Alþýðublaðið - 19.01.1995, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 19. JANÚAR 1995
MWBWBIB
20856. tölublað
Hverfisgötu 8-10 Reykjavík Sími 625566
Útgefandi Alprent
Ritstjórar Hrafn Jökulsson
SigurðurTómas Björgvinsson
Umbrot Gagarín hf.
Prentun Oddi hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing
Sími 625566
Fax 629244
Áskriftarverð kr. 1.550 m/vsk á mánuði.
Verð í lausasölu kr. 150 m/vsk
Snj óflóðav arnir
í kjölfar hins hörmulega slyss í Súðavík hefur kastljósið eðli-
iega beinst að því hvernig staðið er að vömum gegn snjóflóðum
í landinu. Þjóðin stendur frammi fyrir þeirri staðreynd, að á
tæpu ári hafa þrjú snjóflóð fallið, tvenn hafa krafist mannfóma,
og öll hafa verið utan skilgreindra hættusvæða. Af þessu hljóta
menn að draga þá ályktun, að aðferðir og forsendur við hættu-
mat séu ekki byggðar á nægilega traustum gmnni. I framhald-
inu er sjálfsagt að taka allar aðferðir við ákvörðun hættusvæða
til endurskoðunar, og kalla til alla þá menn sem geta lagt þeirri
vinnu lið, jafnt innlenda sem erlenda. Þó sannarlega séu færir
sérfræðingar í landinu er allra hluta vegna rétt að færa sér einn-
ig í nyt reynslu erlendra sérfræðistofnana.
En harmleikurinn í Súðavík hefur líka beint sjónum að því
undarlega skipulagi sem stjómsýsla snjóflóðavama lýtur. Sam-
kvæmt gildandi lögum em það Almannavamir ríkisins, sem
heyra undir dómsmálaráðuneytið, sem eiga að annast gerð
hættumata. Þær hafa sér til ráðuneytis ofanflóðanefnd, sem lýt-
ur félagsmálaráðuneyti, og ber að fjalla um allar tillögur áður
en þær em endanlega afgreiddar frá Almannavömum, sem
sendir hættumat til staðfestingar félagsmálaráðherra. Veður-
stofan, sem er undir umhverfisráðuneytinu, annast hins vegar
öflun allra gagna sem lúta að snjóflóðahættu, sér um mælingar
á snjóalögum og er því ábyrg fyrir eftirliti með snjóflóðahættu,
og hefur að auki samkvæmt lögum viðvömnarskyldu. Það er
hins vegar sveitarfélögunum, sem ber lögum samkvæmt að
ráða snjóeftirlitsmenn, en laun þeirra em greidd af hálfu af því
og Veðurstofunni, og hann starfar jafnframt að fyrirmælum
hennar. Jafnframt er það lagaskylda sveitarfélagsins að hafa
fmmkvæði að tillögum um vamarvirki fyrir hættusvæði.
Þetta er afar flókið ferli, og augljóslega ekki það heppilegasta
til að tryggja skilvirk vinnubrögð. Langskynsamlegast væri að
ábyrgðin á bæði eftirlitinu og vamarvirkjum væri hjá sama
ráðuneyti. Vamarvirkin em eðlilega tengd skipulagi, sem fellur
undir umhverfisráðuneytið, og því líklega heppilegast að ofan-
flóðanefnd, og verkefni hennar, væm vistuð þar. Nú liggur jafn-
framt fyrir stjómarfmmvarp, þar sem lagt er til að hlutdeild of-
anflóðasjóðs í kostnaði vegna vamarvirkja verði aukin úr 80%
í 90%, og ráðherra geti þar að auki heimilað lán til félítilla sveit-
arfélaga fyrir þeim 10% sem upp á vantar. Þannig má segja, að
fjánnögnun vamarvirkja sé að mestu leyti komin yfir á ríkið.
Því er skynsamleg sú hugmynd, sem umhverfisráðherra reifar í
Alþýðublaðinu í dag, að fmmkvæðisskylda að gerð vamar-
virkja verði flutt frá sveitarfélögunum, og yfir til ríkisins, til
dæmis ofanflóðanefndar. Fyrir því er hægt að færa fleiri rök.
