Alþýðublaðið - 02.06.1993, Blaðsíða 2

2
Miðvikudagur 2. júní 1993
MÞYÐlfBLMÐ
HVERFISGÖTU 8-10 - REYKJAVÍK - SÍMI 625566
Útgefandi: Alprent hf.
Framkvæmdastjóri: Ámundi Ámundason
Ritstjóri: Sigurður Tómas Björgvinsson
Auglýsingastjóri: Ámundi Ámundason
Setning og umbrot: Hermóður Sigurðsson
Prentun: Oddi hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing: 625566
Fax: 629244
Áskriftarverö kr. 1.200 á mánuöi. Verö i lausasölu kr. 90
Afdrifarík ákvörðun
Ein afdrifaríkasta ákvörðun í atvinnumálum íslendinga stendur nú
fyrir dymm: veiðiheimildir næsta fískveiðiárs. Þorskstofninn er fyr-
ir í sögulegu lágmarki, og minnkandi afli hefur þegar brennt mark
sitt með afgerandi hætti á efnahag þjóðarinnar. Enn frekari samdrátt-
ur í þorskveiðum mun því hafa mjög sársaukafullar afleiðingar fyrir
þjóðina í heild, ekki síst hinar dreifðu sjávarbyggðir. Frekari sam-
dráttur virðist hinsvegar algerlega óhjákvæmilegur.
Eftir ítarlegar rannsóknir, sem hafa einnig verið bomar undir er-
lenda sérfræðinga, hefur Hafrannsóknastofnun komist að þeirri nið-
urstöðu að ekki sé rétt að veiða meira en 150 þúsund tonn af þorski.
Stofnunin telur að meiri veiðar muni í senn minnka veiðistofninn, og
koma í veg fyrir langþráða stækkun hrygningarstofnsins.
Sérstakur starfshópur físki- og hagfræðinga hefur komist að svip-
aðri niðurstöðu. Hann telur, að óhyggilegt sé að veiða mikið umfram
tillögur Hafrannsóknastofnunar, en áfangaskýrslu hans má þó skilja
á þann veg, að hættulítið sé að veiða allt að 175 þúsund tonn. Afli
umfram það stórauki hins vegar líkur á hmni þorskstofnsins.
Þessi niðurstaða, ásamt viðbrögðum sjávarútvegsráðherra, bendir
til þess, að endanlega verði sæst á að heimila veiðar á 175 þúsund
tonnum af þorski. Til að skýra hvílíkt áfall þetta er fyrir sjávarútveg-
inn, og þjóðarbúið í heild, er vert að hafa til hliðsjónar, að á síðasta
fiskveiðiári gerði Hafrannsóknastofnun tillögu um 190 þúsund
tonna þorskafla; stjómvöld heimiluðu hins vegar veiði á 205 þúsund
tonnum, en heildaraflinn varð eigi að síður um 235 þúsund tonn.
Verði niðurstaðan sú, að á komandi fískveiðiári verði leyft að veiða
175 þúsund tonn, þá dregst þorskafli saman um 60 þúsund lestir, eða
um tjórðung frá heildarafla síðasta árs.
Þessi minnkun í veiðum á dýrmætasta nytjastofni landsmanna mun
enn dýpka efnahagslægðina. Að öllum líkindum mun tekjufall þjóð-
arbúsins vegna minni veiðiheimilda verða 7-10 milljarðar. Það er
auðvitað skelfileg niðurstaða. Af þeim sökum er eðlilegt að menn
hiki áður en þeir taka endanlega ákvörðun. Nú þegar hafa heyrst
raddir um að rök fiskifræðinga séu ótrygg, og miðað við erfitt ástand
þjóðarbúsins sé rétt að leggja tillögur fiskifræðinga til hliðar og
heimila mun meiri veiðar en þeir hafa lagt til.
S
An efa mun það hljóma sem sírenusöngur í eyrum fjölmargra, ekki
síst stjómmálamanna, sem bera hina endanlegu ábyrgð. En það væri
afar óhyggilegt að skella skollaeyrum við ráðum fiskifræðinga.
Dæmin úr Barentshafi á síðasta áratug, frá Nýfundnalandi og úr
Færeyjum, - þau hræða.
s
I ljósi þeirra gagna, sem Hafrannsóknastofnun hefur undir höndum
væri mjög óskynsamlegt að fara langt umfram tillögur stofnunarinn-
ar, og fráleitt að taka þá áhættu að veiða meira en þau 175 þúsund
tonn, sem starfshópurinn telur vera efri mörk skynsamlegra veiða.
