Alþýðublaðið - 15.02.1995, Blaðsíða 5

MIÐVIKUDAGUR 15. FEBRÚAR 1995
ALÞYÐUBLAÐIÐ
5
Tengsl alþýðubandalagsmanna og fyrrum einræðisríkja Austur-Evrópu
Alþýðubandalagið er fast
í f jötrum kalda stríðsins
- segir Björn Bjarnason, formaður utanríkismálanefndar Alþing-
Harðar deilur urðu á Alhingi á við höfum eldað grátt silfur saman,
fiSimíuttBÍðtötíaiVÍðs!tííjffl/^ °g hann á Þjóð-
israðherra var til umíjöllunar. í ræðu
sinni vék Björn Bjarnason, formað-
ur utanríkismálanefndar þingsins, að
sjónvarpsþættinum I nafni sósíal-
ismans þarsem sýnt var fram á náin
tengsl alþýðubandalagsmanna og
Stasi - leynilögreglu Austur-Þýska-
lands. Bjöm lagði áherslu á, að Al-
þýðubandalagið hefði enn ekki gert
upp við fortíð sína og ekki væm öll
kurl komin til grafar í þeim efnum.
Allir helstu foringjar Alþýðubanda-
lagsins réðust af hörku gegn Bimi,
og þannig lét Olafur Ragnar
Grímsson þau orð falla, að ræða
Bjöms bæri vott um „sjúklegt hugar-
far“. I kjölfar þessara umræðna á Al-
þingi hefur mjög verið um málið
fjallað í ijölmiðlum. Bjöm Bjama-
son er viðmælandi Alþýðublaðsins í
dag.
Alþýðubandalagsmenn halda
því fram að verið sé að vekja upp
löngu dauða drauga úr kalda
stríðinu með þessum umræðum
núna. Hvert er þitt álit á því?
„Mitt álit á því er, að þessar um-
ræður hljóti að fara fram hér á landi
einsog hvarvetna annarsstaðar þar-
sem koma fram upplýsingar sem
sýna að sé ástæða til að brjóta til
mergjar þátttöku manna í stjómmál-
um á þeim forsendum sem lýst er í
skjölum sem fyrir liggja. Þau sýna að
alþýðubandalagsmenn fóm til Aust-
ur-Þýskalands og vom þar á vegum
kommúnistaflokks Austur-Þýska-
lands og Alþýðubandalagsins til að
ræða aðferðir, í því skyni að hafa
áhrif hér á framvindu stjómmála.
Hvarvetna þarsem þetta hefur legið
fyrir með þessum hætti hafa menn
rætt það á pólitískum vettvangi.
Ég sé litla ástæðu til að kenna
þetta við kalda stríðið, þarsem ég tel
að því sé lokið og að þetta sé frekar
eðlilegt uppgjör sem rnenn ganga í
gegnum innan flokka og milli flokka
á forsendum þeirra upplýsinga sem
fyrir liggja."
viljanum, og tekið margar rimmur
um þessi mál. Það kemur mér þægi-
lega á óvart að hann lýsir sér núna
sem pólitískum flóttamanni frá Aust-
ur-Þýskalandi. Ég hef hingað til ekki
getað skilið neitt af því sem hann
hefur sagt um þróun mála þar, eða
annarsstaðar fyrir austan tjald. þann-
ig að hann hefði verið pólitískur
flóttamaður þaðan.“
Annar skilningur á lýðræði
I útvarpsþætti núna á sunnu-
daginn sagði Svavar að málflutn-
ingur væri „fyrir neðan allar hell-
ur“. Jafnframt sagði hann um þig:
„Mér fannst hann skjúta sig útúr
forystulínu Sjálfstæðisflokksins
með þessu ofstæki sem heltók
hann þarna í ræðustóli.“ Ertu bú-
inn að skjóta þig útúr forystulínu
Sjálfstæðisflokksins?
