Alþýðublaðið - 10.09.1993, Qupperneq 5

Föstudagur 10. september 1993
NEYTENDAMAL
ALÞÝÐUBLAÐIÐ 5
DEBETKORTIÐ - notkun þess mun kosta meðaljóninn álíka og áskrift að dagblaði,
fyrír þjónustu sem til þessa hefur veríð ókeypis
NEYTANDINN BORGAR, -
ÞAÐ ER ENGIN SPURNING
jafnframt farið vaxandi, en það mun ekki
hafa gerst í nokkru landi öðru en íslandi,
sem er svo sérstakt urn margt.
„Þrátt fyrir þessa miklu hagræðingu ætla
bankamir að láta fyrirtækin í landinu greiða
kostnað sem gæti orðið allt að 700 milljón-
ir á ári og sem mun hækka vöruverð um það
sem því nemur. Til þess að greiða þann
kostnað þurfa viðskiptavinir fyrirtækja að
hafa tekjur sem nema einum milljarði króna
á ári“, segja kaupmenn og samstarfsaðilar
þeirra í stríðinu gegn debetkortunum.
„Kaupmannasamtökin hafa haft for-
göngu um að berjast gegn þessari einhliða
ákvörðun bankanna og telja það óþolandi
fyrir fyrirtækin og einstaklingana að bank-
arnir greiði niður fortíðarvanda með hækk-
un vömverðs í landinu", segja talsmenn
Kaupmannasamtakanna.
Bankarnir hafa sitt fram
Það er í sjálfu sér ekki stórbrotið að sjá
þjónustugjaldið sem Visa-ísland ætlar sér,
0,7-1.7% af veltu. Hinsvegar er ætlunin að
innheimta hjá handhöfum kortanna 10
krónur fyrir hverja færslu, auk þess sem
handhafar kortanna greiða kortagjald. Upp-
haflega hugmyndin mun hafa verið 20
krónur á færslu. Þessi nýja gjaldtaka, sem
neytendur munu borga á endanum, er þó
slík að um munar.
En bankamir hafa annað á prjónunum til
að tryggja að debetkortakerfið virki - ávís-
anahefti fyrir 2.500 krónur, tífalt dýrara en
það er í dag. Þar með væri almenningur
bókstaflega neyddur til að draga úr tékka-
skriftum sínum, og sannarlega tími til kom-
inn. Núverandi bankakort yrðu lögð niður.
Það er því ekki boðið upp á valkosti.
A fundi með bankamönnum í fyrradag
kom fram dáh'til gulrót. Bankastjórar ræddu
um að hagræðing af Rafrœnu reiðufé sem
svo er kallað, gæti orðið til þess að lækka
vaxtastigið. Allt var það tal óformlegt, að-
eins hugmynd. Betra að satt reynist.
Það er alveg Ijóst að debetkortakerfið
heldur innreið sína í íslenskt viðskiptalíf í
haust. Vera má að samningar takist um
lægra þjónustugjald. Greiðslukortin fengu
svipaðan andbyr í upphafi, en sigruðu.
Bankamir em að hugsa um hagræðingu í
sínum ranni. Rekstur bankanna hefur geng-
ið illa á síðustu ámm, tveir þeir stærstu
reknir með tapi, Búnaðarbankinn rétt við
núllið. VISA Island, sem bankamir eiga,
skilar hinsvegar góðum árangri og bætir
eitthvað fyrir tap bankanna. Debetkortin og
sá kostnaður sem fleytt verður til neytenda,
kemur til með að skipta rniklu máli í rekstri
bankanna, upphæð sem skiptir hundmðum
milljóna króna fyrir hvem þeirra.
Hver gefur peninga?
Spumingin er þá hvort fólk fari að ganga
meira með seðla í veskjum sínum en verið
hefur. Eða kaupi jafnvel smæstu hluti með
greiðslukortum. Segjum sem svo að við-
skiptavinur sé að kaupa eldhúsinnréttingu
og ætli að staðgreiða hana, 500 þúsund
krónur. Kostnaðurinn af ávísanablaðinu
yrði aðeins 100 krónur. En sé reiknað með
að þjónusta VISA af þessari afgreiðslu yrði
1,2%, rnundi sú upphæð vera 6.000 krónur.
Hver á að borga þann kostnað? Kaupandi
eða seljandi? Formaður Neytendasamtak-
anna helur látið hafa eftir sér að þeir sem
hagnýti sér þjónustu skuli greiða fyrir hana,
þetta bentu bankamenn á fundinum.
Fullyrða má að það yrði kaupandinn. Eða
hafa ntenn farið í verslun og fengið slíka
upphæð að gjöf?
DEBETKORT virðast við fyrstu sýn hið besta mál. En þau
kosta peninga. Og hver á að borga þá peninga? Um það snýst
argvítug deila kaupmanna og annarra við bankavaldið og fyrir-
tækið þess, VISA Island. Þessa peninga þarf eigandi slíkra korta
að greiða, að sjálfsögðu. Er það ekki ævinlega neytandinn sem
greiðir tilfallandi kostnað? Smákall í útgáfu ávísana, hinn ís-
Ienski meðaljón, þarf samkvæmt lauslegum útreikningi Alþýðu-
blaðsins að greiða um það bil 1000-1200 krónur á mánuði fyrir
að notfæra sér þessa þjónustu. Þeir sem eru stærri í sniðum
þurfa að greiða mun meira.
Dálítil aukaskattlagning
í þessu dæmi eru tekin tiltölulega lítil
ávísanaviðskipti með litlum upphæðum, 28
færslur í mánuði upp á 77.062 krónur.