Fiskifræðin er að sönnu ekki mjög nákvæm vísindagrein en hún er
besta tækið sem við höfum yfir að ráða til að meta ástand stofnanna.
Það blandast jafnframt engum hugur um, að aflabrögð síðustu mán-
aða hljóta að styrkja staðhæfingar fiskifræðinga um afar bága stöðu
þorskstofnsins.
Þvf miður er það ekki þorskstofninn einn, sem virðist á undanhaldi.
Fiskifræðingar leggja einnig til minni veiðiheimildir fyrir grálúðu,
ufsa og karfa. Á móti kemur þó að flestir aðrir stofnar eru í góðu
ástandi. Humar er á uppleið, og útlit fyrir að stórhumar taki aftur að
veiðast á næstu árum; rækjustofninn hefur styrkst mjög verulega;
ýsustofninn er á uppleið enda tveir sterkir árgangar á leið inn í veið-
ina, og unnt verður að veiða mun meira af úthafskarfa en áður.
Ríkisstjómin hefur nú þegar beitt sér fyrirmikilvægum ráðstöfun-
um til styrktar sjávarútveginum. Hún felldi gengi krónunnar til að
auka tekjur greinarinnar og felldi niður aðstöðugjöld; vextir hafa
lækkað á skuldum sjávarútvegsins, verðjöfnunarsjóður hefur verið
greiddur út, og nú sfðast hefur ríkisstjómin afráðið að lækka trygg-
ingagjald sem greinin greiðir, og leysa til hennar aflaheimildir Hag-
ræðingasjóðs.
Þetta er hinsvegar ekki nóg, þegar greinin sendur frammi fyrir jafn
afdrifaríkum samdrætti í þorskveiðum og allt bendir til. Það er rétt
hjá formönnum stjómarflokkanna, að samhliða tillögum um stór-
fellda minnkun þorskveiða verður sjávarútvegsráðherra að koma
með skynsamlegar tillögur um bætt umhverfi sjávarútvegs á íslandi.
Eftir þeim tillögum er beðið með óþreyju.
FRÓÐLEG FYLGISÚTTEKT
Einn af úttektarblaðamönnum
Morgunblaðsins, Olafur P. Steph-
ensen, ritar fróðlega grein um fylg-
isþróun stjómmálaflokkanna um
helgina. Uttektin byggir að miklu
leyti á síðustu skoðanakönnun Fé-
lagsvísindastofnunar, en hennar
hafði verið beðið með nokkurri eft-
irvæntingu til að fá samanburð við
skoðanakönnun IM-Gallup frá því í
byrjun maí. En Gallup könnunin
var söguleg að tvennu leyti: Hún
sýndi í senn gífurlegt fylgishmn
Sjálfstæðisflokksins og jafnframt
að Framsókn var orðin stærsti
flokkur þjóðarinnar. Hvorutveggja
er staðfest í könnun Félagsvísinda-
stofnunar, sem gaf Sjálfstæðis-
flokknum ekki nema 25,7% fylgi
en Framsóknarflokknum 27,5%
fylgi.
var landbúnaðarráðherra sjálfstæð-
ismanna um langt skeið og einn
valdamesti maður flokksins.
Á átakaámm Gunnars Thor-
oddsens og Geirs Hallgrímssonar
fóm skilin milli hópanna að koma í
ljós og undir lokin á ferli Geirs vom
þau orðin áberandi. Síðan hefur
þróunin öll verið á sama veg. Mis-
munandi hagsmunir innan flokks-
ins hafa því orðið afmarkaðri með
ámnum, og hagsmunaárekstrar
milli hópanna þarafleiðandi skýrari.
Að sama skapi hafa tengslin milli
hópanna trosnað.
Eftir að ungir menn úr þéttbýl-
inu, sem fylgdu frjálshyggjunni
bmtust til valda hafa hagsmunaleg-
ir og hugmyndalegir árekstrar milli
hópanna orðið æ meira áberandi
innan Sjálfstæðisflokksins og skilin
ljósari.
Davíð Oddsson: Sterkasti foringinn, - en nægir það iengur?
Þessa niðurstöðu kallar Ólafur Þ.
Stephensen „hrikalega útkomu“
fyrir Sjálfstæðisflokkinn og vekur
síðan athygli á því, að hann hefur
misst þriðjung fylgis síns frá því í
kosningunum 1991. Af sjónarhóli
flokksins er þó þróunin enn hrika-
legri, þegar horft er til þess að um
átján mánaða skeið fyrir síðustu
kosningar, eða milli október 1989
og fram í apríl 1991 sýndu kannan-
ir að fylgi Sjálfstæðisflokksins lá
vel yfir 40% og rauf raunar 50%
múrinn í eitt skipti.