„Sem betur fer er nú málum þann-
ig háttað í Sjálfstæðisflokknum, að
það eru ekki forystumenn Alþýðu-
bandalagsins eða fyrrverandi for-
menn þess flokks, sem ákveða hverj-
ir eru þar í forystulínu. Þetta orðalag
allt og þessi upphlaup í Svavari sýna
náttúrlega að þessir menn em smit-
aðir af einhveijum ranghugmyndum
um stjómmál. Hann heldur að hann
geti hlutast til um málefni Sjálfstæð-
isflokksins, og það var einmitt útá
þetta sem nám þeirra gekk í Austur-
Þýskalandi: Að lýðræðisreglur væm
tæki fyrir stjómmálamenn til að
beita, fremur en reglur sem þeir ættu
að fara eftir. Þetta tal allt um Sjálf-
stæðisflokkinn og mig skiptir engu
máli þegar það kemur frá Svavari, og
ég skil nú ekki hversvegna hann ætti
að hafa einhverjar sérstakar áhyggjur
af þessu.“
Mönnum finnst skipta
máli hvar Svavar var
Finnst þér að komið hafi fram
viðhlítandi skýringar á því, hvers-
vegna skjölin um Svavar
„Ég hef nú svo lengi fylgst með Svavari
Gestssyni í stjórnmálum, og við höfum
eldað grátt silfur saman, ég á Morgun-
blaðinu og hann á Þjóðviljanum, og tekið
margar rimmur um þessi mál. Það kemur
mér þægilega á óvart að hann lýsir sér
núna sem pólitískum flóttamanni frá
Austur-Þýskalandi.“
Pólitískur flóttamaður
frá Austur-Þýskalandi
Svavar Gestsson segist ekkert
hafa að fela, og hann liafi raunar
flúið Austur-Þýskaland. Hvað
flnnst þér um þá söguskýringu
hans?
,Já, ég var nú mjög undrandi þeg-
ar Svavar Gestsson greip til þess
ráðs í þingumræðunum að ráðast á
mig fyrir að brigsla sér um landráð af
því ég hefði talað um Stasi-tengsl
hans. Þetta var algjörlega úr lausu
lofiti gripið. Ég talaði aldrei um Stasi-
tengsl Svavars Gestssonar, og sagði
raunar í þinginu að ég gæti ekki talað
um hans tengsl við Stasi af því það
fyndust engin gögn um þau efni, en
hinsvegar lægi fyrir að það hefðu
verið til gögn en þeim var eytt. Þann-
ig að ég get ekkert fullyrt um þetta
og gerði það ekki. Ég átta mig ekki á
því hversvegna hann kaus að gera sig
að þessu fómarlambi algjörlega að
ástæðulausu.
Ég hef nú svo lengi fylgst með
Svavari Gestssyni í stjómmálum, og
voru fjarlægð úr hirslum Stasi 25.
júní 1989.
„Nei. Sé þetta rétt, sem fram kom
í sjónvarpsþættinum, að skjölin haft
verið fjarlægð og þeim eytt sunnu-
daginn 25. júní 1989, þá er málið
þannig vaxið að mér finnst ekki
komnar fram viðhlítandi skýringar á
því.“
Þegar blaðamaður DV spurði
Svavar, hvar hann hefði verið
þennan tiltekna dag, svaraði hann
því engu. Finnst þér að Svavar
þurfl að gera hreint fyrir sínum
dyrum?
„Ég heyrði nú Svavar svara þess-
um spumingum, las þetta í DV og
heyrði svör hans í útvarpsþættinum.
Mér finnst ekkert óeðlilegt að fjöl-
miðlamenn haft áhuga á þessu. Það
er ekkert nýtt í sjálfu sér að stjóm-
málamenn séu spurðir urn hvar þeir
vom á tilteknum dögum, ef það
skiptir máli í pólitísku samhengi.
Það er alveg augljóst af þeim um-
ræðum sem orðið hafa um þetta mál,
að menn telja það skipta máli hvar
„í innanlandsmálum
veit raunverulega
enginn hvað
alþýðubandalags-
menn eru að tala
um. Þeir kenna
stefnu sína við út-
flutning og siðbót.