Aðalatriðið er, að menn læri af reynslunni. Snjóflóðavamir
og -eftirlit er ungt í landinu. Byggð hefur víða þróast með þeim
hætti á öldinni, að þegar menn fóm að gera sér betri grein fyrir
vá snjóflóðanna, og þróa hættumöt, þá kom einfaldlega í ljós,
að víða er búið að byggja á svæðum, þar sem einhver snjóflóða-
hætta er fyrir hendi. Spumingin sem stjómvöld standa nú
frammi fyrir er þessi: Hvemig ætla þau að bregðast við, ef fólk
á slíkum svæðum óskar eftir stuðningi við að flytja sig um set?
Onnur sjónarmið

ESÍSS
ab bua a
=g?
f jórtán

gg§ SIS &s. wm 1U

Oavíd er á kafi f * ,1»
sdsíjóma bænum

Hór crekkium að ræða
“mt<*halduro(ns
...._...»
SteerrixrdniuTTÍrarir
'virmnnsAiTtnetUy
Wttm.

Enn á ný velta menn fyrir sér mörkum hins
byggilega heims. Þennan sólarhringinn hafa
tæplega eitt þúsund Vestfirðingar flúið
heimili sín. Það er ekki ný saga að búseta á
Vestfjörðum er barátta við náttúru, veður
og einangrun...Vestfirðirnir eru engu líkir í
veldi sínu og hrikalegri fegurð. Þeim er
reyndar ekki fisjað sman, Vestfirðingum, í
lífsbaráttunni og ást sinni á átthögun-
um...þá verður líka að gera þá kröfu að aðr-
ir landsmenn skilji þær erfiðu aðstæður
sem fylgja búsetu á ystu strönd, umgirtri
fjallaborg og veðurofsa marga mánuði á ári.
Það er enginn barnaleikur, skrifar Ellert. B.
Schram í forystugrein DV í gær.
Auðmýkt
en þrautseigja
Tíminn og Morgunblaðið fjöll-
uðu í forystugreinum í gær um
harmleikinn í Súðavík. Forystu-
grein Túnans er svohljóðandi:
Þjóðin hefur að vonum fylgst
höggdofa með þeim harmleik sem
gerst hefur í Súðavík. Þegar slíkir at-
burðir gerast, þagnar dægurþras og
rígur.
Það liggur í hlutarins eðli að snjó-
flóð verða ætíð þegar veðurfarslegar
aðstæður eru verstar og óhægast um
vik að bjarga. Svo var að þessu sinni.
Þegar þannig háttar til, kemur einkar
vel í ljós mikilvægt hlutverk björg-
unarsveita í öllum byggðarlögum og
nauðsyn á því að hafa skipulag og
mannafla tii björgunar. Það er krafta-
verki líkast að hægt skuli á skömm-
um tíma að kalla til á heimaslóðum
þjálfað björgunarlið, sem heldur út í
leit án utanaðkomandi aðstoðar í sól-
arhring við þær aðstæður sem eru
fyrir vestan. Um allt land er fólk
reiðubúið að leggja sig í lífshættu til
þess að bjarga öðru fólki; slíkt hættu-
ástand er á Vestfjörðum í þeim
veðraham sem þar geisar. Þetta á
ekki síst við um sjómennina og
björgunarsveitarmennina, sem komu
á vettvang sjóleiðina.
Annar þáttur, sem ekki er veigalít-
ill, er þáttur útvarps og íjarskipta.
Þegar slíkir atburðir gerast, reynir á
Ríkisútvarpið, einkum fréttastofuna,
sem flutti stöðugt fréttir eftir því sem
tök voru á.
Þessir atburðir ættu að minna á
hve mikil nauðsyn ber til að Land-
helgisgæslan hafi yfir að ráða traust-
um skipakosti í viðbragðsstöðu.
Hlutur fiskiskipaflotans, Fagraness-
ins og þeirra manna, sem þar stóðu í
eldlínunni, er eftirminnilegur.
Því miður eru það oft stórslys og
hörmulegir atburðir sem minna
þjóðina á gildi ýmissa grundvallar-
þátta í öryggismálum. Þeir eru í
fyrsta lagi að hafa tiltækt björgunar-
lið og almannavamaskipulag, í öðru
lagi að hafa öfluga Landhelgisgæslu,
með skipakost í viðbragðsstöðu, og í
þriðja lagi að hafa útvarp sem nær til
allra landsmanna og gott kerfi til
fjarskipta. Gildi þessa hefur sýnt sig
svo ekki verður um villst síðustu
dagana.
tburðir sem þessir leiða hugann að
skipulagi snjóflóðavama og mati á
hættusvæðum, jafnvel umræðu um
réttmæti byggðar á sömu svæðum.
