Alþýðublaðið - 17.11.1994, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 17. NÓVEMBER 1994
MW1M9
20824. tölublað
Hverfisgötu 8-10 Reykjavík Sími 625566
Útgefandi Alprent
Ritstjórar Hrafn Jökulsson
SigurðurTómas Björgvinsson
Umbrot Gagarín hf.
Prentun Oddi hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing
Sími 625566
Fax 629244
Áskriftarverð kr. 1.550 m/vsk á mánuði.
Verð í lausasölu kr. 150 m/vsk
Áhrifín
frá Svíþjóð
Þótt sigur sænskra Evrópusinna hafi verið ótvíræður, þá var
hann þó hlutfallslega minni en í Austumki og Finnlandi og full-
snemmt er að spá í hver úrslit verði í Noregi eftir hálfa aðra
viku. Sænsku úrslitin gefa til kynna að þótt þeim fjölgi eitthvað
í Noregi sem munu kjósa aðild að Evrópusambandinu, þá bend-
ir flest til þess að munurinn verði enn minni þar, og jafnvel þá
andstæðingum Evrópusambandsins í vil.
Fyrir 22 árum höfnuðu Norðmenn aðild að Efnahagsbandalagi
Evrópu, forvera Evrópusambandsins, með frekar litlum mun.
Sú ákvörðun reyndist verða íslendingum hagstæð, þar sem
EBE bauð þá íslendingum sérkjör, svonefnda bókun 6, sem
tryggði okkur betri kjör en Norðmönnum fyrir sjávarafurðir á
Evrópumörkuðum. Með EES-samningunum tókst Norðmönn-
um að jafna samkeppnisstöðu sína gagnvart okkur. Með fullri
aðild að ESB myndu þeir hins vegar fá forskot á íslendinga.
Einkennileg staða kann að koma upp, hafni Norðmenn aðild.
Þá gætu íslendingar staðið frammi fyrir því að þurfa að taka af-
stöðu til nýs samnings um EES, sem norska þingið gæti haft
áhrif á. En í þeirri stöðu er líka hugsanlegt að íslendingum gef-
ist óvenjulegt færi.
Þegar undirbúningur EES-samningsins var kominn vel á veg
kom í ljós að það var fullur pólitískur vilji ráðamanna Evrópu-
sambandsins að flýta stækkun þess til norðurs. EFTA- ríkjun-
um var öllum boðið að sækja um aðild. Fjögur þekktust ekki
boðið, Sviss afþakkaði í raun með því að hafna EES- samn-
ingnum en ísland hefur ekki afþakkað. Boðið stendur enn - og
nú verður fróðlegt að skoða að nýju hug hinna pólitísku ráða-
manna ESB, sem gæti orðið okkur enn frekar í hag eftir að
flestar EFTA-þjóðimar bætast í hópinn um áramótin.
Hlutlaus úttekt fræðimanna við Háskóla íslands sýnir að við
gætum fellt okkur við flest ákvæði þeirra samninga, sem frænd-
þjóðimar hafa verið að gera að undanfömu. Aðeins eitt þeirra
myndi þarfnast sérstakrar meðhöndlunar; það er stjómun fiski-
stofna í íslenskri lögsögu og á þeim svæðum, þar sem við höf-
um fiskveiðisamninga við aðrar þjóðir.
Sitthvað bendir til þess að íslendingar gætu fengið betri samn-
ing um fiskveiðimál við ESB en Norðmenn gerðu. Fordæmi
em fyrir því að undanskilja tiltekin hagsvæði hinni almennu
fiskveiðistefnu sambandsins. Þá væri það óneitanlega freistandi
fyrir íslendinga að sækjast eftir því að fá framkvæmdastjóra-
embætti sjávarútvegsmála hjá ESB, heltist Norðmenn úr lest-
inni.