En líkt og í leiðara Morgunblaðs-
ins fyrir skömmu, þar sem fjallað
var um stöðu Sjálfstæðisflokksins í
ljósi niðurstöðu Félagsvísinda-
stofnunar, leggur blaðamaðurinn
ekki í langan leiðangur til að skýra
fylgistap Sjálfstæðisflokksins.
ÓLÍKIR HAGSMUNAHÓPAR
Sjálfstæðisflokkurinn er sér-
kennilegur flokkur að því leyti, að á
sfðustu áratugum hefur hann í vax-
andi mæli þróast yfir í að vera
skipulagt kosningabandalag ólíkra
hagsmunahópa. Hinir sameiginlegu
hagsmunir hafa fyrst og fremst fal-
ist í þeirri valdaaðstöðu sem stærð
flokksins færði, en hún hefur nánast
tryggt Sjálfstæðismönnum fasta
áskrift að ríkisstjómum. Þar hafa
leiðtogar hópanna skipt ráðherra-
stólum bróðurlega á milli sín, og
tryggt hlut umbjóðenda sinna eftir
mætti. Gott dæmi um þetta eru af-
skipti Sjálfstæðisflokksins af þróun
landbúnaðarmála, en þó núverandi
sóun í greininni sé jafnan skrifuð á
reikning Framsóknarflokksins, þá
var grunnurinn að henni lagður af
Ingólfi Jónssyni frá Hellu, sem
DREIFBÝUÐ VS. FRJÁLS-
HYGGJAN
I dag liggur skýrasta skiptingin á
milli annars vegar talsmanna dreif-
býlisins og hins vegar forystu-
manna flokksins úr þéttbýlinu, sem
flestir em í yngri kantinum, og eiga
það einnig sameiginlegt að telja sig
fylgismenn frjálshyggjunnar. Hags-
munir þessara tveggja hópa, sem
einnig greinast innbyrðis í óskýrari
kjama, em mjög ólíkir og milli
þeirra er vaxandi togstreita, sem
birtist í æ ríkari mæli í mismunandi
áherslum og málflutningi.
Skipting þingflokks Sjálfstæðis-
manna nú eftir þessum tveimur
hagsmunastraumum er mjög
greinileg. Foringi dreifbýlisarmsins
er Matthías Bjarnason, sem fer
sínu fram án tillits til vilja forystu
flokksins, og í hans liði er að finna
áhrifamikla þingmenn einsog
Pálma Jónsson, Eyjólf Konráð
Jónsson, Egii Jónsson og Eggert
Haukdai. En í þeirn röðum er einn-
ig Þorsteinn Pálsson, sem upphaf-
lega var þó í liði frjálshyggju-
manna, var til dæmis í Eimreiðar-
hópnum sáluga, sem fyrstur ruddi
hugmyndum frjálshyggjunnar braut
á Islandi. Sem formaður og forsæt-
isráðherra reyndist Þorsteinn veikur
foringi, en eftir að hafa hrundið
honum úr hásæti flokksins gerði
sigurvegarinn, Davíð Oddsson,
þau mistök að lyfta honum í stól
sjávarútvegsráðherra. í því embætti
fann Þorsteinn nýtt líf, og með því
að gerast bandamaður smákónga í
útvegi, sem jafnframt eru margir
héraðshöfðingjar Sjálfstæðis-
flokksins út um land, hefur hann
Matthías Bjarnason: Fer sínu fram án tillits til forystunnar.
aftur náð miklum völdum innan
flokksins. Af hreinum persónuleg-
um pólitískum ástæðum hefur því
Þorsteinn flutt sig um set. Á jaðri
dreifbýlisarmsins er jafnframt
stuðningsmaður hans og vaxandi
landbúnaðarstjama, Halldór Blön-
dal.
Frjálshyggjusinnar úr þéttbýli
fara undir merki Davíðs Oddsson-
ar, en sterkustu stuðningsmenn
hans eru Björn Bjarnason og Geir
H. Haarde. í þeim hópi er jafn-
framt að finna flesta þingmenn
Reykjavíkur, sem enn eru ungir að
ámm jafnt sem þingaldri og fæstir
jafn atkvæðamiklir og hinir gömlu
stríðsjálkar dreifbýlisins.
