Alþýðublaðið - 27.04.1995, Blaðsíða 8

*p
'mWFILL/
4 - 8 farþega og hjólastólabílar
5 88 55 22
HÞVDUBHIHU
míWILL/
4 - 8 farþega og hjólastólabílar
Fimmtudagur 27. apríl 1995
63. tölublað - 76. árgangur
Verð í lausasölu kr. 150 m/vsk
■ Pólitískt uppgjör milli flokka fer fram á vorþinginu, segir Svavar Gestsson
þingflokksformaður Alþýðubandalagsins í spjalli við Sæmund Guðvinsson.
Fróðlegt að sjá Pál
með Brusselkrossinn
Textasmíði stjórnarsáttmálans úr prentsmiðju Sjálfstæðisflokksins.
Páll: Þarf að bera Ögmundur: Nú þegar Steingrímur: Jákvæð
frumvörp frá Brussei áhrifamikill þingmað- afstaða Svavars til
inn á Alþingi. ur. formennsku hans í Al-
þýðubandalaginu, en
víðtæk samstaða þarf
að nást um nýjan for-
mann.
„Ég reikna fastlega með því að
umræðumar á vorþinginu verði pól-
itískt uppgjör milli flokka eftir kosn-
ingamar og eftir stjómarmyndunina
eins og alltaf er á dögum nýs þings.
Það er ekki meiningin að það standi
yfir nema í tvær til þrjár vikur. Ríkis-
stjómin ætlar að bera þar inn einhver
fmmvörp frá Bmssel sem þarf að
staðfesta og verður fróðlegt að sjá
Pál Pétursson bera þann kross inn á
Alþingi," sagði Svavar Gestsson,
alþingismaður og þingflokksfor-
maður Alþýðubandalagsins, í spjalli
við Alþýðublaðið.
Svavar var spurður hvort samstarf
yrði milli stjómar og stjómarand-
stöðu um formennsku í nefndum
eins og á síðasta þingi. „Það finnst
mér alveg sjálfsagt. Það em nútíma
vinnubrögð í þingræði að stjómar-
andstaða sé virkjuð til ábyrgðar í
nefndastarfi. Það gekk mjög vel á
síðasta kjörtímabili og við munum
leggja á það áherslu að halda því
áfrarn."
En hvað með tal Jóhönnu Sig-
urðardóttur um að stjómarand-
staðan eigi að sameinast á ein-
hvern hátt?
„Stjómarandstaðan mun ömgg-
lega hafa samstarf um kosningar í
ráð og nefndir. Að öðm leyti verður
það bara að koma í ljós hvemig
hennar samstarf verður og það verð-
ur örugglega mismunandi eftir mál-
efnum eins og gengur.“
Mun Alþýðubandalagið halda
uppi harðri stjórnarandstöðu?
„Ég legg aðaláherslu á að við
reynum að vera sanngjöm. Mér
finnst það kannski meginmál og
meginkrafa umhverfisins að þing-
ræðið sé sanngjamt bæði milli
stjómar og stjómarandstöðu og
menn reyni að skoða aðstæður hvers
annars af sanngimi. Mér finnst mik-
ið nær að reyna að draga þá lýsingu
fram heldur en hvort menn em harð-
ir eða ekki harðir.“
Hvernig líst þér á stjórnarsátt-
málann?
„Það er ekki mikið hægt að byggja
á honum. Hann er mjög loðinn og
óljós. Það er mikið hægri sinnað
orðalag í honum og ekki hægt að
neita því að hann er talsvert frjáls-
hyggjulegur. Textasmíðin er alveg
úr prentsmiðju Sjálfstæðisflokks-
ins.“
Það verður skipt um formann í
Alþýðubandalaginu í haust og
Steingrímur J. Sigfússon gefur
kost á sér. Ætiar þú að styðja hann
til formennsku?
„Við höfum í sjálfu sér ekkert
fjallað um þessa hluti sérstaklega.
Jákvæð afstaða mín til hans hefur
komið fram áður en þetta er mál sem
við munum skoða á næstu vikum og
mánuðum. Ég mun bara leggja
áherslu á það fyrir mitt leyti að það
skapist eins víðtæk samstaða um það
eins og mögulegt er.“
Breytir koma óháðra inn í þing-
flokkinn einhverju?