Fari svo annan mánudag að Norðmenn feti leið Austurríkis-
manna, Finna og Svía verður okkur óneitanlega nokkur vandi á
höndum. Ljóst má vera við slíka niðurstöðu, að eigi að vera
hægt að tryggja ávinning EES-samningsins kostar það okkur
annað tveggja, aukin íjárútlát eða framsal á hluta dómsvalds
varðandi mikilvægan milliríkjasamning. Auk þess yrði hlutur
okkar í norrænu samstarfi í vaxandi mæli að nafninu til. Ahrif
okkar í gegnum nefndir og samstarfsstofnanir myndu hverfa að
mestu. I fiskveiðimálum yrðum við að auki að semja við norsk-
an framkvæmdastjóra Evrópusambandsins meðan Norðmenn
yrðu innan veggja hins evrópska tollabandalags.
Það má ljóst vera af niðurstöðunni í Svíþjóð að við okkur blas-
ir einangrun, hvort sem við deilum henni með Norðmönnum
eða ekki. Hin pólitísku tækifæri eru hinsvegar fyrir hendi, og
þau kunna að hafa styrkst við það að Finnar og Svíar þekktu
sinn vitjunartíma.
Siðsamur vörður óbreytts ástands

týíÝr^nJJum íxí ívwiruád:
"i nef,i: íur-ö .
öy; jj íV?.'Ví
£1?• vm-i&gg&sxi- tv&týrzp <3íj
5<.::í ívtííviíi irz$i?i$$ujrv>. aQm
crfTi cðÍJCöö IVQ’.Vttu >r;>if
$er»5 txi-'ii vrrið .írx* M
-■ípniM íx; rvi'ffii serr i rvtö- jJegísj
r.ópi-vr aOar. frv& pe«ra s»n v-fca
k!iiíá jisí. gxfikx' ?i!Xj;rfýr>:jj>
<) na |x*ra esö*
ífó teíí>4Ujrf;
o"í>íum • SJfdsriínijfjfií.iiXj tír<í»r>r«j-
STi ífi-ya-'i fiirrii.'iiUTHÍi^. P&t ,öÖfí:iu"
éberjkj á uppivfxxju' tng
Nanm fyijcpr :» Rvwvhf
'is-xiifiíja v)/xí:
xðir ■ rs'.í'.snrráli-baftnu ch? !í-§yje á-x'r- ’
-.1 ð vöfds Aftátr ttíga tXKf
.kvitrfíiiíEf/SfiUfii of
f<3txjtr.'«aWí o) tmyungaitv* á *xfr*sk:írxv Í9¥f pæ sem Xxfi w
lícjiía t HHty&exte na?g.: **» eit'Jr oq sfc: AiS s* «*ös vfytt
X&XHÍ íUUí ii'»5 iif Í?VÍ seffi >ÆTí4 OQ gffifTiT Íiií >fi f
;»frttW: fif rvi :.ii' *.x»
;,rT:i éðc'i píHT iíffii 'iii
,'>ss,i!fni tú i þc
siKf.tn í jxtKsári r&rwigaiKr&íurSrtix
u?rt (W&>r&í é hrr-inxxr^rsiirrs jem fcó ub ií.HQ w
<>nfe?gur? Hvadte <ii:£tðir»gör ndu-r fyr-r <iOff Kvkthí
rwsef;? tí riwvi ú »in ktcó vJ&jiSturr
£■&• itv'-sð rwfruHt nðriicm óöaCív <??u am tvfrí
fíi?! Hí? ptírm ^gtóiuiri wr. cJt rteyiia <
LvtwaíXSfcs: kr ?hv;5 jjókfc kvertria? F? piið pöfittV atm tem
jfw ifim íhh; «u} -é ;ú: sjjfejy & pó:i<4. á fctvs'sdixn
„Yfir öllu er innilegur og glaðvær skátabrag-
ur; það er sungið og mikið lagt upp úr alls
kyns kvenlegum serímóníum. Þegar konurn-
ar ávarpa hver aðra segja þær stelpur.“
Fyrir allmörgum ámm var ég
fenginn til að snæða með ungri
bandarískri blaðakonu frá
tímaritinu Newsweek sem hingað
var komin til að skrifa grein um
Kvennalistann. Á þeim árum flykkt-
ust hingað blaðamenn sem fannst
þetta einstæða fyrirbæri í heims-
stjómmálunum áhugavert, en nú hef-
ur enginn útlendur blaðamaður
áhuga lengur og reyndar ekki á neinu
sem gerist á Islandi.
