Alþýðublaðið - 19.10.1994, Qupperneq 5

MIÐVIKUDAGUR 19. OKTÓBER 1994
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
5
enn skuli ávallt gæta fyllsta heiðarleika og
útí gegn? Þetta er spurning sem æ fleiri velta
ins THE EUROPEAN, sem lét frá sér athyglis-
Enginn áhugi á getu
og hæfni
Sömu söguna er að segja af
ástandinu í Bandaríkjunum.
Hneykslismál fylgja forsetanum Bill
Clinton hvert fótmál og japanski
Hættan sem nú er yfirvofandi í Sló-
vakíu er að hin sósíalíska hagfræði
Vladimir Meciar og þjóðernisskoð-
anir muni fara með efnahaginn
beinustu leið afturábak. Hann þyk-
ir til alls líklegur og óttast er að
hann muni einnig endurvekja líf-
seiga drauga spennu á milli þjóð-
arbrota og gera á stuttum tíma út
um það traust sem þjóðin hefur
áunnið sér á sviði evrópska stjórn-
mála.
veskra verkamanna. Ef það gerist að
þessi þrjú stjómmálaöfl mynda ríkis-
stjóm þá er það versta martröð vest-
urveldanna - svo við tölum ekki um
ungverska minnihlutann. Það getur
svosem vel verið að kjósendur hafi
talað en þeir eiga ennþá eftir að átta
sig á afleiðingum skilaboðanna sem
þeir sendu í kosningunum.
Byggt á Time.
forsætisráðherrann glfmir við svip-
aða hælbíta.
Mistæk stefnumótun er ekki leng-
Ungverjar em alveg trylltir um
þessar mundir vegna hneykslismáls
sem valdið hefur algjömm skorti á
paprikkukryddi í landinu, en papr-
ikkan er Ungverjum því sem næst
lífsnauðsyn svo þeir fái eidað gúllas
og aðrar þjóðarrétti. Embættismenn
hafa fjarlægt allt paprikkukrydd úr
hillum verslana eftir að faraldur blý-
eitrana í kryddinu gerði vart við sig,
en blýinu hafði verið bætt í til að
drýgja kryddið og lækka þar með
kostnað. Það verður ekki þangað til
nýjar og vandlega prófaðar birgðir af
kryddinu koma á markaðinn sem
leyft verður að selja. Fjöldi heimila
og veitingastaða gefur dauðann og
djöfulinn í lífshættuna, telja sig ekki
geta beðið svo lengi og hafa ákveðið
að nýta þær birgðir sem fyrir em. „-
Þetta er hræðilegt ásland," segir hús-
móðirin Abigel Kovacs. „Er hægt að
búa til ungverska mat án paprikku-
Ástandið í Bandaríkjunum er ekki
beysið frekar en annars staðar hvað
varðar notkun á nýja „vopninu",
hneyksli. Slík mál virðast fylgja Bill
Clinton hvert fótmál; einkalíf hans
virðist stundum einkennast af fram-
hjáhaldi, gunguskap, vafasömum
mannaráðningum og fjármálamis-
ferli. Mistæk stefnumótun er ekki
lengur besta vopn stjórnmálanna -
hneykslismálin bera af sem vopn og
almenningur hefur fyrir margt löngu
misst áhugann á getu og hæfni
stjórnmálamanna.
ur besta vopn stjómmálanna -
hneykslismálin bera af sem vopn til
að fella ráðheirana úr hásætum. Al-
menningur hefur fyrir margt löngu
misst áhugann á getu og hæfni ráð-
herra. Nú em hneykslismálin það
eina sem blívur.
Blöðin drífa sig í hvellspreng við
að festa hneykslismálin á prent og er
nákvæmlega sama um getu og hæfni
viðkomandi.
A kosningavertíð leitar almenn-
ingur með logandi Ijósi að heiðarleg-
um stjómmálamönnum. Hreinar
Hendur hefur yfírburði; það er ein-
faldlega slagorð sem ber höfuð og
herðar yfir öll önnur.
Getum vid stadid undir
kröfum okkar?
Ég velti því fyrir mér hvort al-
menningur vilji þessa fullkomnun í
stjómmálamönnum. Maður skyldi
ætla að fullkomnir stjómmálamenn
krefðust fullkomins heiðarleika og
siðferðis.
