Alþýðublaðið - 28.04.1995, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
HELGIN 28. APRÍL -1. MAÍ1995
S k o ö a n
MMVBLMl
20910. tölublað
Hverfisgötu 8-10 Reykjavík Sími 625566
Útgefandi Alprent
Ritstjórar Hrafn Jökulsson
SigurðurTómas Björgvinsson
Fréttastjóri Stefán Hrafn Hagalín
Umbrot Gagarín hf.
Prentun Oddi hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing
Simi 625566
Fax 629244
Áskriftarverð kr. 1.550 m/vsk á mánuði.
Verð í lausasölu kr. 150 m/vsk
Sumargjöf
Framsóknar
í upphafi Kommúnistaávarpsins lýsti Karl Marx yfir því, að
vofa atvinnuleysisins gengi ljósum logum um Evrópu. Nær
einni og hálfri öld síðar er hún enn á kreiki, og ekki fundið það
meðal sem dugar til að kveða hana endanlega niður.
fslendingar hafa á síðustu árum haft af henni nánari kynni en
um áratugi. Fyrirvaralaust hrun á þorskstofni landsmanna árið
1991 skapaði hér meira atvinnuleysi en flestar núlifandi kyn-
slóðir höfðu þekkt af eigin raun. Það var ekki síst fyrir atbeina
jafnaðarmanna, að lagt var út í aðgerðir sem komu í veg fyrir að
spár verkalýðsforystunnar um 15 til 20 prósenta atvinnuleysi
rættust. Þegar jafnaðarmenn hurfu úr ríkisstjóm hafði þróun-
inni verið snúið við: þrjú þúsund ný störf urðu til á síðustu tólf
mánuðum fráfarandi stjómar.
Síðustu kosningar snemst að talsverðu leyti um atvinnumál.
Framsóknarflokkurinn lofaði að skapa tólfþúsund ný störf fyrir
aldamót. Fjölmargir landsmenn greiddu Framsóknarflokknum
atkvæði sitt út á þetta loforð. Nú er Framsóknarflokkurinn sest-
ur að völdum. En stefnuyfirlýsing nýju stjómarinnar er hins-
vegar reiðarslag fyrir það fólk sem bjóst við því að megin-
áhersla Framsóknar yrði á efndir hinna stóm orða. Þó leitað sé
logandi ljósi er ekki að fmna eitt einasta orð um hvemig Fram-
sókn ætlar að skapa tólfþúsund ný störf fram til aldamóta. Þar
er engin von gefín atvinnulausu fólki.
Á baráttudegi launafólks er þetta sumargjöf Framsóknar til
Islendinga.
Alþýðuflokkurinn
og launafólk
Alþýðuflokkurinn var á sínum tíma stofnaður af verkafólki,
til að beijast fyrir bættum kjömm nýrrar stéttar launamanna.
Velferðarkerfið íslenska, sem á fáa sína líka, er minnisvarði um
farsæla samvinnu Alþýðuflokksins og hreyfingar verkalýðsins
gegnum öldina.
Jafnaðarmenn líta ekki svo á að velferðarkerfið sé sköpunar-
verk sem ekki megi breyta. Þeir líta á það sem hlutverk sitt - og
skyldu - að taka þátt í að laga það að breyttum aðstæðum, til að
það þjóni sem best hinum upphaflegu markmiðum: að vemda
þá sem raunverulega eru hjálpar þurfi.
Hinir ýmsu þættir velferðarkerfisins þurfa að vera í stöðugri
endurskoðun. Reynsla síðustu ára hefur sýnt, að það er erfitt að
hnika kerfinu til. Einstakir, öflugir hópar á borð við sérfræði-
lækna, sem ekkert eiga sameiginlegt með venjulegu launafólki,
hafa beitt ósvífnum aðferðum til að koma í veg fyrir eðlilegar
leiðréttingar, sem hefðu að sönnu kippt spón úr þeirra aski, en
gert kerfið skilvirkara og ódýrara.
Af þeirri reynslu má ef til vill draga þann lærdóm, að besta
leiðin til að ná fram samstöðu um nauðsynlegar úrbætur á vel-
ferðarkerfinu sé aukin samvinna við verkalýðshreyfinguna á
því sviði. Alþýðuflokkurinn þarf sjálfur að hafa sína starfshætti
í stöðugri endurskoðun. Eitt af því sem hann þarf að endurskil-
greina er afstaða hans og tengsl við verkalýðshreyfinguna. í
samvinnu hafa bæði Alþýðuflokkur og verkalýðshreyfing unn-
ið sína stærstu sigra.
Stirður var og strfðlundaður...
Undanfarið hefur manni gefist
einstakt tækifæri til að velta fyrir sér
sérkennum íslenskrar dægurtónlistar
því sjónvarpið sýnir nú hvað eftir
annað þátt sem gerður var um Björg-
vin Halldórsson dægurlagasöngvara.
Svo gegndarlausar eru þessar sýn-
ingar á þættinum að maður er farinn
að hugsa með sjálfum sér að þótt líði
ár og öld þá muni sjónvarpið ávallt
sýna þáttinn um Björgvin Halldórs-
son. Við því er náttúrlega ekkert að
segja - takkinn og allt það.
