Alþýðublaðið - 27.04.1993, Blaðsíða 3

Þriðjudagur 27. apríl 1993
3
Aflamarkskerfið skásti kosturinn
- segir Þröstur Olafsson annar afformönnum tvíhöfðanefndarinnar
sem hafðiframsögu áfundinum
Flokksstjórn Alþýðuflokksins kom
saman til fundar á Akranesi á laugardag-
inn til þess að ræða stefnumótun í sjávar-
útvegsmálum. Fundurinn var opinn
þannig að talsvert af heimamönnum
mætti til þess að hlusta og taka þátt í um-
ræðum. Framsögumaður á fundinum
var Þröstur Olafsson annar af formönn-
um nefndar um mótun sjávarútvegs-
stefnu, sem ylirleitt gengur undir nafninu
„Tvíhöfðanefndin“. Fundurinn var fjöl-
mennur og hafði Þröstur það á orði að
hann hafi verið sérstaklega gagnlegur og
málefnalegur, miðað við marga aðra
fundi, sem hann hafl verið á að undan-
förnu, en formenn nefndarinnar hafa
verið á yfirreið um landið þar sem þeir
hafa kynnt tillögur sínar.
Tvíþættur vandi
Þröstur Ólafsson sagði í upphafi síns
framsöguerindis að hinn mikli vandi sem
sjávarútvegurinn ætti nú við að etja væri
fyrst og fremst tvíþættur. Annars vegar væri
það vegna gífurlegs samdráttar í afla á und-
anfömum árum og hins vegar vegna mikill-
ar umfram afkastagetu fískveiðiflotans.
Þröstur sagði að heildarskuldir sjávarút-
vegsins næmu nú um 110 milljörðum króna
og að það væri svo há upphæð að í raun vissi
enginn hvemig hægt væri að leysa það mál.
Það þýddi að eiginfjárstaða fyrirtækja í sjáv-
arútvegi væri mjög bágborin og að sumum
þeirra yrði varla bjargað úr þessu. Því væru
35-40 milljarðar af þessum 110 milljarða
skuldahala í raun glatað fé. Hann sagði að
það væri jafnvel hægt að bjarga fyrirtækjum
)— þar sem eiginfjárstaðan væri núll, en þeir
sem nú þegar hefðu t.d. neikvæða eiginfjár-
stöðu upp á 10 prósent, yrði afar erfitt að
bjarga, nema með miklum tilfærslum á fjár-
munum.
Hann gerði að umtalsefni þá miklu ofljár-
festingu sem hefði átt sér stað á árunum
1985-86, þar sem aðallega hefði verið fjár-
fest í útgerð en ekki í fiskvinnslunni. Sam-
dráttur í afla, offjárfestingin og skuldastað-
an væru því langstærstu málin sem við
þyrftum að glíma við í dag. Sjálft stjómkerf-
ið í fiskveiðum væri smámál miðað við
þessi áðumefndu vandamál, því að menn
þyrftu ekki að vera stöðugt að rífast um afla-
mark og sóknarmark ef skuldastaðan væri
betri og við væmm að veiða 450 þúsund
tonn í staðinn fyrir 200 þúsund tonn.
Skásti kosturinn
Þröstur sneri sér síðan að niðurstöðum
nefndarinnar varðandi stjómun fiskveiða og
fór nokkrum orðum um þróun þess kerfis
sem við búum við í dag. Hann sagði að allt
frá árinu 1977 hafi menn verið á einhvem
hátt að takmarka sóknina í þau fiskimið sem
við ráðum yfir. Það hafi svo verið árið 1984
sem svokallað kvótakerfi tók við sem hafi
verið blanda af aflamarki og sóknarmarki.
Megin hugsunin hafi verið sú að takmarka
heildarsókn í auðlindina, reyna að stjóma
þessari sókn með sem hagkvæmustum
hætti.
Um leið og þetta hafi verið gert hefðu
menn verið búnir að koma upp svokölluðu
sægreifakerfi, þar sem skip þeirra sem fengu
verulegu magni úthlutað, hækkuðu mikið í
verði og því hafði myndast ákveðinn for-
gangshópur.
Hann sagði flesta vera sammála því að
það verði að takmarka sóknina í auðlindina
með einhverjum hætti. Það hefði því verið
niðurstaða nefndarinnar að af þcim kerfum
sem notuð hefðu verið frá árinu 1977, væri
aflamarkskerfið skásti kosturinn. Þetta kerfi
væri best til þess að stjóma aðganginum í
auðlindimar, veiðunum og vinnslunni. Þetta
væri lflca eina kerfið sem veitti stöðuga
vinnu í landi. Tengslin milli veiða og
vinnslu verði því best með þessu móti.