Er almenningur reiðubúinn til að
standa undir þeim kröfurn? Hefur al-
menningur yfirhöfuð eitthvað velt
þessari hlið málsins fyrir sér?
Hvað í ósköpunum höfum við að
gera með heiðarlega stjórnmála-
menn f þjóðfélagi þar sem óheiðar-
leiki blómstrar og þrífst svo vel?
Hver er tilgangurinn? •
Búdapest: Ungverja hungrar í
paprikkukrydd sem algjör skortur
erá.
krydds?“ Lögregluyfirvöld hafa sem
kornið er hafið málsókn á hendur átj-
án manns sem grunaðir era um að
vera ábyrgir fyrir framleiðslu og
dreifingu eitraða ki-yddsins.
Blóðþorsti í Hiroshima
Þegar kínverskt hlaupafólk þjálfað af Ma
Junren valtaði yfir hvert heimsmetið af öðru á
síðasta ári, þá sagði Ma við vantrúaða gagn-
rýnendur sem grunaði lyfjanotkun, að leynd-
armál hans væri tónikvatn blandað skjald-
bökublóði. Þessa dagana hlaupa venjulegir
Japanir hver um annan þveran til að nálgast
undradrykkinn „Ma-One" í 20 millilítra um-
búðum á verði sem er um 500 íslenskar krón-
ur. Talskona japanska fyrirtækisins Kawai, er
flytur drykkinn „Ma-One" inn og tímasetti
markaðssetninguna í samræmi við Asíuleik-
ana í Hiroshima, minnti neytendur á að kín-
versku íþróttamennirnir æfðu sig feikna mik-
ið. „Ef að venjuleg manneskja tæki inn sama
magn og þeir af drykknum án þess að æfa
jafn mikið, myndi það koma niður á líkamlegu ásigkomulagi
viðkomandi." En þessi viðvörun virðist í engu letja væntanlega
kaupendur. „Allskonar fólk er að kaupa þetta - þar með talið er
launafólk og húsmæður," sagði einn sölumanna.
Hættulegt krydd í Búdapest
Hiroshima: Fyrir-
sæta gæðir sér á
„Ma-One"
drykknum vin-
sæla.
Verkin tala - árangur ríkisstjórnarinnar
Festa og stöðugleiki
Ríkisstjóm Sjálfstæðisflokks og
Alþýðuflokks lýsti yfír í upphafi
ferils síns, að hún hyggðist einbeita
sér að því að ná traustum tökum á
íjármálum ríkisins, og koma á var-
anlegum stöðugleika í efnahagsh'f-
inu. Kosningaveislan, sem formað-
ur Alþýðubandalagsins hafði boðið
til f fjármálaráðhenatfð sinni var
með slíkum eindæmum, að engum
duldist, að lil að ná árangri þurfti
ríkisstjómin að lyfta Grettistökum.
Hún þurfti ekki aðeins að draga úr
útgjöldum ríkisins, heldur einnig að
stokka upp stefnuna í málefnum
verðlags, vaxta og gengis.
Hvemig hefur það tekist til á
þessum hartnær fjórum áram?
Ula, segir stjórnarandstaðan.
En textinn, sem birtist í nýjustu
áætlun Þjóðhagsstofnunar, segirallt
aðra sögu. Þar birtist svart á hvítu,
að á öllum sviðum efnahagslífsins
er árangur verka nkisstjómarinnar
að koma í ljós; vextir hafa lækkað,
raungengið er í sögulegu lágmarki,
verðbólga hefur aldrei verið jafn lít-
il, úlgjöld ríkisins hafa minnkað, og
erlendar skuldir þjóðarbúsins
sömuleiðis.
Verdbólga í lágmarki
Allan síðasta áratug geisaði
stjómlítil verðbólga á íslandi. í upp-
hafí áratugarins fór hún svo
grimmilega úr böndum, að á einum
punkti mældist hún milli 170 til 180
prósent. Þá sat Alþýðubandalagið í
ríkisstjóm Gunnars Thoroddsen, og
svo illilega brunnu hugsjónir
fíokksins á báli verðbólgunnar, að
hann tók þátt í því að taka kjara-
samninga úr sambandi mörgum
sinnurn. „Þeir éta þetta einsog allt
annað," sagði Olafur heitinn Jó-
hannesson einu sinni um Alþýðu-
bandalagið, einsog sannaðist þá.