„Hún breytir miklu. Þeirra aðild
að þessu pólitíska landslagi er mjög
myndarleg og sterk. En það á eftir að
koma í ljós hvernig þetta þróast ná-
kvæmlega því stutt er frá kosning-
um. Ég býst við að það skýrist eftir
því sem líður á árið og hvemig þeirra
\
LJ__________________________
Svavar: Meginkrafa að þingræðið
sé sanngjarnt og menn skoði að-
stæður hvers annars af sanngirni.
formlegu aðild að ákvörðunum verð-
ur háttað í framtíðinni. Ogmundur
Jónasson er auðvitað nú þegar
áhrifamikill þingmaður eins og nærri
má geta.“
Þú ert þá ánægður með þitt lið?
, Ja, ég er auðvitað fjarska ánægð-
ur með hlut Reykjavíkur. Okkur
tókst að bæta við manni eftir nokk-
urra ára lægð.“
Hvað hyggstu fyrir á næstunni
fyrir utan pólitíkina?
„Ég er að ljúka við að semja bók
sem kemur út í næsta mánuði og
fjallar um framtíðarsýn mína til
stjómmála. Það er svo draumurinn
að komast norður á Homstrandir í
sumar.“
■ Bryndís Hlöðversdóttir, nýrformaður Kvenréttindafélags Islands, í samtali við Stefán Hrafn
Hagalín um stefnu félagsins og hina brýnu þörf fyrir nýjar og róttækar aðgerðir í jafnréttismálum
„ Getum ekki lengur setið
aðgerðalaus á rassinum “
Bryndís Hlöðversdóttir: Ég horfi á ríkisstjórnina - sem kölluð hefur ver-
ið kölluð hlunkastjórnin - og sé þar óvígan her miðaidra karla og að-
eins eina konu..., svona rétttil að punta uppá. A-mynd: e.ói.
Bryndís Hlöðversdóttir, lög-
fræðingur og þingmaður Alþýðu-
bandalagsins í Reykjavík, er nýkjör-
inn formaður Kvenréttindafélags ís-
lands og tekur þar við búi af sjálf-
stæðiskonunni Ingu Jónu Þórðar-
dóttur. Alþýðublaðið heyrði á skot-
spónum af kosningunni og hringdi í
Bryndísi til að forvitnast um félagið,
stefnuna og afar slæma stöðu íslend-
inga hvað varðar jafnréttismálin.
Segðu mér til að bvrja með frá
félaginu.
„Kvenréttindafélag íslands er
gamalt, gróið og þverpólitískt félag -
stofhað árið 1907 af Bríeti Bjarn-
héðinsdóttur og fleiri góðum kon-
um með það markmið að vinna að
jafnrétti kvenna og karla á öllum
sviðum þjóðlífsins. Það er fólk úr
öllum flokkum í félaginu og gengur
ágætlega að starfa saman. Ætli við
séum ekki í kringum 600 til 700 tals-
ins. Félagið er opið báðum kynjum
og berst útfrá sjónarmiðum beggja. I
stefnuskránni er þannig að finna
hluti einsog að karlar njóti fæðingar-
orlofs til jafns á við konur. Það má
segja að þetta sé víðtækt mannrétt-
indafélag. Kvenréttindafélagið var
til skamms tíma var það því miður
komið með nokkurskonar kleinu-
ímynd, en við höfum verið að vinna í
því síðustu árin að bylta þeirri ímynd
og fá yngri konur inn. Það ætlunar-
verk hefur tekist ágætlega og innan-
borðs í stjóm félagsins í dag höfum
við komungar konur.“
Starfa einhverjir karlmenn inn-
an ykkar raða?
,J stjóminni em bara konur. Við
erum einungis með hálfan starfs-
menn - og hún er kona. Það em
samtsem áður þónokkrir karlar í fé-
laginu, en þeir em lítið virkir enn
sem komið er.“
Féiagið er þverpólitískt. Nú eru
uppi ákaflega mismunandi skoð-
anir um hvemig skuli vinna að
jafnrétti kynjanna. Verða virki-
lega aldrei neinir árekstrar?