Sú umræða verður ofarlega á baugi á
komandi tíð. Nú skiptir hins vegar
mestu máli að einbeita kröftunum að
því að koma í veg fyrir frekari hörm-
ungar, ef það er í mannlegu valdi.
Við emm minnt á það hve smár
maðurinn er í raun í viðureigninni
við náttúruöflin. Frammi fyrír þeim
þarf að sýna auðmýkt, en jafnframt
þrautseigju. mestu máli skiptir að
gefast ekki upp. Þessu landi og nátt-
úmfarinu fylgir hætta, sem þarf að
fifa með. Skilningur á þessu þarf æt-
íð að ríkja, einnig hjá þeim sem em
fjarri vettvangi atburða að þessu
sinni.
Atburðir dagsins
1793 Lúðvík XVI Frakkakóngur
dæmdur til dauða. 1942 Japanir ráð-
ast inn í Burma. 1966 Indira Gandhi
verður forsætisráðherra Indlands,
fyrst kvenna í heiminum til að hljóta
slíka vegtyllu. 1992 Lag Sykurmol-
anna Hit kemst í 17. sæti breska vin-
sældalistans.
Afmælisbörn dagsins
James Watt Skotinn sem fann
upp gufúvélina, 1736. Edgar Allan
Poe bandarískur höfundur hryllings-
sagna og magnaðra kvæða, 1809.
Paul Cezanne franskur listmálari,
1839. Ólafur Thors forsætisráð-
herra fimm ríkisstjóma, 1892. Janis
Joplin bandarísk rokkstjama, 1943.
DoIIy Parton bandarísk sveitasöng-
kona, 1946.
Annálsbrot dagsins
Dauðadómur gekk yfir Clemens
Það er hryggð í huga fólks þessa
dagana. Samhugur er dýrmætur,
þegar á bjátar. Allir skynja þann
harmleik, sem hefur átt sér stað, og
sú mynd kemur enn betur í ljós eftir
því sem atburðarásin skýrist. Allra
hugur leitar til þeirra sem beijast
hinni hörðu baráttu.
Enginn ræður för
Forystugrein DV, sem EUert B.
Schram skrifaði, í gær er svohijóð-
andi:
Islenska þjóðin hefur fylgst með
hildarleiknum í Súðavík hljóðlát og
döpur. íslendingar em ýmsu vanir í
samneyti sínu við náttúmöflin en
snjóflóðið vestra hefur hrifsað til sín
fleiri fómarlömb og valdið meira
eignatjóni en dæmi em um í langan
aldur.
í raun og vem má það teljast
kraftaverk að fólk hafi sloppið lif-
andi undan flóðinu og mikill er sá
lífskraftur sem ræður því að tvö ung-
menni finnast lifandi eftir fimmtán
og tuttugu og íjögurra tíma leit.
Fréttir af þessum atburðum em
válegar. Þjóðin er harmi slegin. Þó er
það ekki á færi annarra en þeirra sem
em í beinni snertingu við aðstæður
að ímynda sér og upplifa það áfall
sem dunið hefur yfir. Lítið þorp er
rústað á svipstundu. Ung böm em í
meirihluta þeirra sem farast. Óveður
geisar, fimbulkuldi og blindbylur.
Undir þessum kringumstæðum vom
björgunaraðgerðir eins erfiðar og
hugsast getur.
Það segir hins vegar mikið um
viðbrögð Vestfirðinga og þjóðarinn-
ar að björgunarmenn streymdu að og
vfluðu ekki fyrir sér að leggja nótt
við dag til að leita þeirra sem saknað
var. Sá hetjuskapur gleymist ekki.
Súðavík við Álftaljörð er ekki
stórt byggðarlag. Þar hafa búið rúm-
lega tvö hundmð manns. Þorpið
stendur undir þverhníptu fjallinu
eins og svo mörg önnur sjávarþorp
allt frá Vestfjörðum til Austurlands.
I raun og vem hefur mannskepnan
verið að bjóða náttúmöflunum birg-
inn með bólfestu sinni og ljóst er að
snjóflóðið í Súðavík á eftir að vekja
upp margar spumingar um slíka
byggð. Að minnsta kosti er víst að ís-
lensk stjómvöld verða að endurmeta
snjóflóðavamir á þessum stöðum og
haga byggð í Iandinu með tilliti til
þeirra aðstæðna sem hvarvetna blasa
við. Fullyrða má að öllum kenning-
um um snjóflóð og snjóflóðahættur
er kollvarpað með þessum voveif-
legu atburðum.
