægir tengiliðir
við sitt gamla námsland.
Háskóli íslands hefur staðið sig
vel í að leita samstarfs við háskóla
erlendis. En eins og oft vill verða
með samstarf okkar við útlendinga,
höfum við borið alveg gífurlega
mikið úr býtum án þess að leggja
mikið af mörkuni sjálfir. Erlendir
háskólar hafa reynst tilbúnir til að
sveigja þær reglur, sem annars hafa
gilt um samskipti við aðra háskóla
og ekki gert sömu kröfu til HI og
annars tíðkast. Nú þegar jámtjaldið
hefur verið dregið frá, og samskipti
iðnríkjanna við þriðja heiminn á
þessum sviðum verða sífellt nánari,
em blönku háskólamir orðnir svo
margir, sem knýja á um samskonar
ívilnanir og við höfum notið, að há-
skólamir eiga ekki annars úrkosti
en að fella forréttindin niður. Við
verðum framvegis að taka þátt í
samstarfinu á jafnréttisgrundvelli.
Taka við einum erlendum náms-
manni fyrir hvem íslending sem fer
utan og svo framvegis. Þetta, ásamt
því að við erum að sigla inn í áætl-
anir sem setja fulla þátttöku okkar
sem skilyrði, kallar á stórbætta að-
stöðu þeirra sem sinna alþjóðasam-
starfi í menntamálum hér heima.
Með samþykkt EES öðlumst við þó
nokkur forréttindi, en tökum á okk-
ur allnokkrar skyldur um leið.
Upp á síðkastið hefur þess orðið
vart að fslenskum stúdentum reyn-
ist erfiðara en áður að fá inni í evr-
ópskum háskólum. Þetta stafar af
því, að á milli EB-ríkjanna er í gildi
samkomulag sem skuldbindur há-
skólana til þess að láta stúdenta úr
EB-löndum ganga fyrir um skóla-
vist. Þetta hefur rekið mun fleiri ís-
lenska námsmenn en ella til náms í
Bandaríkjunum en þar eru skóla-
gjöld mun hærri en víðast hvar í
Evrópu. Með tilkomu evrópska
efnahagssvæðisins væri þetta
vandamál úr sögunni. Þar eð kveð-
ið er á um í samningnum, að allir
námsmenn sem koma frá löndum
þess, séu jafnréttháir þegar háskól-
amir taka inn stúdenta. Umsóknir
frá EB-löndunum verða ekki skoð-
aðar fyrst eins og nú er. Frönskum
háskóla er skylt að líta umsókn frá
íslandi sömu augum og umsókn frá
Þýskalandi, en við óbreyttar að-
stæður nýtur sú þýska forgangs.
Með tvíhliða samningum við EB
hefur íslendingum tekist að tryggja
sér aukaaðild að stórum verkefnum
bandalagsins:
ERASMUS,
áætlun um
skipti á nem-
endum og
kennurum
milli háskóli,
og COMETT
II áætlun um
skipti á tækni-
menntuðu
vinnuafli með
þátttöku bæði
skóla og fyrir-
tækja.
Eins og svo
margt annað á
vegum EB eru
téðar áætlanir í
sífelldri þróun
og alls ekki
fyrirséð að þær
áætlanir sem
við göngumst
inn á að taka
þátt í þegar
samningarnir
voru undirritaðir verði samar að ári.
Með fullri aðild að áætlununum,
sem næst með samþykkt EES-
samninganna, verðum við aðilar að
stefnumótuninni, og tryggt verður
að hinar þjóðimar verða að taka
fullt tillit til okkar hagsmuna. Ef
samningurinn fæst hins vegar ekki
samþykktur, þá erum við neydd til
að hanga utan á áætlununum eins
og fylgihnettir, án þess að ráða
nokkru um hvert er haldið.
Reynslan sýnir að alþjóðafyrir-
tæki leita í síauknum mæli að
stjómendum úr röðum þeirra sem
tekið hafa þátt í alþjóðlegu mennta-
samstarfi. Þetta fólk telja þeir búa
yfir þeim kostum, að eiga rætur í
fjölbreytilegum veruleika og því
eigi það auðvelt með að aðlaga sig
breyttum aðstæðum. Fyrir þá sem
vilja vera tækir á alþjóðlegum
vinnumarkaði er nauðsynlegt að
afla sér fjölbreytilegrar reynslu í
fjölþjóðlegu umhverfi. Heimóttar-
skapur og þjóðremba em orðin að
meiriháttar fötlun á alþjóðavett-
vangi. íslendingar eiga um tvo kosti
að velja. Við getum tekið þann kost
að sitja hjá og dæma þannig kom-
andi kynslóðir úr leik á sífellt
harðnandi atvinnumarkaði. Eða;
við getum tekið þátt í þróuninni og
tryggt þannig að íslendingar eigi
fulltrúa og ítök í stjómstéttum
framtíðarinnar.
Einnig getur það sýnt sig að þeg-
ar þjóðir taka upp tækninýjungar,
gerist það í megindráttum á tvenn-
an hátt. Annað hvort eru það er-
lendir aðilar sem fara af stað með
nýja starfsemi í landinu, eða fólk
kemur heim frá útlöndum með
verkkunnáttu sem það hefur tileink-
að sér þar. Það gerist örsjaldan að
nýjungar séu fundnar upp. Við ís-
lendingar eigum því um tvo kosti
að velja viljum við ekki búa við nú-
verandi hnignun í atvinnulífinu.