Maturinn var ekki einu sinni kom-
inn á borðið áður en ég var búinn að
komast að því að konan var eldheitur
femínisti og geysispennt að hitta
skoðanasystur sem Ítöfðu náð svo
langt að stofna sérstakan stjómmála-
flokk. Mig minnir að hún hafi dmkk-
Silfur Egils
ið vatn með matnum en ég rauðvfn,
svo þegar ég var orðinn dálítið hreif-
ur ákvað ég að leggja fyrir hana litla
gildm. Ég sagði henni að Kvenna-
listinn væri íslensk útgáfa af mór-
alska meirihlutanum sem þá var
mest eitur í beinum vinstrisinnaðra
Ameríkana.
Svo leið og beið og ég lagði það á
mig að lesa Newsweek að staðaldri
(eins og það er leiðinlegt blað) til að
aðgæta hvort ekki yrði vitnað í mig í
heimspressunni. Áldrei varð það,
heldur frétti ég síðar að grein blaða-
konunnar hefði birst í einhveiju sér-
riti femínista vestra. Og þar var ekki
vitnað í mig, né minnst á móralska
meirihlutann.
að liðu mörg ár áður en ég
heyrði hugtakið pólitískur rétt-
trúnaður og áttaði mig. Eitt-
hvað var á seyði, en það var ekki fyrr
en allmiklu síðar að manni fór að
skiljast að vinstrihreyfmgin var óð-
um að tileinka sér einhveija þá sið-
semi sem áður hafði virst nokkurs
konar einkaeign hægrimanna. f sam-
talinu við blaðakonuna bandarísku
hafði ég gert þá skyssu að mgla sam-
an þessari siðsemi vinstrimanna og
siðsemi móralska meirihlutans sem
er auðvitað allsendis ólíkur Kvenna-
listanum að því leyti að hann trúir á
guð, heilagt hjónaband og er á móti
fóstureyðingum, samkynhneigð og
annarri óáran.
Siðsemi Kvennalistans er hins
vegar af þeim toga pólitísks rétttrún-
aðar sem veldur því að hugsandi fólk
í háskólum í Bandaríkjunum þorir
varla að opna munninn lengur af ótta
við að verða uppvíst að djúprættum
fordómum: Að aldrei megi halla á
neinn vegna kynferðis, litarháttar,
þjóðemis, búsetu, greindar, kyn-
hneigðar eða atgervis, hversu lítil-
fjörlegt sem samhengið er; að þurfi
að tipla varlega í kringum minni-
hlutahópa og helst aldrei láta þá taka
eftir að þeir séu minni máttar eða á
nokkum hátt öðruvísi; að öllu sé til
kostandi til að koma í veg fyrir þetta
fólk sé lengur upp á náð og miskunn
hvítra karlmanna úr millistétt sem
annars noti hveit tækifæri til að
traðka á þvf og troða upp á það við-
horfum sínum.
Það sem þetta á sammerkt með
móralska meirihlutanum er þrálát til-
hneiging til að passa upp á fólk og
segja því hvemig það á að lifa lífinu,
hvað það á að gera og hvemig það á
að tala, hvað það á að lesa og horfa á;
sú hugmynd að alþýðu manna sé í
raun ekki treystandi fyrir lífi sínu og
limum. Einhver myndi kannski álíta
að þetta sé öðmm þræði pólitík hins
góða hjartalags, en þaðan er stutt að
fara yfir í argvítugustu forsjár-
hyg&ju-
Er ekki nóg að minna á það hvem-
ig Kvennalistinn var á sínum tíma á
móti því að gefa ftjálsan rekstur út-
varps- og sjónvarps, eins og ekki
væri þorandi að láta fólk eyðileggja
líf sitt með því að hlusta og horfa yf-
ir sig?
Nú ætla ég ekki að fullyrða að
Kvennalistinn hafi náð ein-
hverju jógastigi í pólitískum
rétttrúnaði. Hins vegar held ég að því
verði ekki á móti mælt að hann er
verðugasti fulltrúi þessarar hug-
myndafræði á íslandi. Af óbrigðulli
tilfinningu tekur Kvennalistinn alltaf
málstað þess hóps sem virðist aum-
astur hverju sinni, alveg burtséð frá
því sem kunna að vera hagsmunir
hins breiða fjölda og alveg burtséð
frá einhverjum útlendum femínisma
(sem virðist Kvennalistanum ntiklu
ótamari en til dæmis þjóðemisrök).
