Alþýðublaðið - 01.07.1993, Síða 4

4
A nírœðisaldri gerði Kjartan Bergmann Guðjónsson það sem aðrir höfðu heykst á að gera - að skrifa sögu
þjóðariþróttarinnar, íslensku glímunnar - og nú er bókin komin út Islensk glíma og glímumenn
GLÍMAN ER NÁTENGD
SJÁLFSTÆÐISBARÁTTUNNI
Gamall draumur rættist
í þessari viku hjá Kjart-
ani Bergmann Guö-
jónssyni, fyrrverandi
ritara Alþingis, og for-
manns Glímusam-
bands íslands. Hann
lauk við mikla og
merka bók, sem hann
hefur skrifað og gefið
út á eigin kostnað, ís-
lensk glíma og glímu-
menn. Hér er um að
ræða einstaklingsfram-
tak höfundar, sem er
orðinn 82 ára gamall.
Sjálfur hafði hann
fengið því framgengt
innan raða glímu-
manna landsins fyrir
25 árum að hafin yrði á
vegum Glímusam-
bandsins ritun glímu-
sögu landsmanna og
menn ráðnir til þess
verks. Mál þróuðust þó
á þann veg að lítt eitt
var sett á blað og
nefndin sem átti að
annast um verkið hefur
sagt af sér.
„Á löngum ferli mínum við
glímukennslu og einnig sem virkur
félagi innan fþróttasambands ís-
lands safnaði ég saman margvísleg-
um heimildum um íslensku glím-
una og einstaka glímumenn“, segir
Kjartan Bergmann Guðjónsson í
formála að bók sinni.
„Þar sem aldur færist yfir nú
mjög yfir mig, taldi ég óhjákvæmi-
legt að ráðast í að gefa út ríflegan
hluta efnis þess, sem ég hef undir
höndum. I byijun var ætlun mín að
ganga frá Glímusögunni í tveimur
bindum, enda nægt efni til þess í
fórum mínum. En vegna heilsufars
og aldurs, sem nú er 82 ár, finn ég
að vafi getur leikið á því að ég gæti
gengið frá öðru bindi. Ég tekið því
með í þessa bók kafla, sem upphaf-
lega vom ætlaðir í síðara bindi.
Meðal þeirra em síðustu kaflamir,
sem íjalla um íslensku glímuna í
nokkmm landshlutum“, segir
Kjartan.
Kjartan Bergmann hefúr áður
dýft penna í blek til að rita um ís-
lenska glímu. Hann skrifaði á ámm
áður um íslenska glímu og glímu-
mót - og þá að sjálfsögðu í það góða
blað, Alþýðublaðið.
Kjartan segir að saga íslensku
glímunnar sé nátengd baráttu ís-
lensku þjóðarinnar fyrir endurheimt
sjálfstæðis síns. Án áhrifa ffá
fræknum glímumönnum vítt um
Iandið, Hóla- og Skálholtsskóla,
sem hófu starfsemi sína um 1552,
og svo síðar Bessastaðaskóla, væri
sagan allt önnur. „Þessi baráttuvilji
fyrir sjálfstæði okkar kom eins
glöggt fram hjá glímumönnum og
verða mátti, innan lands sem utan“,
segir Kjartan Bergmann.
íþróttasamband íslands taldi sig
ekki geta veitt höfundinum stuðn-
K jartan Bergmann Guðjónsson afhendir forseta Islands, frú Vigdísi Finnbogadóttur fyrsta eintakið af hinni vEglegu bók
sinni um þjóðaríþróttina, fslensku glímuna.
ing við útgáfu þessa mikla ritverks.
Það gat Ungmennasamband íslands
aftur á móti, - sem og einn stjómar-
manna ÍSÍ, Jón Ármann Héðinsson,
sem aðstoðaði höfund við útgáfuna.
Islensk glíma og glímumenn er
mikil bók að vöxtum, bæði í broti
og blaðsíðufjölda, nokkuð á fimmta
hundrað síður. Fjöldi góðra ljós-
mynda prýða bókina og við sögu
koma liðlega þúsund manns.
MYNDIR ÚR ÍSLENSKRIGLÍMU
Hallgrímur Benediktsson,
faðir Geirs, var meðal frækn-
ustu glímukappa okkar. Hér
er hælkrókur á lofti með
hægra fæti á hægra fót tckinn
upp úr byrjun á hægra fótar
klofbragði.
Hermann Jónasson, faðir
Steingríms, hann var
Glímukappi Islands áríð
1921.
Jón Helgason, stórkaupmaður í Kaupmannahöfn, var mikill glímumaður. Hann fluttist til Odessa í Rússlandi
snemma á öldinni, giftist þar aðalskonunni Olgu OIsofijctT, og kenndi þá mcðal annars lögreglu borgarinnar íslenska
glímu. Hér er mynd af íslenskum glímumönnum og lögregluþjónum í Odessa, Jón Helgason annar frá vinstri í
fremstu röð ásamt Jóni Pálssyni og Kristjáni Benóný Þorgilssyni.