Þröstur sagði að framsal á aflaheimildum
væri sennilega það sem menn hefðu mest
deilt um í þessu kerfi. Frjálst framsal veiði-
heimilda væri hins vegar, að mati nefndar-
innar, algerlega nauðsynlegur hlutur í afla-
markskerfi. Reyndar eigi þetta einnig við
um sóknarmarkskerfi. Ef bannað yrði að
selja kvóta þá myndi það frysta saman veið-
ar og vinnslu í nákvæmlega sama farinu og
Stefna Alþýðuflokksins
í sínum lokaorðum sagði Þröstur að til-
lögumar væra tilraun til þess að finna mála-
miðlun og líka tilraun til þess að nota reynsl-
una og læra af þeim mistökum sem við höf-
um gert og meta þau kerfi sem við höfum
verið að vinna með.
Hvað varðar stefnu Alþýðuflokksins þá
sagði Þröstur að það væri greinilegt að
flokkurinn hefði náð mörgu fram sem
ákveðið hafi verið á síðasta flokksþingi, en
ekki öllu. En samanburðurinn sýndi að stór
hluti af ályktunum flokksþingsins um sjáv-
arútvegsmál væra komnar fram í þessari
Mikiö fjölmenni sótti flokksstjórnarfund Alþýöuflokksins um sjávarútvegsstéfnuna, og áhugi fundarmanna á málefninu var mikill, og ekki allir á skýrslu sem nú sé verið að kynna.
eitt sáttir um ágæti niðurstöðu Tvíhöfðans. Sjá nœstu síðu
það er í dag. Það yrði dauðadómur fyrir
sjávarútveginn og fyrir þessa þjóð.
Þetta kerfi hafi hins vegar verið gagnrýnt
mikið fyrir tilhneigingu til þess að aflaheim-
ildir færðust á fáar hendur. Þetta væri rétt
því þessi hætta væri fyrir hendi. Það gæti
gerst að fyrirtæki eins og Grandi og Útgerð-
arfélag Akureyringa hf. fengju of stóran
hluta af heildarkvótanum. Nefndin náði
ekki samkomulagi um takmarkanir í þessu
máli, en umræðan segði okkur að við þyrft-
um að hafa vakandi auga með samþjöppun
af þessu tagi, sagði Þröstur og bætti við að
persónulega teldi hann að ekkert eitt fyrir-
tæki ætti að eiga stærri hluta af heildarkvót-
anum en svona 7-8 prósent.
Kvóti bundinn við skip?
Þröstur vék síðan máli sínu að þeirri
spumingu hvemig ætti að útdeila kvótanum.
Hvort hann ætti að vera bundinn við skip
eins og verið hefur, eða hvort fiskvinnslu-
stöðvar gætu átt kvóta án tillits til skipaeign-
'ar? Hann segir að samkvæmt tillögum
nefndarinnar verði kvóta ekki úthlutað til
fiskvinnslustöðva, heldur verði fyrirtækjum
sem verið hafi í rekstri s.l. 2-3 ár heimilt að
kaupa sér kvóta. Þetta sé gert vegna þess að
þeir sem hafi verið að reka fiskvinnslu án
þess að eiga fastan kvóta, hafi verið í miklu
erfiðari stöðu en þær fiskvinnslustöðvar
sem átt hafa útgerð um leið. Þessir aðilar
hafa þurft að kaupa sér fisk á miklu dýrara
verði heldur en hinir sem átt hafa báta með
kvóta. Þessir aðilar hafa því oft orðið undir í
samkeppninni um fisk og borið lægri hlut.
Við teljum líka að þetta bæti stöðu
byggðanna ef hægt sé að binda kvóta að ein-
hverju leyti við fiskvinnslustöðvamar á
staðnum. Sveitarstjómir muni frekar vilja
binda kvóta við vinnsluna heldur en skipin
og því muni þetta treysta byggð í landinu.
Hann sagði hins vegar að einhver fyrir-
tæki muni verða að hætta og byggðir lands-
ins verði að breyta um áherslur. Það sé ekki
hægt að halda úti sama mannfjölda í fisk-
vinnslu og sama fjölda skipa á veiðum þeg-
ar verið sé að veiða 200 þúsund tonn í stað-
inn fyrir 450 þúsund tonn.
876 nýjar trillur
Þröstur sagði að eitt erfiðasta vandamálið
við gerð þessara tillagna væra smábátamir.
Þar blasti sú staðreynd við að á árunum
1983 til 1992 hefðu verið teknir í notkun
876 nýir smábátar undir 10 brúttólestum.
Þannig hafi smábátar verið orðnir fleiri en
2000 árið 1991. Að sama skapi hafi afli
undir 4.725 þorskígildistonnum, en það er
nú um 3900 þorskígildistonn. Varanleg
aflahlutdeild og viðbótarúthlutun til báta
undir 6 brl. verði ekki framseljanleg nema
til annarra báta að sömu stærð. Þannig geti
stórfyrirtæki eins og Grandi og ÚA ekki
keypt trillur og fært kvóta þeirra yfir á tog-
ara.
i Þá leggur nefndin til að tvöföldun kvóta
vegna línuveiða í vissum mánuðum verði
lögð af. Úthlutað verði aflamarki til þeirra
skipa sem þessar veiðar hafa stundað, á
grandvelli aflareynslu. Þó verði að hámarki
úthlutað 15 þúsund tonnum af þorski og 2
þúsund tonnum af ýsu.