Við getum ýtt undir þátttöku
menntafólks í alþjóðasamstarfi
annars vegar, og einbeitt okkur að
því að fá útiendinga til að fjárfesta
hérlendis hins vegar. En af því leið-
ir að ef við íslendingar ætlum ekki
að eftirláta útlendingum alla ný-
sköpun í íslensku atvinnulífi, þá
verðum við að tryggja aðgang okk-
ar fólks að menntastofnunum og at-
vinnulífi annarra landa.
Grímur Sæmundsson,
hcimspckincini
Grímur
Sœmundsson
skrifar
Kröfugöngur 1. maí
Ég hef eiginlega verið í friðsam- son, sá ódeigi baráttumaður, sem átti gerð í stjóm fulltrúaráðs verkalýðsfé-
legri keppni við Morgunblaðið í frumkvæði að kröfugöngunni. Pétur laganna í Reykjavfk, þar sem tillaga
nokkur ár, segir Pétur Pétursson út- hefur undir höndum Ijósrit af fundar- Olafs var borin upp og samþykkt. Und-
varpsmaður, þegar Alþýðublaðið
biður hann að skýra hvernig eitt af
áhugamáluin hans hefði orðið til.
Pétur hefur lengi safnað gögnum um
fyrstu kröfugönguna sem farin var
1. maí á Islandi. Það var árið 1923,
fyrir tæpum 70 árum.
„Sjáðu nú til,“ segir Pétur, „Morgun-
blaðið hélt því fram í frétt af göngunni
á sínum tíma að einungis 40 manns
hefðu tekið þátt í henni. Ég ákvað að
hætta ekki íýrr en ég gæti sannanlega
nafngreint fleiri en 40 sem þátt tóku; og
þegar ég komst upp fýrir þá tölu fór
leikurinn heldur að æsast!“
Og hversu marga hefur Pétur getað
nafngreint? Ríflega 70, en hann telur
að göngumenn hafi alls verið í kringum
400.
Morgunblaðið virðist sem sagt hafa
deilt með tíu.
„Lengst af hafði ég bara eina ljós-
mynd að styðjast við. En ég var svo
heppinn að komast í myndir úr fórum
Gísla Ólafssonar bakara. Erlingur
Gíslason leikari, sonur hans, bauð mér
að koma og skoða gamlar myndir og
þar fann ég alveg frábærar ljósmyndir
sem Gfsli hafði tekið af fyrstu göng-
unni. Þær voru svo vandaðar að þær
auðvelduðu mér rannsóknina mikið.“
Pétur hefur lagt mikið af mörkum til
rannsókna á árdögum íslenskrar verka-
lýðshreyfingar og samtaka jafnaðar-
manna. Þannig hefur honum tekist að
halda til haga sögulegum verðmætum
sem ella hefðu farið forgörðum. Flestir
þekkja til ítarlegra rannsókna hans á
Hvíta stríðinu, eða drengsmálinu svo-
kallaða: þegar Ólafur Friðriksson og
stjómarherramir tókust á árið 1921.
Pétur hefur rætt við mörg hundruð
manns sem muna umbrotatíma þriðja
og fjórða áratugarins og sjálfur var
hann alinn upp í pólitísku andrúms-
lofti.
Og það var raunar Ólafur Friðriks-
Meinlaus og
gagnslaus
skopleikur
- hvernig Mogginn sagðifrá
gongunm
Eins og fram kemur í samtalinu
við Pétur Pétursson var það frétta-
flutningur Morgunblaðsins sem varð
til þess að hann hóf að safna heimild-
um um fyrstu kröfugönguna sent far-
in var 1. maí.
Morgunblaðið fullyrti að einungis
40 hefðu tckið þátt í göngunni en Al-
þýðublaðið kvað göngumenn hafa
verið um 500. Næstu daga á eftir
körpuðu blöðin nokkuð um þetta efni
og í Morgunbiaðinu sagði að „bömin
hafi verið fjölmennust í göngunni,
nokkuð haft verið þar af kvenfólki,
en svo fátt af fullorðnum, verkfæmin
mönnum, að það vakti almenna eftir-
tekt.
Vegna þessa eru menn hissa á því,
að forsprakkamir skyldu ekki hætta
við allt saman, er þeir sáu, hve þátt-
takan var lítil.“
Stðan tekur Morgunblaðið að sér
að upplýsa að „þessar svonefndu
kröfugöngur eru upprunnar í millj-
ónaborgum erlendis, og geta haft þar
mikil áhrif í þá átt, að vekja eftirtekt
og umtal manna á milli. Hér er nú
verið að apa eftir þessu, án þess að
nokkur skilyrði séu lil þess að það
hafi lík áhrif hér og þar.
Hér er þctta ekki annað en mein-
laus og gagnslaus skopleikur, og
þátttökuleysi verkamannanna al-
mennt sýnir, að þcir skiija þetta rétt.“
Til þess að árétta að kröfugangan
haft verið skopleikur segir Morgun-
blaðið að hún hafi vakið „glens og
gaman á götunum, eins og vera bar,
en engan fjandsamlegan árekstur.
Drengjahópur gekk um með kröfu-
spjald, sem á var letrað: „Það, sem
við biðjum um, er Blöndahls brjóst-
sykur“. Einnig var veifað kröfu-
spjaldi, sent á stóð: „Fleiri lítil kaffi-
hús“, og einhver hampaði spjaldi,
sem á stóð: „Flciri hljóðfærahús".