Færslumar mundu kosta 280 krónur, 10
krónur hver, og segjum að þjónustugjaldið
yrði 1,2% til jafnaðar, þá koma þar rúmar
925 krónur; og að lokum 1/12 af kortagjald-
inu, 100 krónur. Samtals gera það 1305
krónur - eða 15.660 krónur á ári.
Benda kaupmenn á að heildarvelta korta-
fyrirtækjanna var á síðasta ári urn 52 millj-
arðar, eða um helmingur heildarveltu smá-
söluverslunarinnar í landinu. Heildarþjón-
ustugjöldin vegna krítarkortanna eru sögð
vera að minnsta kosti 800 milljónir á síðasta
ári. Þá er ekki tekið með í reikninginn að
óhjákvæmilegt er að bæta við vaxtakostn-
aði fyrirtækjanna fyrir að lána vöru eða
þjónustu í allt að 45 daga og kostnað við
svokallaða „posa“ eða kortaskanna.
Staðreynd er að þama er verið að skatt-
leggja allan almenning. Maður sem til þessa
hefur gefíð út ávfsanir úr 10 tékkheftum á
ári, hefúr greitt fyrir þær dýru bækur 2500
krónur. Mismunurinn er 13.160 krónur á
ári. Það munar um minna hjá láglaunfólki
landsins. Þama er aðeins lauslegt dæmi um
nýja skattlagningu að ræða. Bankamir em
að sækja kostnað sem þeir telja sig verða
fyrir vegna ávísananna í vasa viðskiptavina.
Vom ávísanimar annars ekki teknar upp
fyrir fmmkvæði bankanna á sínum tíma?
Bullandi ágreiningur
Ávísanaflóðið myndi vissulega réna mik-
ið með notkun debetkorta. Öryggi fyrir-
tækja ntyndi aukast til muna. Þeir sætu þá
ekki uppi með falsaða tékka eða innistæðu-
lausa. Eigendur tékkhefta losnuðu við
hvimleiða útfyllingu ávísana. Afgreiðslur í
verslunum myndu ganga hraðar fyrir sig.
Margt fleira mætli nefna sem kosti slíkra
korta. En ekki er allt sem sýnist. Debetkoit-
in em í bullandi andófi ffá ýmsunt aðilum í
þjóðfélaginu, jafnt kaupmanna, neytenda
sem og verkalýðsforystunnar. Þeir hafa ým-
is haldbær rök gegn kortunum.
ÁTVR: Nær 4% kostnaðarauki
Kortafyrirtækið gerir ráð fyrir að veltan á
debetkortum landsmanna gæti farið í allt að
25 milljarða króna á næstu tveimur ámm.
Þjónustugjöldin verða því fyrirsjáanlega há
upphæð, og hvar lendir hinn nýi kostnaður?
„Hjá neytendum", er svarið hjá sam-
starfsaðilum kaupmanna, en þeir em marg-
ir og voldugir: ÁTVR, Apótekarafélag Is-
lands, Landssamband íslenskra iðnaðar-
manna, olíufélögin, kaupfélögin og allir
stórmarkaðir landsins, hvorki meira né
minna. I það minnsta tveir af stærslu við-
skiptavinum VISA eru í þessurn hópi, Hag-
kaup og Flugleiðir. ÁTVR segir að debet-
kortin kunni að leiða til nær 4% kostnaðar-
auka hjá því fyrirtæki og hafnar kortunum
gjörsamlega.
Neytendur borga kostnað
Á fundi andófshópsins gegn debetkort-
ununt nú nýlega kom það fram enn einu
sinni að Kaupmannasamtökin halda fast í
þá skoðun sína að handhafar greiðslukorta
hverskonar skuli greiða kostnað sem af
notkun kortsins leiðir. En hafa neytendur
ekki einmitt þurft að axla þann kostnað?
Kaupmenn sem Alþýðublaðið hefur rætt
við fullyrða að svo sé.
DEBETKORT, - rafrænt reiðufé, eins og það er svo faglega orðað.
Allt tal um að fyrirtækin beri svo og svo
mikinn kostnað af kortunum virðist að stór-
um hluta út í hött. Neytendur borga þennan
kostnað og hafa lengi gert. Verðlag í land-
inu er að mestu leyti frjálst, og hveijum og
einum frjálst að setja upp sitt verð. Inn í
verðlagningu kemur allur kostnaður. Öll
eftirgjöf á því sviði er nánast óþekkt. Þrátt
fyrir rnikla samkeppni, einkum í matvöru-
verslun, hefur kostnaður vegna kortanotk-
unar færst yfir á viðskiptavini verslunar og
þjónustu.
Ótæpileg tékkaútgáfa
Dýrustu „bókmenntir" landsmanna um
þessar mundir eru tékkhefitin sem allflestir
ganga með á sér og nota ótæpilega, meðal
annars með útgáfu á smátékkum, allt ffá
100 krónum upp í 1000 krónur. Slík tékka-
útgáfa er raunar með öllu óþekkt erlendis,
og er afar óskynsamleg og þarf að afnem-
ast. Bankamir gefa það út að hvert ávísana-
blað úr slíku hefti kosti sig 50 krónur stykk-
Fulltrúar bankanna og VISA íslands á fundi með blaðamönnum í fyrradag. Þeir voru ekki vafa
um kosti debetkortakerfls, - sem mun þó kosta sitt, og þann kostnað grciða, samkvæmt vcnju,
neytendur.
Alþýðublaðsm'/iid /Einar Ólason
ið, ótrúlegt en satt! Með debetkortum yrði huga að 30 milljónir ávísana eru árlega
kostnaðinum náð niður um 25 krónur á af- gefnar út hér á landi. Þrátt fyrir stórfellda
greiðslu, sem er ekki lítið þcgar haft er f notkun greiðslukorta hefur tékkaútgáfa