Alþýðublaðið - 08.07.1993, Blaðsíða 7

7
Fimmtudagur 8. júlí 1993 ERLEND MALEFNI
Imbecile.Shh
Salman Rushdie í sunnudagsútgáfu THE OBSERVER um harmleikinn í Tyrklandi síðastliðinn föstudag
PEÐIAROÐURSTAFLI
Eftirleikur uppþotanna og hótelbrunans í Tyrklandi er kostuðu að minnsta kosti 40 manns lífið:
Rithöfundurinn sem skrifaði Söngvar Satans fordœmir herskáa efahyggjumenn og trúarofstœkismenn fyrir
að misnota verk sitt svo það þjóni tilgangi og málstað þeirra.
EG HITTI rithöfundinn og
blaðamanninn Aziz Nes-
in í fyrsta skipti árið
1986. Það var þegar ég
tók þátt í mótmælum
sem skipulögð voru af
breskum rithöfundum
vegna ákvörðunar tyrk-
neskra yfirvalda um að
gera vegaþréf Nesin
upptækt. Ég vona svo
sannarlega að herra
Nesin minnist míns litla
framlags í hans þágu,
því upp á síðkastið hefur
hann alls ekki gert mér
neina greiða. Herra Nes-
in er nú aðalritstjóri tyrk-
neska dagblaðsins Ayd-
inlik og er víst einnig út-
gefandi af einhverju tagi.
Nýlega hafði hann sam-
band við umboðsmenn
mína og bað um réttinn
til þess að fá að gefa út
tyrknesku útgáfuna af
Söngvum Satans í bók-
arformi. Ég man eftir að
hafa sagt við umboðs-
mennina: „Hefur hann
einhverja hugmynd um
hvað hann er að gera?“
Svívirðilegur þjófnaður
Aður en mér og umboðsmönnum
mínum hafði gefist tækifæri til að
þróa viðræður við Nesin eitthvað
ífekar þá tilkynnti dagblað hans,
Aydinlik, að það hyggðist birta röð
af köflum úr Söngvum Satans. Hið
yfirlýsta markmið þessarar gjörðar
átti að vera „að hvetja til umræðu".
Þessir bókarkaflar birtust síðan á
nokkurra vikna tímabili í blaðinu
með íyrirsögninni „Salman
Rushdie — hugsuður eða sýndar-
menni?“.
Hvorki herra Nesin eða dagblað
hans leituðu eftir leyfi mínu til að
birta þessa kafla úr bókinni. Þessir
menn ræddu ekki heldur við mig
um hvaða kafla skyldi birta. Hvað
þá að þeir hafi beðið um staðfest-
ingu mína á gæðum eða nákvæmni
þýðingarinnar.
Ég sá aldrei textann sem birtur
var. Birting þessara kafla var sví-
virðilegur þjófnaður á verkum mín-
um.
Peð í áróðurstafli
Allt ffá árinu 1989 hafa íranskir
bókstafstrúarmenn og íslamskir of-
stækismenn um allan heim verið að
vitna til og endurbirta samhengis-
lausa hluta úr Söngvum Satans.
Þetta hafa þeir síðan notað sem
áróðursvopn í stórfelldu stríði sínu
gegn ffamsæknum hugmyndum,
efahyggjumönnum í trúmálum og
nútímalegum viðhorfum.
I þessu stríði er „Rushdie-málið“
svokallaða aðeins smáskærur.
Ég fylltist skelfingu þegar ég
ffétti að þessir efahyggjumenn í trú-
málum og andstæðingar bókstafs-
trúar, eins og þeir kalla sjálfa sig,
væru að nota verk mitt í nákvæm-
lega sama tilgangi og andstæðingar
þeirra, þrátt fyrir að pólitfkin sem
að baki býr sé önnur.
Enn og aftur var ég notaður sem
peð í áróðurstafli annarra.
Svara kraflst
Ég bað umboðsmenn mín um að
skrifa herra Nesin og krefjast svara
við nokkrum spumingum: Af-
hverju stal dagblað hans verki
mínu? Hvaða ástæður hafði hann
fyrir því að vilja gefa bók mína út til
að byija með? Svo tekið sé lítið
dæmi, hafði hann áhuga á verkum
mfnum sem rithöfunds? Líkaði
honum til að mynda við bók mína
Söngvar Satans? Hvemig hugðist
hann taka á því smávægilega
vandamáli að þessi bók mín er
bönnuð í landi hans? Ef það er rétt
sem hann fullyrðir, að hann hafi
barist fyrir réttindum rithöfunda ár-
um saman, myndi hann þá vera
reiðubúinn til að mótmæla augljós-
um brotum dagblaðsins Aydinlik á
þessum sömu réttindum rithöfund-
anna?
Eftir langa þögn vom viðbrögð
Nesin á þá leið að hann birti bréf
mitt í Aydinlik og lét fýlgja með
svar sitt.
Glæpnum afneitað
Þetta svar hans hlýtur að teljast
einn illkvittnasti, ósannasti og,
hversu mótsagnakennt sem það
kann að virðast, opinskáasti texti
sem ég hef nokkum tímann lesið.