Mér finnst nú að
flokkur sem vill
leggja höfuðáherslu
á siðbót, eigi að
taka það sem
siðbótarverkefni
númer eitt að gera
hreint fyrir sínum
dyrum.“
Svavar var. Hann verður að bregðast
við því, ég get ekki sett mig í þá
stöðu að dæma um það. En það er
ekkert nýmæli að menn velti slíku
fyrir sér. Oft hafa menn til dæmis
vakið athygli á því, í umræðum um
æviferil kommúnistaforingja, að þar
séu oft gloppur. Fræg er deila, sem
stóð í ntörg ár í Frakklandi, um Mar-
chais fyrrverandi formann franska
kommúnistaflokksins, og snerist um
það hvar hann hefði verið á ákveðnu
tímabili í síðari heimsstyrjöld. Menn
voru með ýmsar getgátur um það, og
ég veit ekki hvort það upplýstist að
fullu. Það er alls ekkert nýmæli, að
menn velti fyrir sér hvar stjómmála-
menn vom einstaka daga.“
Ólafur Ragnar
fer oft yfir strikið
Mörgum kom á óvart að Olafur
Ragnar Grímsson skyldi blanda
sér í umræðuna með svo afdrátt-
arlausunt hætti, þarsem hann á
ekki sögulegar rætur í hreyfingu
sósíalista. Hann viðhafði um þína
ræðu, að hún væri til marks um
„sjúklegt hugarfar“. Hvað viltu
segja um málflutning Ófafs Ragn-
ars?
„Ólafur Ragnar er því marki
brenndur í svona umræðum, að hann
fer æði oft yfir strikið. Það hefúr
gerst nokkmm sinnum þegar ég hef
fylgst með honum í sölum Alþingis,
að hann hefur gengið of langt. Ég tel,
að þegar menn ganga of langt í yfir-
lýsingum og óvirðingarorðum um
andstæðingana, sé það ekki til marks
um góðan máistað. Það kom mér
ekki á óvart að Ólafur Ragnar færi að
hnýta í mig ónotum, enda í samræmi
við það sem áður hefur gerst.
Hinsvegar kom mér almennt á
óvart, hvað alþýðubandalagsmenn
bmgðust illa við ummælum mínum í
umræðunum. Ég setti málið í sam-
hengi við uppgjör almennt, við þann
vanda sem menn standa frammi fyrir
í Evrópu og tengist hmni kommún-
ismans. Ég átti ekki von á því, að all-
ar umræðumar um skýrslu utanríkis-
ráðherra yrðu þessu marki brenndar
og alþýðubandalagsmennimir teldu
sér hag af því að hefja sinn vanda
uppí eitthvað æðra veldi. En Ólafur
Ragnar gaf tóninn því hann talaði
næstur á eftir mér. Hann hafði 30
mínútur til umráða og 25 af þeim
fóm í útlistanir á þessum málum.
Síðan flutti hann aðra ræðu í 15 mín-
útur, þarsem hann virtist frekar tala
sem stjómmálafræðingur um vanda
Björn Bjarnason: Ef það er einhver flokkur á Alþingi sem er fastur í fjötrum kalda stríðsins, að því er stefnu og
skoðanir varðar, þá er það Alþýðubandalagið.
flokka í þessu samhengi. Mér þóttist
þessi málflutningur allur mjög ein-
kennilegur, og ekki til þess fallinn að
sannfæra neinn um að Alþýðubanda-
lagið haft í raun gert hreint fyrir sín-
um dymm.“
Reynt að þagga
niður í umræðunni
Finnst þér þessi harkalegu við-
brögð Ólafs Ragnars benda til
þess, að hann óttist að eitthvað í
fortíð Afþýðubandalagsins þoli
ekki dagsins ljós?
