Alþýðublaðið - 16.07.1993, Blaðsíða 8

8
UMHVERFISMÁL
Fðstudagur 16. júlí 1993
„Viö erum á réttri leiða
Össur Skarphéðinsson umhverfisráðherra segir að aukið eftirlit með mengun sjávar verði ein af stoðunum
undirfiskútflutning íframtíðinni. Hann hefur í skoðun að taka gjaldfyrir aðgang að nýjufriðlýstu svœði,
og œtlar að heita sérfyrir auknum friðlýsingum og skilagjöldum
Umhveifisraðherra um úttekt OECD á íslenskum umhverfismálum
Össur: „Fróðlegt að lesa þá niðurstöðu hlutlausra sérfrseðinga að veiðigjald geti í framtíðinni orðið leið til að afla frekari fjár til að standa undir rannsóknum á líf-
ríki hafsins."
Þaö eru annir hjá
nýja umhverfisráð-
herranum; stööug
símtöl og straumur
manna sem vilja
koma að hugmynd-
um um hvernig
megi bæta um-
hverfiö og varðveita
ómetanlega náttúru
íslands. Hann er að
Ijúka samtali við
þrjá unga land-
verði, og segir að
þeir hafi gefið sér
merkilegar hug-
myndir varðandi
svæði inná miðhá-
lendinu sem hann
hyggst friðlýsa inn-
an tíðar. Á skrif-
borðinu úir og grúir
af skjölum; og inn-
an um vinnuplöggin
liggur „Galdrabók
Ellu Stínu“, ný bók
eftir unga skáld-
konu. Það er ber-
sýnilega rífandi
gangur í umhverfis-
ráðuneytinu.
Út um homgluggann á Vonar-
stræti 4, sem stundum er kallað
gamla VR húsið, trónir Ráðhúsið,
grátt ferlíki og passar illa inn í borg-
armyndina við Tjömina. „Illa,“
svarar ráðherrann þegar blaðamað-
ur spyr hvemig það venjist í dag-
legri viðkynningu.
Össur er að kynna nýja skýrslu
um stöðu umhverfismála á íslandi,
sem OECD, Efnahags- og ffam-
farastofnun Evrópu, hefur gert, og
segir að það vitni um framsýni for-
vera síns, Eiðs Guðnasonar, að hafa
hlutast til um að Islendingar urðu
fyrsta þjóðin sem slík skýrsla var
gerð um. En OECD hefur ákveðið
að gera slíka úttekt á öllum aðildar-
löndunum með reglulegu millibili.
„Gildi úttektarinnar liggur ekki síst
í því, að þannig fá fslendingar á 4-5
ára fresti mat hlutlausra erlendra
sérfræðinga á þróun umhverfismála
hér á landi, - hvort okkur miðar aft-
urábak ellegar nokkuð á leið,“ segir
Össur.
En hvetjar em helstu niðurstöður
úttektarinnar, spyr blaðamaður sem
hefur hingað til ekki verið sérlega
upprifinn yfir umhverfismálum, en
ekki komist hjá því að veita mála-
flokknum meiri athygli eftir fjöl-
miðlasveiflur hins nýja ráðherra
síðustu vikur.
Eflum eftirlitið
„Sem áhugamanni um sjávarút-
veg finnst mér einna merkilegast
hvemig höfundar skýrslunnar
tengja mengun sjávar föstum taug-
um við sölumál fiskjar héðan af ís-
Iandi,“ segir Össur. „Þeir benda á
að lega landsins og efnahagsstaða
geri ísland mjög berskjaldað fyrir
sjávarmengun, og telja að umtals-
verð mengun, jafnvel einungis
gmnur um mengun, geti haft ör-
lagarík áhrif á fiskútflutning héðan.
í framhaldi af því er rökrétt að
álykta - einsog þeir raunar gera -
að íslendingar verði að vakta um-
hverfið betur. í því felst að við þurf-
um að fylgjast reglulegar og ítarleg-
ar með mengun sjávarins. Tökum
dæmi: Ef mengunarslys verðurein-
hversstaðar í heiminum halda fisk-
kaupendur samstundis að sér hönd-
um. Ef slysið verður í löndum sem
ekki liggja fjarri íslandi, þá er lík-
legt að það gæti haft langvinn áhrif
á fiskkaup héðan. Þessvegna verð-
um við að hafa til reiðu allar upp-
lýsingar um magn helstu mengun-
arvalda, ekki síst geislavirka efna, í
sjónum og í fiski til að geta þegar í
stað sent til viðskiptaaðila okkar í
útlöndum og slá þannig á ótta
manna við fisk af norðurhjaranum.
I heimi sem verður sífellt mengaðri
verður aukin umhverfisvöktun í
framtíðinni ein af stoðunum undir
viðskipti með helstu útflutning-
svörur okkar, sem eru auðvitað
fiskurinn úr sjónum."
Össur segir líka að sér hafi þótt
fróðlegt að lesa þá niðurstöðu hlut-
lausra sérfræðinga, að veiðigjald
gæti í framtíðinni orðið leið til að
afla frekari fjár til að standa undir
rannsóknum á lífríki hafsins, og
jafnframt til að kosta vamaraðgerð-
ir gegn mengun í sjó. „Þetta fellur
vel saman við hugmyndir okkar
jafnaðarmanna á íslandi, og sýnir
að við emm að þessu leyti á réttri
braut.“
Markaðsöflin beisluð
Ráðherrann segir að erlendis séu
menn í vaxandi mæli famir að velta
fyrir sér hvemig hægt sé að nota
hagstjómartæki á borð við skatta og
gjöld til að efla umhverfísvernd.
„Ég er sjálfur þeirrar skoðunar að
það eigi að vera gmndvallaratriði
að sá sem mengar eigi að borga
kostnaðinn sem af því hlýst, og sá
sem laskar umhverfið á að greiða
fyrir viðhaldið. Hinir erlendu sér-
fræðingar töldu að Islendingum
hefði að vissu marki tekist að beisla
markaðslögmálin í þágu umhverf-
isvemdar; þeir bentu sérstaklega á
að stjómvöld hefðu lagt minni gjöld
á blýlaust bensfn og fyrir vikið
hefði blýmagn í útblæstri bifreiða
lækkað um 75% á síðasta eina og
hálfa áratug.
Skýrslan er mjög róttæk að því
leyti að höfundamir em ekkert
feimnir við að viðra þá skoðun, að
íslendingar eigi alvarlega að íhuga
að beita þjónustugjöldum til að létta
álagi af viðkvæmum svæðum á
borð við þjóðgarða og friðlýst
svæði, og afla um leið fjár til að
standa undir viðhaldi þeirra og end-
urbótum. En einsog kunnugt er, þá
hafa umhverfisvemdarsinnar fyrr
og síðar þurft að beijast gegn því
viðhorfi stjómvalda að umhverfis-
mál og lífríki náttúmnnar séu af-
gangsstærð, sem lendir fyrst undir