Vikupiltar
gJPP^. Guðmundur
Andri
IjvK, ' ITOc * Thorsson
m \ :. skrifar
En ég horfði á eitthvað af þessum
þætti þegar hann var sýndur fyrst
fyrir skömmu. Og hugsaði með mér
að vitaskuld eigi Björgvin Halldórs-
son að fá að fara á Eurovision-mótið,
ekki bara vegna þess að lagið hans er
sama sullið og allir hinir gera og
hann er í hátt eins og allir hinir og
kann það, heldur líka vegna þess að
hann er svo íslenskur. Síðan ætti að
senda Magnús og Jóhann - svo Geir-
mund og Pál Oskar saman með eitt
af þessum lögum þar sem allir eru
hressir og hrópa Jibbí! Einhvem tím-
ann mætti líka senda lagið sem Hall-
grímur Helgason gerði fyrir Euro-
vision og ekki yrði lítil prýði að
Spöðum á slíku þingi. En Björgvin,
umfram allt Björgvin, hann Bjögga.
Því hann er dægurlagasöngvari Is-
lands. Hann er hinn eini sanni
harmagaulari okkar, eini raunveru-
legi arftaki Alfreðs Clausens, Hauks
og þeirra frænda. Arftaki Ragga
Bjama er hins vegar Bógómíl Font,
þeir em einu söngvaramir okkar sem
kunna að krúna upp á ameríska móð-
inn, raula dinglandi svalir og af-
slappaðir en keyra sig hvorki upp í
hressan krampa sem á að gefa til
kynna lífsgleði en vitnar um megnt
þunglyndi, né sunka niður í hugarvíl
og bölmóð.
Bógómíl og Raggi Bjama em
naumast íslenskir; bara mínimalism-
inn: annar er með hattkríli og hinn
sveiflar hendinni. Og kæmleysið:
Bógómíl sendir frá sér skilaboðin:
það er eiginlega ekki þetta sem ég
geri og þar með vitum við sem hlust-
um að þó sumt sé hálf fíflalegt þá er
það einmitt það sem er svo gaman -
hann er tilvitnun í stíl, hann er hug-
mynd um söngvara, hann er fyrsti
póstmódemíski popparinn okkar.
Raggi Bjama er svo liðamótalaus á
sviði að minnir á fuglahræðuna í
Galdrakallinum í Oz og hreyfingam-
ar meðan hann syngur minna á mann
sem er við það að sofna en er alltaf
að reyna að koma sér í ögn þægilegri
stellingu; hann er sífellt að losa um
axlimar meðan hann heldur á míkró-
fóninum og þetta með drafandi rödd-
inni sendir okkur skilaboð um djúpa
ró, mikla slökun og vellíðan, engir
vöðvar em spenntir; við gætum ver-
ið stödd í saunabaði og ekkert liggur
á, slöppum bara af, gamanaðessu.
Utúrdúr um það hvemig Ragnar
Bjamason heldur á mtkrófón: það
hefur haft gríðarleg áhrif á marga
yngri menn, jafnvel utan stéttarinnar.
Takið til dæmis eftir því hvemig
Gísli Sigurgeirsson fréttaritari sjón-
varpsins á Akureyri heldur alltaf á
míkrófóninum eins og hann sé að
fara að syngja...
„En þegar efna á til kynæsings meðal kven-
fólksins færir hann [Björgvin Halldórsson]
míkrófóninn niður, lítur upp og nikkar svo-
lítið - og gapir; hann sýnir upp í sig, sýnir
hina frægu brotnu framtönn eða minnir öllu
heldur á þetta undarlegasta kyntákn ís-
lenskrar dægurlagasögu."

Hinn hefðbundni íslenski dægur-
lagasöngvari hegðar sér á gjörólíkan
máta. Einkum þó Björgvin. Þegar
hann syngur í sjónvarpinu fær maður
næstum vöðvabólgu af því að horfa á
hann, hver taug virðist þanin, hver
vöðvi spenntur, allt ríður á að vel
takist núna. Hann stendur ögn gleið-
ur og innskeifur með annan fótinn
svolftið fram, í góðri stellingu sem
hann fer ekki úr það sem eftir er lags-
ins. Hendumar notar hann til að und-
irstrika merkingu lags og texta svo
maður fer jafnvel að halda að hann
sé að segja eitthvað: hann dýftr
höndunum og baðar þeim í allar áttir
þegar sungið er um æskilegt ástand,
kreppir svo hnefann þegar vikið er
að þungbærari málefnum, losar síð-
an um puttana og heggur loftið þegar
gefa á til kynna staðfastan ásetning
um bjartari tíð. Andlitið er með
þungbúnum svip, næstum áhyggju-
fullum, jafnvel reiðilegum, ef ekki
grimmúðlegum - hann horfír beint á
okkur: hér er maður sem á við okkur
erindi. En þegar efna á til kynæsings
meðal kvenfólksins færir hann
míkrófóninn niður, lítur upp og nikk-
ar svolítið - og gapir; hann sýnir upp
í sig, sýnir hina frægu brotnu fram-
tönn eða minnir öllu heldur á þetta
undarlegasta kyntákn íslenskrar
dægurlagasögu.