MIÐFLÓTTAFUÐ-TVÍSKIPT-
ING
Þessi tvískipting er Akkillesar-
hæll Sjálfstæðisflokksins í dag, og
gerir hann erfiðan samstarfsaðila í
hvaða ríkisstjóm sem er. Þegar þarf
að taka erfiðar ákvarðanir sem
varða atvinnumál, fýrst og fremst
sjávarútveg og landbúnað, á flokk-
ur sem greinist eftir ofangreindum
línum, einfaldlega mjög erfitt með
að taka hreinskipta afstöðu. I þessu,
ekki síst, liggja erfiðleikar núver-
andi ríkisstjómar.
Kosningabandalag hagsmuna-
hópa, sem mismunandi markmið
gera æ laustengdara, á sífellt eríið-
ara með að ná hylli kjósenda, sem í
vaxandi mæli fastbinda ekki trúss
sitt við flokka, heldur heimta skýr
svör, - og kjósa í samræmi við þau.
Svör Sjálfstæðisflokksins hafa ekki
verið mjög skýr síðasta áratuginn,
því innan hans hafa togast á tveir
ólíkir hugmyndaheimar; tvær mis-
munandi stefnur. Frjálshyggjan
innan flokksins hefur vissulega gef-
ið skýr svör sem að mörgu leyti fela
í sér lausn á tilteknum vandamálum
sem hafa komið upp í þjóðarbú-
skapnum, en samhliða er kjósend-
um orðið ljóst að dreifbýlisarmur-
inn - sem hefur eflst síðustu misser-
in - á minna sameiginlegt með
henni en til dæmis Framsóknar-
flokknum.
HINN STERKI LEIÐTOGI
Miðflóttaafl og sundurleitni hef-
ur því sett mark sitt á Sjálfstæðis-
flokkinn, og tvískiptingu hans er
einungis hægt að leyna kjósendur
með tvennu móti: Annars vegar
með því að vera í stjómarandstöðu,
þar sem áherslan er samkvæmt hefð
miklu meiri á gagnrýni en stefnu-
mið, - og hins vegar með því að
koma sér upp afar sterkum leiðtoga,
sem nær að vega upp á móti sund-
urvirkni tvískiptingarinnar innan
flokksins.
I stjómarandstöðu á síðasta kjör-
tímabili náði flokkurinn að koma
sér upp úr sögulegu lágmarki eftir
klofninginn, sem leiddi til Borgara-
flokksins, og upp í 50% í könnun-
um. Það er vert að minna á, að upp-
risan átti sér stað' áður en Davíð
Oddsson varð formaður, sem stað-
festir gengi hins tvískipta flokks í
stjómarandstöðu.
Á sínum tíma var Geir Hall-
grímssyni, sem var miklu betri for-
maður er flokksmenn vildu skilja,
kennt um erfiðleika Sjálfstæðis-
flokksins. Flokks-
menn horfðu til
tíma Ólafs Thors
og Bjarna Bene-
diktssonar og töldu
að tækist þeim að
koma upp sterkum
foringja á nýjan
leik, myndu vanda-
málin leysast. Kjör
Þorsteins þjónaði
því; hann hafði ver-
ið sterkur ritstjóri
Vísis og harðsæk-
inn framkvæmda-
stjóri VSI. Allir vita
endalok þeirrar
sögu.
Sömu röksemd-
um var beitt til að
tryggja kjör Davíðs
Oddssonar. Hann
var mjög sterkur
borgarstjóri, og tal-
inn bera í senn styrk
og pólitískt cha-
rísma sem dygði til
að þétta betur
bandalag hópanna,
og gefa því áferð
trausts flokks.
Enginn frýr Dav-
íð krafts og dugnaðar. Hann er að
líkindum sterkasti leiðtoginn sem
Sjálfstæðisflokkurinn á völ á nú um
stundir. En það hefur ekki nægt.
Undir forystu Davíðs Oddssonar
hefur flokkurinn jafnt og þétt tapað
fylgi, og er ekki lengur stærsti
flokkur þjóðarinnar. Armaskipting-
in innan hans virðist hafa náð þeirri
stærð, að sterkur foringi nær ekki
lengur að lialda flokknum sem
virkri heild innan ríkisstjómar.
Sjálstæðisflokkurinn virðist því
kominn á söguleg tímamót.
Þorsteinn Pálsson: Flutti sig um set úr Eimreiðarhópi
frjálshyggjunnar yfir í framsóknararm Sjálfstæðis-
flokksins.