Allan þann áratug var verðbólgan
á ársgrandvelli urn 33 prósent að
meðaltali. Ríkisstjóm Sjálfstæðis-
flokks og Alþýðuflokks tókst hins
vegar að koma traustum fjötri á
þennan gamla draug. Það kom
gleggst í Ijós, þegar Hagstofan birti
fyrir skömmu útreikninga, sem
sýndu, að frá október 1993 til októ-
ber 1994 mældist verðbólga á ís-
landi nákvæmlega engin; hún
reiknaðist núll prósent!
Ef tekinn er tíminn frá ágúst í
fyrra til sama tíma á þessu ári
mældist verðbólgan 0,8 prósent. Á
gervöllu evrópska efnahagssvæð-
inu var ekki að finna eitt einasta
land með jafn lága verðbólgu.
Innan Evrópusambandsins var
verðbólgan á sama tímabili að með-
altali 3,1 prósent; þar af 1,7 prósent
í Frakklandi, 2,0 í Lúxemborg og
2,2 á Bretlandi.
Fyrir samkeppnisstöðu íslenskra
fyrirtækja skiptir að sjálfsögðu
miklu, að á sama tíma og verðbólga
er heldur að aukast í samkeppni-
slöndunum, er hún éi niðurleið á Is-
landi.
Vextir lækka
Ríkisstjórnin hefur jafnframt náð
góðum árangri í vaxtamálum. Á
sínum tíma sagði stjómarandstaðan,
að það yrði mælikvarði á líf eða
dauða stjómarinnar, hvort henni
tækist að lækka vexti. Rfkisstjómin
var einfaldlega sammála þessu
mati, - og greip til aðgerða.
Hún einsetti sér að skapa um-
hverfi, sem gerði vaxtalækkun í
senn mögulega - og varanlega. Ein
forsenda þess var að stemma stigu
við þenslu ríkisútgjalda, og það
tókst. Miðað við árið 1991 hefur
stjómin dregið saman útgjöld ríkis-
ins um níu milljarða á ársgrand-
velii.
Þegar ríkisstjómin taldi rétt skil-
yrði sköpuð. greip hún til snaggara-
legra ráða: 1 október á síðasta ári
lýsti hún yfir, að ávöxtun á spari-
skírteinum skyldi lækka úr sjö pró-
sentum niður í fimm prósent. Þessu
fylgdi ríkisstjómin eftir með því að
heita því, að hún myndi einfaldlega
leita á erlendan lánsíjármarkað, ef
fé með nægilega lágum vöxturn
byðist ekki hér á landi.
Það er til marks um trúverðug-
leika stjórnarinnar, að markaðurinn
brást þegar í stað við yfirlýsingum
hennar með því að lækka raunvexti
um tvö prósent. I kjölfarið sigldu
bankar og sparisjóðir. Fyrir fyrir-
pp 4
i Össur
I b 1 Skarphéðinsson
skrifar
1. grein
tækin í landinu þýddi þetta lægri
greiðslubyrði sem nam 1,5 millj-
örðum króna á ári; þaraf minnk-
uðu greiðslur sjávarútvegsins um
haitnær hálfan milljarð. Énda hafa
skuldir fyrirtækja í öllum greinum
atvinnulífsins minnkað.
Fyrir skuldug heimili þýðir
vaxtalækkunin hins vegar milljarða
lœkkun á greiðslum.
Nú blasir jafnframt við, að bank-
amir eru að sigla í gegnum brims-
kaflana; þeir era að ljúka kúfi nauð-
synlegra afskrifta. Innan tíðar skip-
ast því færi til að lækka vaxtamun
þeirra, og eftir því mun ríkisstjómin
svo sannarlega ganga. Ef tekst til
dæmis að minnka vaxtamun bank-
anna um eitt prósenl, þá mun
greiðslubyrði fyrirtækjanna í land-
inu minnka um 1,2 milljarða, og
fyrir skuldug heimili yrði munurinn
enn mein.