„Öll emm við sammála um mark-
miðið, en höfum síðan ólíkar skoð-
anir á því hvaða leiðir á að fara að
því markmiði. Okkur hefur tekist að
mestu að sneiða hjá alvarlegum
flokkadráttum. Starfsemi félagsins
gengur mikið útá að halda fundi og
vekja athygli á málefnum kvenna og
karla og jafnréttismálum yfirhöfuð;
næsti fundur okkar er til dæmis um
föðurhlutverkið. En fræðsluhlut-
verkið er í öllu falli í fyrirrúmi hjá fé-
laginu."
Nú ert þú ekki eini lögfræðing-
urinn í stjórn félagsins; þið eruð
nokkrar og auk þess fræðingar. Er
ekki þörf á konum í stjórnina sem
koma úr láglaunahópunum er
hafa það verst?
Jú, kannski em þama of margir
fræðingar. Láglaunakonur em hins-
vegar íjölmargar í félaginu og hafa
setið í stjóm. Þetta skipaðist hinsveg-
ar svona núna.“
Staða jafnréttismála á ís-
iandi..., hún er ekki góð.
„Nei, hún er engan veginn nógu
góð. Það kom þessi skýrsla um dag-
inn um launabil kynjanna og hún
leiddi skelfilegar staðreyndir í Ijós.
Launabilið fer breikkandi og eykst í
samræmi við aukna menntun. Þetta
er virkilega sorglegt því ef við lítum
til forvera okkar í jafnréttisbarátt-
unni, þá var þeirra einlæga trú að
aukin menntun myndi færa konum
sama rétt og karlar hafa og aukin
völd. íslendingar era enn í dag ákaf-
lega aítarlega á merinni þegar kemur
að þátttöku kvenna í stjómmálum.
Við kjötkatlana - þegar úthlutun
valda stendur fyrir dymm - þykja
konur ekki boðlegar til að fara með
völd. Síðasta dæmið um þetta er
skipan ríkisstjórnarinnar.“
Hverjar telurðu höfuðástæður
þessa ójafnréttis?
„Það em auðvitað ríkjandi al-
mennir fordómar gagnvart konum í
þjóðfélaginu - bæði meðal karla og
kvenna. Fordómamir beinast eink-
um að því, að konur séu ekki jafn-
hæfar og karlmenn til forystu. A
vissan hátt má segja sem svo, að ein
af höfuðástæðunum fyrir ójafnrétt-
inu sé sú, að karlar hafa yfirleitt óbil-
andi trú á að þeir séu bestir til allra
hluta, en konur em stundum þessu
marki brenndar. Við íslendingar er-
um mjög illa settir í samanburði við
önnur Norðurlönd ef litið er til hlut-
falls kvenna á Alþingi. Eitt vanda-
málið í viðbót er að íslendingar hafa
útávið ímynd jafnréttissinnaðrar
þjóðar; að við séum eitthvað ægilegt
kvenréttindaland vegna kvenna sem
verið hafa í oddaaðstöðu íþjóðfélag-
inu. En þetta er afar hættuleg ímynd
sem gefur villandi mynd af ástand-
inu.“
Er þessi barátta ykkar kvenna
ekki einfaldlega of dreifð, felst að-
allega í litlum hópum og vantar
samhæfingu?
,Æg held að það sé miklu frekar
það, að við höfum lagt of mikið upp-
úr því að setja kvenkyns eintak á
toppinn. Reyndin er sú á Alþingi að
konur em í kringum 25 af hundraði,
en í Svíþjóð og Noregi er þetta hlut-
fall í kringum 40 af hundraði."
Þessi kvenkyns eintök sem stilit
er á toppinn, einangrast þau síðan
ekki frá öðrum konum?
„Það er hætt við því. Vitaskuld er
mjög mikilvægt að konur sjáist í
toppstöðum, en það er einfaldlega
ekki nóg. Við þurfum að gera svo
miklu meira. En Kvenréttindafélagið
- eða ég sem formaður þess - hefur
auðvitað engin einföld svör við þeirri
spumingu um hvaða úrræði skuli
nota til jafnréttis.“
Hvert er stærsta markmið jafn-
réttisbaráttunnar?