Nasir las mér og umboðsmönn-
um mínum pistilinn fyrir að dirfast
að spyija um ástæðumar fyrir gerð-
um hans (ég minnist hans frá 1986
sem aldraðs heiðursmanns sem
virtist uppfullur af sjálfsánægju) og
tilkynnti okkur það síðan að honum
væri nákvæmlega sama um erfiða
aðstöðu mína:
„Hvað kemur mér málstaður Sal-
man Rushdie við?“
Hann sakaði mig í þessum texta
um heigulsskap og byggði það á
þeirri skoðun sinni að ég hefði
brugðist því hlutverki að verja bók
mína. Ég hefði nefnilega gerst „lið-
hlaupi" og flúið frá öllu saman.
Þessar ásakanir herra Nesin er ein-
falt að hrekja ef menn hafa fyrir því
að skoða feril minn.
Nesin sagði einnig að honum
þætti auk þess ekki mikið til bókar-
innar koma; og hann hefði aðeins
beðið um leyfi til að gefa út Söngva
Satans til að sýna kurteisi. Ef við
neituðum þá „mun ég neyðast til að
gefa hana út án þíns leyfis... Þú
getur stefnt okkur fyrir dómstóla ef
þú vilt.“ Hvað varðaði birtingu
Aydinlik þá fullyrti hann að þrátt
fyrir að vera aðalritstjóri „þá er ég
ekki maðurinn sem birti þessa
kafla.“
Annar-
les
mark-
mið
Það er
alveg stór-
furðulegt
að ritstjóri
dagblaðs
sem rang-
lega ásak-
ar kollega
sinn um
að neita
standa við
og vetja
verk sitt,
skuli í
sömu and-
rá neita að
t a k a
ábyrgð á
h 1 u t u m
sem birt-
ast í blaði
hans.
Og það
er jafnvel
enn furðu-
legra að
útgefandi
skuli vera þess óðfús að gefa út bók
sem honum þykir ekki mikið til
koma; bók sem er eftir rithöfund
sem útgef-
a n d i n n
fyrirlítur
þar að
auki. Þetta
ætlar hann
að gera án
1 e y f i s ,
þrátt fýrir
mótmæli
höfundar-
ins og
virða þar
m e ð
landslög í
Tyrklandi
að vettugi.
Hvað í
ósköpun-
um er hér
á seyði?
Svarið
er einfalt.
Herra
Aziz Nes-
in og fé-
lagar hans
hugðust
nota mig
og verk
mín sem
fallbyssufóður í baráttu þeirra gegn
vaxandi trúarofstæki í Tyrklandi.
Og það er þama sem ég er í stök-
ustu vandræðum. Málið er nefni-
lega að ég er líkt og þeir staðfastur
efahyggjumaður í trúmálum og hef
notað hvert tækifæri undanfarin
fimm ár til að beijast gegn út-
breiðslu trúarofstækis um víða ver-
öld. Eins og þessir menn fyrirlít ég
þessa hörmulegu þróun ofstækis-
ins.
Misnotað áróðursvopn
í síðustu viku sá ég mér fært að
fara á samkomu Alþjóða Menning-
ar-akademíunnar í París. Samtök
þessi voru stofnuð af Mitterrand
Frakklandsforseta og er stjómað af
Nóbelsverðlaunahafanum Elie
Wiesel.
Meðal þeirra sem þama komu
saman vom Wole Soyinka, Um-
berto Eco, Cynthia Ozick, hið frá-
bæra arabíska ljóðskáld Adonis og
frá Tyrklandi kom rithöfundurinn
Yashar Kemai.
Sem meðlimir þessarar akadem-
íu eyddum við lunganum úr degin-
um í að mótmæla morðunum sem
alsírskir bókstafstrúarmenn frömdu
á egypskum efahyggjumönnum í
trúmálum. Einnig fordæmdum við
morðið á tyrkneska blaðamannin-
um sem talið er að írönsk stjómvöld
hafi staðið að.
Ég hef haft þá trú frá upphafi að
hið raunverulega tilefni árásanna á
Söngva Satans hafi verið að mis-
nota bókina sem áróðursvopn í
fyrrgreindu stríði, sem íranskir
bókstafstrúarmenn og Islamskir
trúarofstækismenn eiga í.
En herra Nesin lftur ekki á mig
sem einn af bardagamönnunum í
þessu stríði.
í augum hans er ég og verk mín
einungis hentug verkfæri, áróðurs-
vopn, fyrir hann til að nota að vild í
þessu striði.
Ég get varla annað en að komist
að þeirri niðurstöðu að herra Nesin
og félagar hans hafi gert það sem
þeir gerðu (undir yfirskyni hins
heilaga réttar til fulls málfrelsis) til
að koma af stað þeim ofbeldisfullu
árekstrum sem urðu. Þeir vildu
troða þessum málefnum í sviðsljós-
ið, en hafa gert svo miklu, miklu
meira en það.