I dag era nafnvextir á ríkisvíxlum
og ríkisskuldabréfum lœgri en
bjóðast víða erlendis. Horft til
lengri tíma er ijóst, að það mögulegt
að lækka vexti enn frekar. Á sama
tíma, og vextir fara lœkkandi á ís-
landi, þá era þeir hins vegar að
hœkka í samkeppnislöndunum.
Raungengi í lágmarki
Fym á kjörtímabilinu klifaði
stjómarandstaðan á því, að gengis-
stefna ríkisstjómarinnar myndi
leiða til hrans í útflutningsgreinun-
um; raungengið væri allt of hátt. Nú
liggur árangurinn af gengisstefnu
ríkisstjómarinnar hins vegar fyrir.
Raungengi íslensku krónunnar er
í sögulegu lágmarki; hefur ekki ver-
ið lægra á gervöllum lýðveldistím-
anum. Á mælikvarða verðlags er
það tíu prósentum lægra en að með-
altali á áranum 1987 til 1993, og
heilum nítján prósentum lægra en
þegar það var hæst á þeim tíma.
Jafnframt er áætlað að á þess ári uni
það enn lækka um sex prósent.
Raungengið er mikilvægur mæli-
kvarði á samkeppnisgetu íslenskra
fyrirtækja á erlendum vettvangi.
Þróun þess í tíð núverandi ríkis-
stjórnar sýnir því ef til vill betur en
flest annað, hve góður árangur hef-
ur náðst við að styrkja grann at-
vinnulífsins.
Fyrir tekjur útflutningsgreinanna
skiptir þetta höfuðmáli, enda hafa
þær tekið öflugan fjörkipp á árinu.
Erlendar skuldir minnka
A sama tíma og þessi mikilvægi
árangur hefur náðst blasir við, að
viðskiptajöfnuður við útlönd verður
jákvæður þrjú ár í röð, e hagstæður
viðskiptajöfnuður felur í sér, að er-
lendar skuldir lækka. Þetta hefur
ekki gerst í svo langan ti'ma sfðan á
stríðsárunum.
Islenska þjóðin mun því innan
tíðar hafa greitt skuldir sínar urn
hvorki meira né minna en 23 millj-
arða. Það hefur gerst, þrátt fyrir alla
þá óvæntu erfiðleika, sem þjóðin
hefur gengið í gegnum si'ðustu árin.
Uppsveifla
Einn af þeim þáttum, sem gerir
Islendingum kleift að horfa bjartari
augum en áður til nánustu framtíðar
er sú staðreynd, að í umheiminum
er aukinn hagvöxtur. I iðnríkjunum
er því spáð, að hagvöxtur verði á
þessu ári um 2,6 prósent, eða tvöfalt
meiri en á síðasta ári.
Þessi bati mun fyrr eða síðar skila
sér inn í æðakerfi okkar hagkerfis
Hversu fljótt það verður ræðst af
þeim skilyrðum, sem stjómvöld ná
að skapa heima fyrir. Nú liggur íýr-
ir, að staðan í verðlags- og vaxta-
málum, að ógleymdu genginu, gerir
að verkum að batnandi ytri kjör
munu skila sér hingað fyn' en ella.
Ríkisstjómin hefur náð stöðug
leika, sem mun efalítið leggja
granninn að varanlegum framför-
um og hagvexti. í efnahagsmálum
hafa því stjómarflokkarnir náð ár-
angri, sem þeir geta verið stoltir af.
„Kosningaveislan, sem formaður Al-
þýðubandalagsins hafði boðið til í fjár-
málaráðherratíð sinni var með slíkum
eindæmum, að engum duldist, að til að
ná árangri þurfti ríkisstjórnin að lyfta
Grettistökum. Hún þurfti ekki aðeins að
draga úr útgjöldum ríkisins, heldur einn-
ig að stokka upp stefnuna í málefnum
verðlags, vcixta og gengis.“
í Alþýðublaðinu í dag birtist fyrsta grein af fjórum sem Össur Skarphéðinsson umhverfisráðherra hefur skrif-
að um stefnu, störf og árangur ríkisstjórnarinnar.