„Mér finnst þessi harkalegu við-
brögð benda til þess að þeir vilji kaf-
færa þá menn sem impra á þessu, og
líka fæla aðra frá því að taka málið
upp. Það hefur alltaf verið taktík
þessara manna. Þú þekkir það sjálf-
ur. f umræðunum las Ólafur Ragnar
úr grein sem hann skrifaði 31. des-
ember 1989 þarsem hann gerði upp
við lenínismann, og þar taldi hann að
Alþýðubandalagið hefði gert hreint
fyrir sínum dymm. Ég minnti á það,
að nokkmm mánuðum síðar hefðuð
þið, nokkrir félagar í flokknum, yftr-
gefrð Alþýðubandalagið af því að
þið tölduð að málin hefðu ekki verið
gerð upp. Ég man vel eftir þessu, og
þeim orðum sem þá féllu. Það var al-
veg augljóst að menn töldu þá að
þessi grein Ólafs Ragnars dygði
ekki. Þið vomð nokkuð margir,
áhrifamenn í Alþýðubandalaginu,
sem fómð einmitt af þessum sök-
um.“
Dr. Þór Whitehead hefur upp-
lýst í viðtali við Alþýðublaðið, að
skömmu fyrir fall Berlínarmúrs-
ins var heilu vagnhlössunum af
leyniskjölum Stasi ekið til
Moskvu. Er ekki nauðsynlegt að fá
leyfi til að rannsaka þessi skjöl?
, Jú, ég tel að það hljóti að vera. Ég
veit ekki hvort það þarf sérstakt
leyft. Það getur hver sem er fengið
að rannsaka skjölin, og það em meira
að segja aðilar í Moskvu sem bjóðast
til að rannsaka svona skjöl, ef um er
beðið. Ég tel að þetta sé spuming um
framtak frekar en nokkuð annað.“
Eðlilegt að fjalla
um málið á Alþingi
Hver finnst þér að ætti að eiga
frumkvæði að slíku. Nú er nokkuð
ljóst að það kemur að minnsta
kosti ekki frá Alþýðubandalaginu.
„Það kemur ömgglega ekki það-
an. Ég veit nú ekki hvort það á að
koma frá pólitískum flokkum eða
ríkisvaldinu. Þetta er fremur á sviði
ffæðimanna eða atorkusamra blaða-
manna. Mér fmnst til dæmis að Jón
Ólafsson fréttamaður haft staðið sig
mjög vel við að afla slíkra upplýs-
inga.“
Hvert finnst þér að sé eðlilegt
framhald af þeirri umræðu sem
stóð yfir á Alþingi á fimmtudaginn
og hefur geisað í fjöfmiðlum?
„Ég veit ekki hvort nokkm sinni
fæst botn í þetta þannig að allir séu
við það sáttir. Einsog alltaf, þegar
svona mál koma upp, em einhveijir
sem telja að of langt sé gengið. Það
er eðlilegt þetta komi ungu fólki,
sem ekki þekkir til þessara mála, í
opna skjöldu. En þeir sem verið hafa
þátttakendur í þessu um langt árabil
og þekkja til, telja eðlilegt og sjálf-
sagt að fjalla um þessi mál einsog
önnur sem upp koma. Það er ein-
kennilegt þegar menn setja upp
vandlætingarsvip yfrr því að það sé
fjaliað um stjómmál í sölum Alþing-
is. Það er einsog menn gleymi því að
þetta er þó aðal stjómmálavettvang-
ur þjóðarinnar. Á Alþingi á ekki bara
að ræða um tölur og útreikninga eða
einhver tæknileg atriði. Þar verður
lfka að ræða unt stjómmál í víðara
samhengi. Þessar umræður hafa
núkið gildi til þess að hreinsa and-
rúmsloftið. Ég bíð enn eftir því að
Alþýðubandalagið geri þetta upp,
með þeim hætti sem sómasamlegt er.
Það er rétt sem utanríkisráðherra
sagði við umræðumar, að við emm
að fjalla um flokk sem hefur ekki
breytt um stefnu, til dæmis í utanrík-
ismálum, frá því á tímum kalda
stríðsins. Ef það er einhver flokkur á
Alþingi sem er fastur í fjötrum kalda
stríðsins, að því er stefnu og skoðan-
ir varðar, þá er það Alþýðubandalag-
ið. Þetta liggur alveg ljóst fyrir. Að
vísu hefur Olafur Ragnar reynt að
gera tilraunir til að breyta þessu eitt-
hvað. í innanlandsmálum veit raun-
vemlega enginn hvað alþýðubanda-
lagsmenn em að tala um. Þeir kenna
stefnu sína við útflutning og siðbót.
Mér fínnst nú að flokkur sem vill
leggja höfuðáherslu á siðbót, eigi að
taka það sem siðbótarverkefni númer
eitt að gera hreint fyrir sínum dyr-
um.“