Þannig tala Kvennalistakonur,
sem upp til hópa em kosnar á þing í
þéttbýlinu suðvestanlands, máii
bænda og virðast sárkenna í bijósti
um þá stétt.
Þær tala máli smáplássa sem em á
vonarvöl og setja fram hugmyndir
um byggðakvóta, alveg burtséð frá
því að það er öruggasta leið sem
þekkist til að setja ísland endanlega á
hausinn með ofíjárfestingu og fær-
eysku mgli. Þær hafa tekið að sér að
gæta þeirra fáu hræða sem hafa
margfaldan atkvæðisrétt á við okkur
hin, alveg burtséð frá því að breytt
kosningaskipan myndi tryggja
langflestum kjósendum Kvennalist-
ans stóraukið vægi atkvæða. Þær
hafa tekið að sér að verja íslenska af-
dali fyrir útlendingum og íslensk út-
nes fyrir stjóriðjufyrirtækjum, alveg
burtséð frá hagsmunum kvenna sem
kynnu að geta bætt lífskjör sín með
aukinni atvinnu og velmegun .
Þannig stendur Kvennalistinn
sýknt og heilagt í því að standa vörð
um eitthvað í stað þess að skapa,
móta eða sækja fram; og það má
hann svosem eiga að hann sefur ekki
á verðinum. Enginn stjómmála-
flokkur á íslandi er jafn dyggur full-
trúi status quo, hins óbreytta ástands,
stöðnunar.
Kvennalistakonur fara á lands-
fund sinn. Þetta er ekki fjöl-
mennari hópur en svo að
hann rúmast í einni rútu. Það er glatt
á hjalla. Yfir öllu er innilegur og
glaðvær skátabragur; það er sungið
og mikið lagt upp úr alls kyns kven-
legum serímóníum. Þegar konumar
ávarpa hver aðra segja þær „stelpur".
Það er haldið prófkjör. Bréf em
send til fámenns hóps flokkskvenna
og þær beðnar að velja frambjóðend-
ur. Af þessu fréttist ekki neitt
í fjölmiðlum, óbreyttir kjósendur
Kvennalistans fá ekkert að vita frek-
ar en þeim komi þetta ekki hætishót
við. Það er ekki hættandi á að óvið-
komandi blandi sér í slfk innanhús-
mál. Ef kemur upp ágreiningur er
hann ræddur innan hópsins en ekki
andað um hann utan hans. Ut á við
em allar konumar hjartanlega sam-
mála.
Allt em þetta menntakonur og
flestar háskólagengnar. Fyrir svona
tíu ámm vom þær að velta því fyrir
sér hvort femínismi væri ekki líka
marxismi. Eða hvemig var slagorð-
ið: „Kvennabarátta er stéttabarátta.“
Nú er ekki einu sinni völ á svo góð-
um umræðuefnum og ekki hægt að
komast að niðurstöðu um neitt.
Stefnan er sú að móta skuli stefnu,
eins og einhver orðaði það.
Það hafa heldur ekki unnist neinir
sigrar sem orð er á gerandi. Þær
breytingar sem hafa orðið á þjóðfé-
laginu em varla Kvennalistanum að
þakka. Kvenréttindamálum hefur til
dæmis skilað miklu betur áfram á
Norðurlöndunum en hér. Að meðal-
tali situr ein kona í hverri ríkisstjórn,
annars er konum úthlutað helstu
puntembættum lýðveldisins. Konur
sjást aldrei á aðalfundum helstu stór-
fyrirtækja. Samt hegðar Kvennalist-
inn sér eins og hér sé eitthvert fyrir-
myndarsamfélag sem þurfi að vetja
með öllum ráðum.
að er svo kaldhæðnislegt að
stærsti sigurinn og kannski sá
eini sem kemst í sögubækur
vannst einmitt þegar bmgðið var út
af hreinstefnunni og einangmnin rof-
in; þegar gert var bandalag við
gömlu flokkana, þá sömu og átti að
vanda um við og beijast í gegn. Dag-
inn sem framboð Ingibjargar Sólrún-
ar var ákveðið hætti Kvennalistinn
auðvitað að vera neitt annað en ofur-
venjulegur stjómmálaflokkur.