„Að vinna bug á launabilinu er
langstærsta verkefnið. Við þurfum
að taka upp markvissari starfsaðferð-
ir. Ágætt dæmi er um góða vinnu er
skýrslan um launabil kynjanna sem
unnin var í kjölfar Norræna jafn-
launaverkefnisins. Bara þessi skýrsla
vakti upp heilmikla umræðu og
henni þarf að halda lifandi. Við verð-
um að grípa til aðgerða. Norðurlönd-
in hafa til dæmis tekið upp starfsmat
til að ná þessu markmiði og sænska
Alþýðusambandið var í síðustu
kjarasamningum með þá kröfugerð
að konur fengu sérstakt forskot - sér-
stakar hækkanir - vegna bágrar
stöðu þeirra jafnréttislega séð. Mörg
lönd em nú að útfæra hugmyndina
um starfsmatið og ég varð fyrir gríð-
arlega miklum vonbrigðum með að
sjá ekki yfirlýsingu í sáttmála stjóm-
arinnar þess efnis, að stefnt verði á
þessi mið.“
Hvað finnst þér um kynjakvót-
ann í nefndir og stjórnir sem beitt
hefur verið með ágætum árangri í
ýmsum iöndum?
„Ég er fylgjandi kynjakvóta sem
neyðarúrræði vegna þess að staðan
er slík hér á landi. Mér finnst ekkert
óeðlilegt við að notast við kvóta ef
við viðurkennum það að konur eigi
að mörgu leyti erfiðara uppdráttar en
karlar - til dæmis í pólitík - vegna
þeirra viðhorfa sem em útí þjóðfé-
laginu. Þessar aðgerðir langtþvífrá
auðveldar og em að mörgu leyti
svona flóknar vegna hinna félags-
legu áhrifa sem þær hafa.“
Er ástandið hér ekki það slæmt
að útilokað er annað en að grípa til
róttækra aðgerða vilji menn jafna
launabilið?
„Það er akkúrat það sem er. Við
getum ekki lengur beðið eftir að við-
horf almennings breytist. Við verð-
um að horfa til næstu kynslóða, fólk
þarf að horfa á bömin sín og spyrja
sjálft sig hvort það ætli að bjóða
stúlkubörnum uppá þetta dapurlega
hlutskipti í framtíðinni. Það er nauð-
syn.“
Rótin að ójafnréttinu hlýtur að
liggja í uppeldinu. Hvaða skoðanir
hefur þú til dæmis á því sem
Margrét Pála er að gera með
bömum og foreldrum á leikskól-
anum í Hafnarfirði?
, Jvliðað við það sem ég hef kynnt
mér um það sem Margrét Pála er að
gera, þá sýnist mér það mjög spenn-
andi. Mér er sagt að þessir krakkar
komi mjög vel út sem einstaklingar
og mér finnst sjálfsagt að við reynum
að hafa áhrif á jafnréttismálin strax í
uppeldinu. Eins líst mér ágætlega að
reyna kynjaskiptingu í gmnnskólum
á borð við það sem reynt var á Akur-
eyri. Við eigum að leita allra leiða;
það er algjör frumskylda. Við getum
ekki lengur setið aðgerðalaus á rass-
inum og klórað okkur ráðþrota í
hausnum."
Hvað með setu þína á Alþingi.
Nú ert þú ung og vel menntuð
kona. Græddirðu ekki heilmikið á
þeirri staðreynd?
„Það getur vel verið. Mjög líklegt.
Það þykir í öllu falli óskaplega já-
kvætt þegar að kosningabaráttu
kemur að hafa unga konu á oddin-
um. En svo er það spumingin: Hvað
gefur þetta okkur þegar lengra er
komið? Ég horfi á ríkisstjómina...“
...sem kölluð hefur verið
hlunkastjórnin...
„...- já - og sé þar óvígan her
miðaldra karla og aðeins eina konu.
Þetta er ekki eina stjómin sem hefur
verið skipuð á þennan hátt undanfar-
in kjörtímabil; á þessum tímum áber-
andi jafnréttisbaráttu. Þetta virðist
eiginlega vera reglan á línuna; regla
bundin við alla flokka. Það væri
minna dapurlegt ef þessi ríkisstjóm
væri undantekningin. Mér finnst al-
veg ömurlegt, að horfa uppá enn eina
ríkisstjómina sem skipuð er karla-
hópi og einni konu; svona rétt til að
punta uppá.“