Pröstur Olafsson, annar af formönnum nefndar um mótun sjávarútvegsstefnu, gerði ítarlega
grein fyrir tillögum nefndarinnar á fundinum.
þeirra aukist jafnt og þétt, eða úr 3,3 pró-
sentum af hlutdeild í heildarþorskafla árið
1982 í 13,8 prósent á fiskveiðiárinu 1991-
1992.
Niðurstaða nefndarinnar sé því sú að allir
smábátar verði teknir inn í aflamarkskerfið
þann 1. september 1993. Krókabátum verði
úthlutað 8600 tonna aflahlutdeild í þorsk-
ígildum, eða tvöfaldri þeirri hlutdeild sem
þeim tilheyrir skv. núgildandi lögum. Kvót-
anum verði úthlutað á grandvelli afla-
reynslu á áranum 1991 og 1992 og jafnvel
einnig fyrstu átta mánuðina 1993. Ennfrem-
ur fái bátamir sérstaka viðbótarúthlutun
þannig að heildaraflamark þeirra nái sam-
tals 13.275 tonnum. Bátar undir 6 brl. sem
völdu aflamark árið 1990 fái viðbótarúthlut-
un þannig að aflamark þeirra verði aldrei
Veiðileyfagjald
Fram kom í máli Þrastar að umræðumar
um veiðileyfagjaldið hefðu verið hvað erf-
iðastar í nefndinni. Þetta mál hafi valdið
i deilum milli stjómarflokkanna og því hafi
tekið langan tíma að finna sameiginlega
lendingu. Hann segir að Þróunarsjóðurinn
hafi það hlutverk að draga úr afkastagetu í
sjávarútvegi og úrelda skip og fiskvinnslu-
stöðvar. Einnig sé mikilvægt að sjóðurinn
veiti lán og styrki vegna verkefna erlendis.
Sjóðurinn fær 4 milljarða að láni frá rík-
inu til ársins 2005. Þá á hlutverki sjóðsins að
vera lokið og þá mun hann hafa að lágmarki
notað um 12 milljarða til að bæta skulda-
stöðu fyrirtækja í sjávarútvegi. Það sé u.þ.b.
þriðjungur af þeim 36 milljörðum sem talið
er að sé í raun glatað fé.
Veiðileyfagjaldið er þannig hugsað að
lagt verður gjald á sjávarútveginn sjálfan til
þess að greiða eigin skuldir. Það era svo
mjög skiptar skoðanir um niðurstöðuna, því
sumir segja að þetta þróunarsjóðsgjald sé
hreint veiðileyfagjald. Þröstur segir það
ekki rétt, en að þetta sé veralegur áfangi í
veiðileyfagjald. Hann segir þessa niður-
stöðu vera málamiðlun og að þessi árangur
eigi eftir að verða okkur mjög mikilvægur
þegar næsta skref verði tekið. Alþýðuflokk-
urinn hefði aldrei náð fram sinni kröfu um
hreint veiðileyfagjald í fyrstu atrennu. Allir
hinir stjómmálaflokkamir hafi t.d. verið á
móti því. Það sé hinsvegar ljóst að þegar
fram í sækir þá muni þetta gjald breytast í
raunveralegan auðlindaskatt.
Fjárfestingar erlendra aðila
Fjárfestingar erlendra aðila í íslenskum
sjávarútvegi hafa mikið verið til umræðu og
sagði Þröstur að samkvæmt núverandi lög-
um væri lokað fyrir óbeina eignaraðild ís-
lenskra fyrirtækja sem að hluta til væru í
eigu erlendra aðila. Það væri hins vegar vilji
nefndarinnar að sjávarútvegsfyrirtæki fái
líka frjálsan aðgang að fjármagni, en núver-
andi lög væra þar nokkur hindran. Gildandi
lög þýddu einnig að t.d. Olíufélagið mætti
ekki taka við hlutafé frá erlendum aðilum,
þar sem það ætti hlut í íslensku fiskvinnslu-
fyrirtæki.
Hann segir að ef EES verði að veruleika
þá verðum við að heimila útlendingum að
kaupa sig inn í þessi fyrirtæki og opna fyrir
erlent áhættufjármagn. Að öðrant kosti
muni þetta hindra þróunarmöguleika sjávar-
útvegsins. Það sé því brýnt að rýmka þessar
reglur þannig að íslensk fyrirtæki eins og
Olíufélögin og Hampiðjan sem mörg séu 90
prósent í eigu íslenskra aðila megi fjárfesta í
íslenskum sjávarútvegi. Hann telur því að
það þurfi að opna betur fyrir erlend sam-
skipti og viðskipti á þessu sviði og það eigi
einnig við um landanir erlendra skipa hér.
Flokksstjórnarfundur Alþýöuflokksins um sjávarútvegsstefnu á Akranesi