í því gangverki sem var sett af stað
við stofnun Kvennalistans fólst að
einhvem tíma myndu hringja klukk-
ur sem létu vita að nú skyldi hann
lagður niður; kannski þegar ein-
hverjum árangri hefði verið náð,
kannski þegar hann þjónaði engum
tilgangi lengur.
Það er ekki mitt að leggja til að
Kvennalistinn verði leystur upp, þótt
varla sé nein ofdirfska að halda því
fram að þessar klukkur séu farnar að
hringja. Kannski mun Kvennalistinn
einfaldlega þurrkast út ef Jóhanna
Sigurðardóttir fer í framboð. Hún er
jú leiðtoginn sem Kvennalistakonur
vanhagar um og finna ekki innan
eigin raða. Raunar hafa þær verið
svo miklu hrifnari af Jóhönnu en til
dæmis Alþýðuflokksmenn að mig
gmnar að þær eigi upp til hópa eftir
að stelast til að greiða henni atkvæði,
svona þegar komið er í einsemd
kjörklefans.
Dagatal 17. nóvember
Atburdir dagsins
1603 Sir Walter Raleigh dreginn
fyrir dómara í Bretlandi, ákærður
fyrir landráð. 1796 Katrín mikla
deyr, einn mikilhæfasti og litríkasti
stjómandi Rússaveldis. 1917 Mynd-
höggvarinn Auguste Rodin deyr, 77
ára að aldri. 1913 Vilhjálmur Þýska-
landskeisari bannar hermönnum sín-
um að dansa tangó.
Afmælisbörn dagsins
Lúðvík XVIII Frakkakóngur, tók
við völdum eftir fall Napóleons,
1755. Rock Hudson bandarísk
kvikmyndastjama, 1925. Martin
Scorcese bandarískur leikstjóri, hef-
ur meðal annars gert Taxi Driver og
Raging Bull, 1942.
Málsháttur dagsins
Ástin er hvikul, hverful og svikul.
Annálsbrot dagsins
Á Bjama-
stöðum í
Blönduhlíð
fæddist kálf-
ur með
t v e i m u r
sundurlaus-
um höfðum, alsköpuðum, og hálsum
tveim allt að bógum, en að öðm sem
annar kálfur.
Mælifellsannáll, 1698.
Bókadómur dagsins
Ágæturframsóknarmaður, sem nú
er látinn, gat aldrei fyrirgefið Lax-
ness það, að tíkin hans Bjarts í Sum-
arhúsum var lúsug. Það var talinn
rógur um Framsóknarflokkinn.
Sverrir Kristjánsson,
Þjóðviljinn 25. aprfl 1962.
Ord dagsins
Kossins dýpstu dulannögn
dreyra ylja mínum.
Eg vil brenna ögn fyrír ögn
upp ífaðmi þínum.
Ókunnur höfundur.
Eftirmæii dagsins
Hann hafði það af að verða á móti
öllum heimsveldunum og dó glaður.
Halldór Laxness um Stein Steinarr.
Lokaord dagsins
Mikið skáld er Símon!
Hinstu orð Guðmundar Ámasonar dúllara.
Skák dagsins
f dag er skoðum við fléttu af rónt-
antíska skólanum. Zarovnjtov hefur
hvítt en Pankratov hefur svart og á
leikinn. Hvíti kóngurinn er býsna
umkomulaus í hominu enda em liðs-
menn hans illa settir og fjarri því
góða gamni sem Pankratov hristir
framúr erminni. Fómir og fjör -
hvað gerir svartur?
I
1. ... Hxa4!! 2. bxa4 Dxb2+!!
Drottningu og hrók fómað í tveimur
leikjum, afgangurinn er formsatriði.
3. Kxb2 Rc4++ Tvískák, með ridd-
ara og biskup. 4. Kb3 Ra5+ 5. Kxb4
Hb8+ og mát í næsta leik, 6. Ka5
Bc3 mát. Nett.