„Rushdie-uppþotin“
Samkvæmt fregnum frá Tyrk-
landi er Aziz Nesin á lífi eftir þess-
ar óeirðir í Sivas. Otal margir vom
ekki svo heppnir, þeir týndu lífinu.
Dagblöð um allan heim kalla
óeirðimar sem Nesin og félagar
komu af stað „Rushdie-uppþotin“.
Það er erfitt fyrir mig að konia orð-
um að þeirri reiði og djúpu sorg
sem heltekur mig á þessari stundu.
Hvað sem því líður og hversu
mikið sem við fýrirlítum gjörðir
Nesin og kumpána hans þá megum
við ekki gleyma þvf hvar sökin á
þessum hryllilegum morðum ligg-
ur.
Morð em morð og sökina á
glæpnum verður að leggja fýrir fæt-
ur glæpamannanna sem að þeim
stóðu.
Glæpamennimir f þessu tilfelli
em vitaskuld trúarofstækismenn-
imir; sem ofsóttu samkomu cfa-
hyggjusinnaðra rithöfunda; sem
kveiktu í hóteli því er þeir dvöldu á
og hindmðu síðan slökkvi- og
björgunarliðið í að komast á vett-
vang; sem héldu eins og allir aðrir
ofstækismenn að Guð stæði með
þeim við ffamkvæmd illvirkjanna.
Ég er alveg gjörsamlega miður
mín yfir þessum blóðþyrsta múg
sem telur sig vemdaðan af guðlegri
forsjá og krefst þess að blóð vantrú-
aðra renni. Þannig að þrátt íýrir all-
ar þessar misgjörðir þá sendi ég
mínar fýllstu samúðar- og sluðn-
ingskveðjur til ijölskyldna hinna
látnu; til allra þeirra sem beijast
gegn trúarofstæki í öllum sínum
myndum; jafnvel til allra þeirra sem
barist hafa gegn ofstækinu af fyllsta
tillitsleysi lýrir málstað mínum; já,
jafnvel til herra Aziz Nesin.
Siðferðislegar skyldur
Mun þessi harmleikur í Tyrk-
landi síðastliðinn fóstudag leiða til
einhvers góðs? Munu sjö valda-
niestu leiðtogarheims (G7), sem nú
safnast saman til fundar í Tokyo,
axla sínar siðferðislegu byrðar og
segja: nú er nóg komið.
Munu þeir lýsa því yfir að
hryðjuverk sé ekki hægt að líða í
neinni mynd og ríki sem slíka iðju
stunda; þjálfa, vígbúa og fjármagna
hryðjuverkamenn; og benda síðan
blóðugum fingrum sínum yfir þver-
an heiminn og heimta höfúð sak-
lausra manna á fati; verða þessi
blóði drifnu ríki og leiðtogar þeirra
látin greiða gjaldið fýrir óþverra-
verk sín. Þetta eru siðferðislegar
skyldur valdamestu leiðtogana,
munu þeir axla þær?
Hryðjuverk fordæmd
Skyldi það verða raunin að hin
margumrædda Nýja Heimsskipan
verði sigurtákn kaldhæðninnar, við-
skipta- einsog-venjulega-stefnunn-
ar, nakinnar græðgi og harðsoðins
valds?
Ég vona svo sannarlega að hver
einasti fréttamaður sem fylgist með
G7-fundinum muni spyrja leiðtog-
ana hvort þeir muni fordæma hina
ofstækisfullu morðingja íTyrklandi
og „andlega“ leiðtoga og fjármögn-
unaraðila þeirra.
Þessir ofsa- og bókstafstrúar-
menn em ekki aðeins fjandvinir
efahyggjumanna í trúmálum og
allra Vesturlandabúa: Þeirem einn-
ig hatrömmustu fjandvinir Islarns.
Stefán Hrafn Hagalín /
THE OBSERVER
Helsært fnrnarlamb árásar trúarofstækismanna á hótel í bænum Sivas í Tyrk-
landi. Á hótelinu höfðu safnast saman efahyggjusinnaðir rithöfundar tii mál-
þings. Tugir manna létu lífið og ekki sér fyrir cndann á blóðbaðinu því stríðið
heldur áfram.
Salman Rushdie: „Allt frá árinu 1989 hafa íranskir bókstafstrúarmenn og íslamskir ofstœkismenn um allan heim verið að vitna til og endurbirta samhengislausa hluta
úr Söngvum Satans. Petta hafa þeir síðan notað sem áróðursvopn í stórfelldu striði si'nu gegn framsœknum hugmyndum, efahyggjumönnum í trúmálum og nútímaleg-
um viðhorfum.“
Aziz Ncsin: „Það er alveg stórfurðulegt að ritstjóri
dagblaðs sem ranglega ásakar kollega sinn um að
neita standa við og verja verk sitt, skuli í sömu andrá
neita að taka ábyrgð á hlutum sem birtast í blaði
hans,“ segir Salman Rushdic um þennan mann sem
í raun kom af stað blóðugum ócirðum með því að
dagblað hans birti kafla úr Söngvum Satans í óþökk
Rushdie.