Eg er að tala um sviðspersónuna.
Björgvin er alveg sérstaklega ís-
lenskur dægurlagasöngvari, miklu
þjóðlegri en Þursaflokkurinn var
nokkum tímann. Persónan sem hann
Ieikur er komin alla leið úr íslend-
ingasögunum. Þetta er Halldór
Snorrason sem Grímur Thomsen orti
um: „Aldrei hryggur og aldrei glað-
ur/ æðrulaus og jafnhugaður/ stirður
var og stríðlundaður/ Snorrason og
fátalaður". Af nútímasöngvurum
okkar minnir hann mest á sviðsper-
sónuna sem málarameistarinn Alfreð
Clausen skapaði en sú persóna var
alltaf í söng sínum eins og hetjan
gneypa sem berst af þreki og æðm-
leysi við einhvem óskaplegan ævi-
harm; meira að segja þegar hann
syngur „hann elskaði þilför hann
Þórður" brestur röddin af innri bar-
áttu - meira að segja þegar hann er
að syngja Búkollu í Austurstræti
með Konna virðist hann beijast við
tárin...
Þegar maður hlustar á gömul ís-
lensk dægurlög vekur það fljótlega
athygli manns hversu þunglyndisleg
þau em. Textar em yfirleitt tilbrigði
við Fyrr var oft í koti kátt-stefið, um
sveitina góðu, og mömmu, og stúlk-
una í dalnum - og hvílíkt glapræði
að fara suður! Glaðlegu lögin em
svolítið eins og Geirmundarsveiflan
þar sem fjörið virðist framleitt eftir
bónuskerfi ftystihúsanna og ásetn-
ingsglaðværð Hemma Gunn þátt-
anna - þessi „ég-skal-bera-mig-vel“-
glaðværð - ég skal vera hress, ég
skal!
En Björgvin heldur reisn sinni.
Hann heldur hinu raunalega merki á
lofti, og þess vegna er hann fyrsti ís-
lenski dægurlagasöngvarinn sem
sendur er í Evrópukeppnina. Og
kannski er forvitnilegt að vita hvem-
ig honum reiðir af.
a t a I
2 7 .
Atburdir dagsins
1237 Bardagi var háður að Bæ í Borgar-
firði, nefndur Bœjarbardagi. Ríflega 30
menn drepnir. 1819 Tugthúsið í Reykja-
vfk var gert að embættisbústað fyrir stift-
amtmann. Þar em nú skrifstofur forseta
og forsætisráðherra. 1945 Benito Muss-
olini, einræðisherra Ítalíu, og Claretta
Petracci, ástkona hans, tekin af lífi. 1953
Japanir fá í hendur stjóm sinna mála; þeir
höfðu verið sviptir henni í stríðslok 1945.
1969 Charles de Gaulle Frakklandsfor-
seti segir af sér embætti, 79 ára að aldri.
Glæpur dagsins
En Jóhann Jónsson kemur aldrei aftur.
Verkin sem hann dó frá em okkur glötuð
um alla eilífð. Þjóðfélagið og kunningjar
hans bera sökina. Undan þeirri ásökun
getum við hvergi flúið, og ég vil að það sé
skýrt tekið fram við minningu Jóhanns
Jónssonar, að við vissum að hann var ein
besta skáldsálin sem við höfum eignast,
að við vissum að líf hans var í hœttu - og
horfðum á liann tœrast og deyja, sljóir,
kaldir, tilfinningalausir, án þess að haf-
ast nokkuð að til að bjarga honum.
Kristinn E. Andrésson
Afmælisbörn dagsins
James Monroe fimmti forseti Bandaríkj-
anna, 1758. Lionel Barrymore banda-
rískur kvikmyndaleikari, 1878. Ann-
Margret sænskættuð leikkona og dans-
ari, 1941. Kenneth Kaunda forseti
Zambíu, 1924.
Málsháttur dagsins
Hver dregur dám af sínum sessunaut.
Annálsbrot dagsins
Útfluttur viður til Bessastaðakirkju og
hún byggð með engum bitum, hvað
byljavindur íslenzkur vel sá.
Vatnsfjarðarannáll, 1617.
Ord dagsins
Þótt mér auðnist ekki' uð sjá
œvi-éljum linna,
hrifmn get ég hlustað á
hlátur vona minna.
Jakob Thorarensen.
Skák dagsins
Lítum nú á endalok viðureignar tveggja
sterkra meistara úr austurvegi. Smirin
hefur hvítt og á leik gegn Lputian. Hvít-
ur töfrar fram fimasterkan leik og hefur
öll ráð svarts í hendi sér eftir það: Lputian
engist í snömnni og fær ekkert að gert.
Hvað gerir hvftur?
1. Rg6!! Kh7 Eða: 1. ... fxgó 2. hxg6
Kf8 3. Hd8+ Ke7 4. Dd6 mát. 2. R18+
Kg8 3. Hd8 g5 4. Dd6 Lputian gafst upp.