Kafli úr bókinni íslensk glíma og glímumenn - við veislur þótti glíman hið besta skemmtiatriði
Af konum sem voru ekki síður glímnar en karlar
Alþýðublaðið birtir hér
á eftir stuttan kafla þar
sem lýst er uppruna
íslenskrar glímu og
iðkun hennar á öldum
áður. Bókin sjálf
spannar glímusöguna
frá landnámi til okkar
daga.
,Á öllum öldum íslendingasögu
er frægra glímumanna getið. Alltaf
þótti það til frásagnar um menn, ef
þeir voru vel íþróttum búnir. Eftir
að vopnaburður lagðist niður, var
einna mestur ljómi yfir því á
íþróttasviðinu að vera glíminn.
Mikið þótti til þess koma að vera
rammur að afli, fímur, léttvígur,
frár, syndur sem selur. En þó var
tíðum mest til frásagnar frækni í
glímu.
Þar sem veislur voru haldnar í
fomöld, var glíma oft höfð sem
skemmtiatriði. Þess er getið í
Sturlungu að í veislu, sem var
haldin á Reykhólum 1119, hafi
verið glímt.
Ólafur Davíðsson, þjóðsagnarit-
ari segir frá því í riti sínu Islenskar
skemmtanir, að glímur hafi verið
hafðar til skemmtunar í veislu
þeirri sem Stefán biskup sat hjá
Bimi bónda Guðnasyni í Ögri, og
hefur það verið á öndverðri 16.
öld.
Eins getur Jón Espólín þess, að
Ólafur, sonur séra Jóns Sigurðs-
sonar á Upsum, sem var uppi seint
á 16. öld, hafi verið mikill glímu-
maður.
í Þjóðsögum Jóns Ámasonar er
getið um glímumann einn norð-
lenskan, sem ferðaðist víða um
land til að reyna glímni sína við
menn, og segir sagan, að hann hafi
fellt alla skólapilta, sem þá voru í
Skálholti, 12 að tölu, hvem eftir
annan, en þó fór svo að lokum, að
karlssonur einn sunnlenskur felldi
hann.
Svipuð saga er um Bjöm Skaf-
inn, sem var uppi á 16. öld. Hann
var afburðamaður að afli og allra
manna glímnastur, svo að enginn
stóðst honum snúning á Austur-
landi. Hann hafði ffétt, að feðgar
tveir í Fljótum væm mestir glímu-
menn þar um slóðir, og gerði sér
ferð þangað til að reyna sig við þá.
En þegar þangað kom, varð ekkert
af glímu við þá feðga, því áður en
fundum þeirra bar saman hafði
hann tekist á við dóttur bóndans og
þurfti að hafa sig allan við að fella
hana.
Og frá því segir í Þjóðsögum
Jóns Ámasonar, að kona Þorsteins
bónda í Skjaldartröð hafi komið
Jóni á Hafgrímsstöðum á kné, og
var hann þó kunnur glímumaður
og ærið sterkur.
Frásögnin um Draugahelli undir
Jökli, sem birt er í Þjóðsögum Jóns
Ámasonar, bendir til þess, að dans,
vikivakar og glímur hafi verið eft-
irsóttar skemmtanir, sem jafnvel
hinir framliðnu hafi saknað öðm
fremur. Sagan segir, að skip, sem
reri frá Djúpalónssandi, hafi farist
og dmkknuðu allir, er á því vom.
Hellir einn er vestan Dritvíkur,
þar sem heitir Suðurbarði og Vest-
urbarði. Skömmu eftir atburð
þennan heyrðu menn, er fóm í
námuna við hellinn, kveðna í hon-
um með dimmri röddu vísu þessa:
Leiðist mér að liggja liér í
Ijótum helli,
betra er heima á Helgafelli
að Itafa þar dans og glímu-
skelli
(ísl. þjóðs. 1, bls. 305)
En sagt var, að einn eða tveir
menn á skipi þessu væm ffá
Helgafelli.
Sigurður Islandströll, er uppi
var frá 1691 til 1752, var skóla-
meistari á Hólum frá 1724 til
1742. Hann var mikill vexti og
einn mesti kraftamaður á landi hér
um sína daga. Hann var bæði afl-
raunamaður og glíminn.
Eyvindur Jónsson - Fjalla-Ey-
vindur - frá Hlíð í Hrunamanna-
hreppi, er var uppi um miðja 18.
öld, var frækinn maður. Honum er
lýst svo að hann hafi verið „sund-
maður góður og glímumaður,
manna fráastur á fæti og bratt-
gengastur, kunni svo vel handa-
hlaup, að hann dró undan fljótustu
hestum".