Hvað réð því að ný hús í Súðavík
hafa verið reist á þeim stað og með
þeim hætti sem raun ber vitni? Hvað
réð því að bamaheimili er staðsett
efst í hlíðinni og ekkert nema tilvilj-
un og duttlungar náttúrunnar ráða
því að snjóflóðið féll tveimur
klukkustundum áður en bömin em
mætt í leikskólann? Sú hugsun verð-
ur ekki hugsuð til enda hver eftirleik-
urinn hefði orðið.
Það má jafnvel spyija hvort Súða-
vík eigi afturkvæmt til búsetu? Hver
Bjamason fyrir galdra, hver síðar
framfluttur var og af kongl. Majest.
útlægur ályktaður varð af öllum
kongsins löndum og ríkjum.
Eyrarannáll, 1690.
Málsháttur dagsins
Oft eiga smiðs böm ónýta hnífa.
Orð dagsins
Mig dreymdi um dýrlegt sumar
í dimnasta norðanbyl.
Þó sál mín syngi af gleði,
er sorgin mitt undirspil.
Davíð Stefánsson frá Fagraskógi.
Lokaorð dagsins
Drottinn! Aumkaðu mína hrjáðu
sál.
Hinstu orð afmælisbamsins Edgars Allans
Poe, d. 1849.
Drykkjuþvaður dagsins
Þegar maður les, er einna helst
einsog maður sé að hlusta á blaður
vill kalla yfir sig, fjölskyldu sina og
böm slíka hættu í framtíðinni? Enn á
ný velta menn fyrir sér mörkum hins
byggilega heims. Þennan sólarhring-
inn hafa tæplega eitt þúsund Vest-
firðingar flúið heimili sín.
Það er ekki ný saga að búseta á
Vestfjörðum er barátta við náttúm,
veður og einangmn. Þar hefur fólk
samt viljað búa og Vestfirðimir em
engu líkir í veldi sínu og hrikalegri
fegurð. Þeim er reyndar ekki fisjað
saman, Vestfirðingum, í lífsbarátt-
unni og ást sinni á átthögunum.
Römm er sú taug. Það er heldur ekki
líkt Vestfirðingum að gefast upp en
þá verður líka að gera þá kröfu að
dmkkins manns, sem er viti sínu
fjær.
Umsögn „Hanncsar á hominu“ um t)ókina í
Unuhúsi eftir Þórberg Þórðarson. Alþýðublað-
ið 16. mars 1963.
Skák dagsins
Skák dagsins var tefld í hinni
soltnu borg, Havana á Kúbu fyrir
tveimur ámm. Lugo hefur hvítt og á
leik en Elizart Cardenas hefur
svart.
Hvftur hefur fómað manni fyrir
myljandi sókn, og nú lætur hann kné
aðrir landsmenn skilji þær erfiðu að-
stæður sem fylgja búsetu á ystu
strönd, umgirtri ljallaborg og vcðu-
rofsa marga mánuði á ári. Það er
enginn bamaleikur.
Allt þetta kemur upp í hugann
þegar slíkar hörmungar dynja yfir.
Mönnum fallast hendur. Hugur þjóð-
arinnar er hjá aðstandendum þeirra
sem fómst og eiga um sárt að binda.
Við fögnum þeim sem sluppu úr
helju en syrgjum þá sem urðu flóð-
inu að bráð. Eftir stendur hnípin
Súðavíkin og þjóð sem enn einu
sinni hefur mátt greiða sinn toll í
mannslífum og sorg.
Það ræður enginn sinni för.
fylgja kviði. Hvíti biskupinn leikur
lykilhlutverk í einfaldri áætlun Lu-
gos, en Cardenas gafst upp eftir að-
eins tvo leiki og þá var guðsmaður-
inn á d2 enn áhorfandi að hildar-
leiknum. Hvað gerir hvítur?
1. e7+! Dxe7 Aðrir leikir em engu
skárri. Lugo gerir nú útum taflið. 2.
Rxd5 Svartur gafst upp. Hann á enga
viðunandi vöm við Ba5+.
Dagatal 19. janúar